Tíminn - 05.05.1972, Page 8

8
TÍMINN
Föstudagur 5. mai 1972.
m—i■
HH
Steingrímur Hermannsson um tillögu ríkisstjórnarinnar um raforkumálin:
Ekki sannfærður um nauðsyn
þess að ríkið eigi minnst
50% í orkuvinnslufyrirtækjum
EB- Reykjavik.
Þcgar tillaga rikisstjórnar-
innar um raforkumálin var til
umræöu i Sameinuöu þingi s.l.
þriöjudag, tók Steingrimur Her-
mannsson (F) til máls og lagði
áherzlu á, aö megintilgangur til-
lögunnar væri sá, aö ná jafnaðar-
veröi og lágu veröi á raforku fyrir
landsinenn alla. Sagöi Stein-
grlmur, að það væri grundvöilur
þess, aö raforkan yröi notuð i
vaxandi mæli til upphitunar, til
islenzks iönaöar, ekki sizt
orkufrcks iönaöar og fjölmargs
annars.
I>á sagöi Steingrimur, aö hann
væri ekki sannfæröur um þaö enn,
aö nauösynlegt væri aö hiö opin-
bera ætti minnst 50% i orku-
vinnslufyrirtækjunum, en Magn-
ús Kjartansson iönaöarráöherra
teldi, aö fyrsti áfangi heildar-
Deildu um vátiygg-
ingastarfsemina
EB-Reykjavik.
A fundi i neöri deild s.l. miö-
vikudag, mælti Magnús Kjart-
ansson, tryggingarráöherra fyrir
stjórnarfrum varpinu um
vátryggingastarfsemina i land-
inu, en frá þvi frumvarpi hefur
verið greint hér i blaðinu. Urðu
nokkrar deilur milli ráðherrans
og Guðlaugs Gislasonar (S).
Taldi tryggingaráðherra, að f-
elagsleg sjónarmið ættu að ráða
þessari starfsemi, en samkvæmt
máli Guölaugs Gislasonar, vildi
þingmaðurinn, að þessi starfsemi
yrði rekin eftir sjónarmiðum
gróðahyggjunnar. Ennfremur tók
til máls Matthias Bjarnason (S),
og kvaðst hann i meginatriðum
vera sammála tryggingaráð-
herra. Félagsleg sjónarmið ættu
að rikja i þessari starfsemi.
Steingrimur Hermannsson
stcfnu i raforkumálunum mætti
vera sá aö stofna slik fyrirtæki i
hverjum iandshluta Slik fyrir-
tæki yröu sameign rikis og þeirra
bæjar- sveitar- og sýslufélaga, er
óskuöu aö leggja fram fé eöa
verömæti. Eignarhluti ríkisins
yröi aldrei ininni en 50%.
Um þetta atriði sagði Stein-
grimur Hermannsson orðrétt:
,,Ég er ekki sannfærður um það
enn, að nauösynlegt sé,að hið
opinbera eigi minnst 50% i slikum
landshlutafyrirtækjum til þess að
sú samræming, sem gert er ráð
fyrir, að hér fari fram, nái fram
að ganga. Þetta er eitt atriði, sem
ég fyrir mitt leyti vil skoða betur.
Ef svo skyldi reynast, eftir ýtar-
lega og vandlega athugun, að
þetta væri nauðsynlegt til þess að
ná jafnaðarverði raforku og
skipulegri nýtingu hennar i land-
inu, þá get ég fyrir mitt leyti fall-
izt á þetta.”
Þá gat Steingrimur þess i þessu
sambandi, aö ekki væri minnzt
nema litið eitt á Landsvirkjun i
tillögunni. Ljóst væri, að Lands-
virkjun yrði að falla inn i þessa
heildarstefnu raforkumálanna.
Ennfremur sagði Steingrimur
m.a., að hann saknaði þess, að
ekki skyldi vera unnið að heildar-
áætlun fyrir raforkuvinnslu i
landinu.
