Tíminn - 23.04.1972, Side 17

Sunnudagur 23. april 1972.
TÍMINN
17
Laxness veröi sungið lof I öll-
um dagblööum þjóöarinnar.
En um leið gæti veriö hollt að
minnast þess aö ekki er langt
siöan þaö hefði þótt ótrúleg
saga. Viö,sem erum of ung eða
þvi sem næst til aö muna þá
tima er Halldór Kiljan
Laxness var skammaryrði á
mörgu góöbúinu, sitjum i und-
run og orövana. Við skiljum
ekki hvernig annáluö gáfu-
menni gátu umhverfzt I spú-
andi Hekkenfeld bæri einn rit-
höfund á góma. Visast stafar
skilningsleysi okkarað nokkru
af þvi aö viö þekkjum ekki svo
þróttharöan höfund að taka i
lurginn á. En máski væri okk-
ur hollt aö lita okkur nær?
Sagan hefur jú löngum haft
tilhneigingu til aö endurtaka
sig.
Ég vék aö þvi i upphafi
þessa greinarstúfs aö mér
væri nú efst i huga þakklæti til
Halldórs Laxness fyrir þaö
mannlif sem byggi i bókum
hans. Þetta mætti árétta:
Hver maöur getur i dag
skyggnzt i eigin barm og spurt
sig: Hvarværiég og hver væri
ég heföu Salka, ólafur, Bjart-
ur, Asta, Ugla, organistinn,
Arnas, Snæfriður, Jón... og
allir hinir aldrei gerzt föru-
nautar minir.leiösögumenn og
vinir? I minu dæmi fer bezt á
að hugsa þá hugsun ekki til
enda.
I virðingu og þökk til afmælis-
barnsins.
Heimir Pálsson, stud. jur.:
HALLDÖR LAXNESS SJÖTUGUR
Þessa dagana fer naumast
hjá þvi að þeir landar Halldór
Laxness, sem láta sig bók-
menntir einhverju varða, leiði
hugann dálitið meira en vana-
lega að þvi mannlifi sem býr i
bókum hans. Svo er a.m.k. um
undirskrifaðan. Það eru að
visu aðeins fimmtán ár siðan
hann stofnaði til kunnings-
skapar við hinar fyrstu skáld-
sagnapersónur Halldórs, en
siðan hefur kunningja—og
vinahópurinn i þvi mannlifi
vaxið næstum jafn ört og i
hinu „raunverulega” — og
flestir þeir kunningjar og vinir
reynzt jafn traustir eða
traustari hinum „lifandi”.
Fyrir þessa vini er mér ljúft
og skylt að færa Halldóri
Laxness þakkir i dag og óska
honum heilsu og lifdaga til að
skapa okkur, lessendum hans,
sem flesta vini enn.
Það liggur i hlutarins eðli,
að enginn gerir úttekt á störf-
um afkastamikils rithöfundar
i stuttri blaðagrein. Þessa
verður heldur ekki freistað
hér. Það sem á eftir fer eru
aðeins sundurlausar hug-
leiðingar og ber að skoða sem
slikar.
Stundum hættirmönnum við
að láta svo sem hinar dýr-
mætustu gjafir forsjónar séu
ekki annað en sjálfsagðir
hlutir. Þvi getur á stundum
verið hollt að reyna að gera
sér i hugarlund hvernig menn
væru settir án þessara gjafa.
Þannig mætti og verða fróð-
legt að leiða hugann aö þvi i
dag hvar og hvernig islenzk
þjóð væri stödd án skálds sins.
Slik hugsun verður að visu
aldrei hugsuð til enda, en fljótt
yröi ljóst að forn spakmæli
eins og að maður komi i
manns stað geta orðið hlægi-
leg. Halldór Laxness hefur
ekki veriö þjóð sinni neinn
venjulegur sonur, heldur sá
sonur sem án hans er allsendis
óvist um tilvist — og þó eink-
um tilverurétt hennar. Þvi sé
það sannleikur, að forn afrek
þessarar þjóðar við bók-
menntastörf hafi orðiö henni
einn dýrmætastur hyrningar-
steinn til að reisa á sjálf-
stæöiskröfur sinar, þá er trúa
min að fljótlega sannist að
islenzk þjóð þætti i framtið
eiga sér full fáa hyrningar-
steina ef ekki væru unnin slik
þjóðleg og samþjóðleg afrek
sem skáldverk Halldórs
Laxness eru. Mér telst svo til
að hann hafi þegar hér er
komiðsögu sent frá sér riflega
hálft hundrað bóka af ýmsu
tagi, skáldsögur, smásögur,
leikrit, ljóð, ritgerðir o.s. frv.