Það er sannfæring min, sagði
Steingrimur, — að slik athugun
muni leiða i ljós, að á vissum
stöðum er ekki rétt aö virkja eins
og ráögert hefur verið,a.m.k. er
vafalaust, aö slik athugun hefði
getað komið i veg fyrir þau leið-
indi, sem orðið hafa við Laxá
fyrir norðan, og ef til vill ef fyrr
hefði legið fyrir, komið i veg fyrir
ýmiss konar vandræði, sem af þvi
munu hljótast, ef ekki verður
talið rétt að leggja Þjórsárver
undirvatn. Mývatn og Þjórsárver
eru tvö stór svæði með mjög sér-
stæða liffræði, sem nauðsynlegt
er að athuga vandlega, og átti að
athuga, áður en nokkrar áætlanir
voru gerðar um virkjanir fall-
vatna, sem frá þessum svæðum
eiga uppsprettur sinar. Ef ákveð-
ið verður að leggja ekki Þjórsár-
ver undir vatn, er ljóst, að nálægt
þvi allar áætlanir um virkjanir
Þjórsár riðlast, og má vel vera, ef
svo hefði verið ljóst fyrr, að aðrar
ákvarðanir og aðrar fram-
kvæmdir heföu verið teknar og
geröar i þessu sambandi. Vel má
t.d. vera, að heildaryfirsýn yfir
orkuvinnslu landsins leiddi i ljós,
að skynsamlegra væri að leggja
meiri áherzlu á stórvirkjanir
Norö-austurlands, sem hafa verið
athugaðar, heldur en á Þjórsár-
virkjanirnar. Ég tel þvi,að varla
geti veriö um það nokkrar deilur,
að i okkar litla og fámenna landi
er heildaryfirsýn yfir orkuvinnsl-
una, dreifingu hennar og nýtingu,
höfuðnauðsyn og grundvallar-
atriði.
Frumvarp Björns Fr. Björnssonar.
Afréttarsvæði teijist
til sveitarfélagsins
- sem þar á eignar- eða afnotarétt
EB — Reykjavik.
Björn Fr. Björnsson (F)
hefur lagt fyrir Alþingi frum-
varp um breytingu á sveitar-
stjórnariögum nr. 58 frá 29.
marz 1961. Leggur Björn til að
viö 2. grcin laganna bætist:
„Afréttarsvæði, sem ekki
hefur þegar veriö skipað innan
staðarmarka neins sveitar-
félags, skal teljast til þess
sveitarfélags, sem þar á eign-
ar- eða afnotarétt. Ef fleiri en
eitt sveitarfélag eiga aöild
aö sliku landi og ekki er sam-
komulag um, hverju þeirra
það skuli tilheyra, sker sýslu-
nefnd úr. Úrskuröi sýslu-
nefndar má skjóta til félags-
málaráöuneytisins, sem fellir
fullnaöarúrsku rð.”
Greinargerð Björns með
frumvarpinu er svohljóðandi:
„Bein ákvæði eru ekki talin
vera i löggjöf okkar um það,
hver staðarmörk sveitar-
félaga eru, þegar til afrétta
kemur- og nær dregur hálendi
landsins. I stjórnarskránni
segir i 76. gr.: ,, Rétti sveitar-
félaganna til að ráða sjálf
málefnum sinum meö umsjón
stjórnarinnar skal skipað með
lögum”. Til samræmis við
þetta stjórnarskrárákvæði
hafa verið sett lög um sveitar-
stjórnir og eru gildandi lög i
þessu efni frá 1961. Þar segir i
1. gr.: „Rikið skiptist i sveit-
arfélög, sem ráða sjálf
málefnum sinum undir yfir-
stjórn rikisstjórnarinnar
(félagsmálaráðuneytisins),
samkvæmt þvi sem lög
ákveða.” Siðan segir 2. gr.
laganna, að meö sveitarfélög-
um sé átt við hreppa og kaup-
staði.
Með hliösjón af tilvitnuðum
lagagreinum er auðsætt, að fá
eða engin landssvæði séu þau,
að eigi skuli falla undir stjórn
sveitarfélags. Um nokkur af-
réttttarlönd mun svo ástatt, að
nokkur óvissa þykir rikja um
það, hvaða sveitarfélag hafi
þar rétt og skyldur að sveitar-
stjórnarlögum. Er auðsætt, að
þessi landssvæði eiga og þurfa
að heyra til einhverju sveit-
arfélagi.
Afréttir okkar eru allstór
hluti landsins alls. Þeir hafa
Björn Fr. Björnsson.
verið og eru nýttir á ýmsa
lund. Svo hefur verið
um aldir. A þvi er enginn
vafi, að nýting þeirra mun
færast mjög i vöxt. Fyrst
koma i hug hinir miklu upp-
græðslu- og ræktunarmögu-
leikar. Þá má t.d. geta þeirra
framkvæmda, sem eiga sér
stað á afréttum sunnanlands
til undirbúnings stórvirkjun-
um. Þar hafa verktakar og
fyrirtæki þeirra bækistöðvar
og fjöldi manna atvinnu mik-
inn hluta árs. Þegar fram liða
stundir, munu þeir verða eigi
allfair, sem þar starfa að
staðaldri og setjast að. Viðar á
slikum landssvæðum getur
komið til margs konar fram-
kvæmda bæði á vegum opin-
berra aðila og einstaklinga.
Þykir flm. sú skipan afréttar-
lands, aö þvi er sveitarstjórn
varðar, nærtækust og eðlileg,
aö það heyri þvi sveitarfélagi
til, sem þar hefur haft eignar-
eða afnotarétt og rækt þær
skyldur, sem slikum rétti
fyigja.
Vera má, að fleiri en eitt
sveitarfélag hafi átt og eigi
sameiginlega afrétt, og verður
þá i fyrsta lagi að gera ráð
fyrir samkomulagi innbyrðis
með þeim um, hvernig haga
skuli staðarmörkum. Náist
hins vegar ekki samkomulag,
þykir rétt að viðkomandi
sýslunefnd skeri úr, en úr-
skurði hennar megi skjóta til
félagsmálaráðherra.”
Verðgildi krónunnar tífaldað?
- Líklegt að Alþingi álykti að fela stjórninni að láta athuga, hvort slfkt sé hagkvæmt og tímabært
EB—Reykjavík.
Allshcrjarncfnd Alþingis hefur
oröiö sammála um að mæla meö
tillögu Björns Pálssonar (F) um
athugun á þvi, hvort hagkvæmt sé
að tifalda verðgildi krónunnar.
Leggur ncfndin einróma til, aö
Alþingi álykti aö fela rikis-
stjórninni aö láta athuga, hvort
þetta sé hagkvæmt og timabært.
Samkvæmt áliti nefndarinnar,
sem lagt var fram i fyrradag,
leitaði nefndin umsagna Seðla-
banka tslands og viðskipta-
bankanna, og eru þær prentaðar
með nefndarálitinu sem fylgi-
skjöl.
Á engan hátt timabært
og hagkvæmt nú
Niðurstöður umsagnar Seðla-
banka tslands eru þessar:
Bankastjórn Seðlabankans er
eindregið þeirrar skoðunar, að á
engan hátt sé timabært eða hag-
kvæmt að tifalda nú verðgildi
krónunnar. Slik breyting mundi
hafa mikinn kostnaö i för meö
sér, en enga hagkvæmni umfram
það, sem þegar hefur náöst. Sú
eining, sem út úr slikri breytingu
kæmi væri þar að auki þegar of
litil, ef hún ætti eftir sem áður að
skiptast i 100 aura, eins og krónan
nú. Bankastjórn Seðlabankans
getur þvi mælt með, að framlögð
þingsályktunartillaga um þetta
efni verði samþykkt.