Sé svo hugað að efni þessara
rita verður fljótlega ijóst að
leitun er að þvi sviði mannlegs
lifs, a.m.k. islenzks þjóðlifs,
sem skáldið hefur ekki látið til
sin taka, og sé nánar að gáð
verður ljóst að áhrifa hans
gætir næstum hvar sem til
verður litið. Meei rekia þá
breytingu á hugsunarhætti
sem viröist hafa oröið og vera
að verða með islenzkri þjóð á
siðustu áratugum til einhvers
einstaks manns, eru áreiðan-
lega meiri likur til að hann
heiti Halldór Laxness en nokk-
uð annað.
1 einni merkustu bók-
menntaritgerð sinni, Höfund-
urinn og verk hans, hefur
Halldór komizt svo að oröi aö
til þess aö verk rithöfundar
væri lífvænt, yrði lif heils
heims, heillar aldar aö ólga i
brjósti hans. Allt frá þvi hann
sneri sér að þvi að gaumgæfa
fremur ýmis einkenni þjóö-
félagsins i stað nafla og
innyfla einsstaklinga hefur
hann lifað svo vendiléga sam-
kvæmt þessari kenningu aö sá
sem lesið hefði öll rit Halldórs
væri allfróður um mannlif
timans frá 1902—1072, þar sem
hinn, sem lesið hefði allar
lærðustu sagnfræðibækur um
timabilið, væri næsta ófróöur
meðan hann þekkti ekki rit
Halldórs. Svo mjög hefur lif
samtimans ólgað i brjósti
skáldsins að þar hefur næstum
hverrar hræringar gætt.
Gildir það jafnt hvort islenzku
þjóðerni hefur verið sungið
hástemmt lof eða svipan veriö
á lofti yfir islenzkri þjóð og
þjóðrembu, og stundum hefur
mér þótt sem hið raunveru-
lega lif timabilsins væri
hvergi að finna nema i þessum
bókum.
er tekin af Jóni Kaldal, af
Þorvaldi Magnússyni, fyrir
áratugum síöan.
Nú hefir Þorvaldur brýnt báti sínum, og býr ásamt konu sinni í
hinum nýju og vistlegu hjónaíbúöum aö Hrafnistu, og unir þar
glaöur viö sitt.
eru nýjasta framkvæmd okkar. Meö því aö kaupa miða í DAS,
stuölið þér að lausn vandamála aldraöra — og skapiö yöur
jafnframt tækifæri til stórhapps.
'i. iA- yvJöopSlaiXlí.
Einhver hefur vist tilnefnt
sem einkenni góðs föður að
hann agi börn sin. Skyldi ekki
mega segja að þau væru ein-
kenni góðs sonar að hann
agaði þjóö sina? Fáir, ef nokk-
rir, synir islenzkrar þjóðar
hafa agað hána sem Halldór
Laxness. Gaman hefði ég af að
sjá framan i þann islenzkan
lesanda Halldórs, sem gæti
sagt með sanni, aö hann heföi
aldrei reiðzt nokkru sem I bók-
um hans stóð — en orðiö þó aö
játa, ef grannt var skoðað, aö
sannleikanum verður hver
sárreiðastur. Ekki hefur blek-
beri þessa greinarstúfs tölu á
þeim stundum nær hann hefur
hent bók eftir Haildór frá sér
með svipuðu orðbragöi og Jón
Hreggviösson, er hann for-
mælti landinu og bað andskot-
ann sökkva þvi. En þrátt fyrir
góðan ásetning — og góðan
vilja — hafa bókaskörnin verið
komin i hendur hans aftur
innan hriöar — og hann með-
tekið þá refsingu, sem oft er
fólgin i nokkrum sannleiks-
kornum.
A þessum degi efast vist
enginn um að Halldóri
Spennið
FORD
fyrir plóginn
ÓBREYTT VERÐ? — FORD BÝÐUR BETUR!
Aukin afköst stytta vinnutimann. Hin mikla vélarorka og dráttarhæfni
FORD traktoranna gerirþérkleyftaönýta stór landbúnaðartæki með fullum
afköstum dag hvern árið um kring. 100% óháð vökvakerfi.
8 hraða girkassi og fullkomlega óháð aflúrtak, sem skipt er með einu hand-
taki. Yfirstærð á hjólum. Gæðin tryggja lágan viðhaldskostnað og hæsta
endursöluverð.
LÁTIÐ FORD „HARÐJAXLANA" LÉTTA YÐUR BÚSTÖRFIN!
ÞOR HF
PANTIÐ
FORD TRAKTOR
REYKJAVIK SKOLAVOROUSTIG 25
TRAKTORAR
HJÚNAIBDÐIR
aóHRAFNISTU