A hinn bóginn er orðið ljóst, að
10—eyringurinn, sem nú er
smæsta mynteiningin, er orðinn
of verðlitill og þvi óhagkvæmur
bæði i viðskiptum og sláttu.
Bankastjórn Seðlabankans legg-
ur þvi til, að lagaheimildar sé
aflað hið fyrsta til þess að fella
10—eyringinn úr gildi, þannig að
50 aurar verði minnsta mynt-
einingin fyrst um sinn. Jafnframt
leggur hún til, að heimild verði
-veitt til þess að fella einnig
50—eyringinn úr gildi, þegar og ef
það verður talið æskilegt að dómi
Seðlabankans og rikisstjórnar-
innar. Væri þannig að þvi stefnt,
að ein króna verði orðin smæsta
mynteiningin innan fárra ára, en
jafnframt yröi hægt að fella niður
tvö núll úr öllum viðskipta-
reikningi.
Loks telur bankastjórmn æski-
legt, að kannað verði með al-
mennum umræðum innan
siigs
Björn Pálsson
Alþingis og utan, hvort menn telji
upptöku stærri gjaldmiðils-
einingar gagnlega ráöstöfun og
liklega til þess að auka virðingu
og traust manna á gjaldmiðli
þjóðarinnar. Fái þessi hugmynd
nægilega jákvæðar undirtektir,
mætti hugsanlega stefna að þvi,
að tekin yrði upp ný gjaldmiðils-
eining,er væri jafngildi 100 kr. en
þó ekki fyrr en eftir að 10 og 50
eyringarnir hafa báðir veriö
felldir úr gildi. Verður það varla
fyrr en eftir nokkur ár, svo að
nægur timi er til að athuga tækni-
legar hliðar málsins betur. Meðal
annars þarf að áætla þann
kostnað.sem gjaldmiðilbreytingu
yrði samfara, en hann hlyti að
verða mjög verulegur.
Álit viöskipta-
bankanna
t umsögn Lándsbanka tslands
kemur fram, að bankinn telji ekki
rétt að láta i té álit á tillögunni.
Visar bankinn til þess, að það er
m.a. hlutverk Seðlabankans að
ráða Alþingi og rikisstjórn i
slikum málum. Umsögn bankans
er undirrituð af bankastjórunum
Helga Bergs og Björgvini Vil-
mundarsyni.
Hins vegar er umsögn Útvegs-
bankans, sem undirrituð er af
þeim Jóhannesi Eliassyni og
Jónasi G. Rafnar, svohljóðandi:
„Við teljum framkomna tillögu
til þingsályktunar um athugun á
auknu verðgildi islenzkrar krónu,
sem nú liggur fyrir Alþingi, mjög
athyglisverða og timabæra. Við
teljum hins vegar, að slikri
breytingu mundi fylgja mjög
mikill kostnaður, sem aðallega er
fólginn i seðla- og mynt-
skiptingu.”
Þeir Magnús Jónsson og Stefán
Hilmarsson hjá Búnaðar-
bankanum segja i umsögn sinni,
að þar sem tillagan fjalli um
atriði, er varði tiltekin áhrif á
peningakerfið i heild, og yfir-
stjórn peningamála sé
lögum samkvæmt i höndum
Seðlabankans, telji bankastjórnin
ekki eðlilegt, að einstakir við-
skiptabankar tjái sig um málið,
endasé bankastjórninni kunnugt
um, að stjórn Seðlabankans hafi
tekið tillöguna til sérstakrar at-
hugunar.
Að lokum segja þeir Bragi
Hannesson og Pétur Sæmundsen
hjá Iðnaðarbankanum:
„Vér álitum, að sú breyting á
gjaldmiðlinum, sem lagt er til að
verði athuguð, muni ekki ein sér
Framhald á bls. 12