Tíminn - 11.05.1972, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 11. mai 1972
TÍMINN
9
darnir, sem
ðfélaginu ?
vinnuveitenda, sem byggist á
röngu mati og þekkingu. Stórat-
vinnurekandi erlendur hefur ritað
um reynslu sina _af fötluðu starfs-
fólki og skoðanir sinar á þessum
málum, sem byggðar eru á eigin
reynslu. Hann segir m.a.: ,,At-
vinnurekendur, sem og aðrir,
gera sig seka um eina villu, sem
er sú að athuga ekki, að orð eins
og örkuml, fötlun og lömun eru
afstæð, en ekki algild.” Þetta er
sannleikur. Þegar við tölum um,
að einhver sé lamaður eða
örkumlaður, segir það litið; það
þarf að taka fram gagnvart
hverju eða að hvaða leyti persón-
an er örkumluð, fötluð eða lömuð.
Það er óréttlátt að afskrifa per-
sónu með tilliti til atvinnu vegna
þess eins, að hún beri utan á sér
menjar sjúkdóms eða slyss.
Starfshindranir heilbrigðra eru
lika ýmsar, engu siður en hinna.
Sami atvinnurekandi, sem vitnað
er til áður, hefur nefnt okkur at-
riði, sem hann reiknar til sann-
inda fyrir þvi, að fyrirtækjum sé
hollt að hafa fatlaða i þjónustu
sinni. Hann segir, að vinnuskýrsl-
ur sýni, að framleiðsla og vinnu-
afköst hinna fötluðu séu meiri en
þeirra, sem heilir eru, séu hinir
fötluðu á annað borð vel æfðir i
starfinu og rétt staðsettir. Hann
segir, að þetta geti fleiri atvinnu-
rekendur vottað. f annan stað
segir hann, að fatlaðir séu var-
kárari við störf, þannig að slys á
þeim sjálfum eða af þeirra völd-
um séu fátiðari. Færri slys á
vinnustað er beinn sparnaður i
rekstri fyrirtækisins. I þriðja lagi
eru fjarvistir fatlaðra • starfs-
manna minni en hinna sem heil .-
ir eru, og öruggara að þeir mæti i
vinnu á réttum tima. Þá er fötluð-
um starfsmönnum meira keppi-
kefli en heilbrigðum að mæta til
vinnu, þrátt fyrir t.d. vont veður,
þegar aðrir sitja gjarnan um
kyrrt heima hjá sér, eða þrátt
fyrir minni háttar lasleika svo
sem kvef og höfuðverk. Og fatlað-
ur eða lamaður starfsmaður er
sjaldnar f jarverandi en heilbrigð-
ur vegna skemmtanahalds kvöld-
ið og nóttina áður. I fjórða lagi
hleypur fötluð persóna ekki úr
einu starfi i annað, frá einum
vinnuveitanda til annars. Það er
kostur, sem hver vinnuveitandi
kann að meta, þvi að það kostar
tima og fé að æfa nýjar persónur
til starfa.
Forgangsréttur
til atvinnu
að öðru jöfnu
Fáum mun kunnugt, að i nýju
endurhæfingarlögunum er kveðið
á um, að þeir sem notið hafa end-
urhæfingar, skuli að öðru jöfnu,
eiga forgangsrétt til atvinnu hjá
riki og bæjarfélögum.
I lögunum segir einnig: „Þeir,
sem notið hafa endurhæfingar
samkvæmt lögum þessum, skulu
fá aðstoð til að finna starf við sitt
hæfi. Endurhæfingarráð skal i
samvinnu við vinnumiðlunina i
landinu láta gera könnun á at-
vinnulifinu með tilliti til hentugra
starfa fyrir fólk með skerta
vinnugetu, gera spjaldskrá yfir
fyrirtæki, er slikum störfum
ráða, og vinna að þvi að þeir fái
aðgang að þessum störfum.”
Svo mörg voru þau orð. Flest er
ógert i þessum málum enn. Þó er
vert að geta um þá vernduðu
vinnustaði, sem starfandi eru hér
á landi, þar sem fólk vinnur, sem
ekki er samkeppnisfært á al-
mennum vinnumarkaði. Múla-
lundur i Reykjavik framleiðir
plastmöppur, töskur o.fl.Sjálfs-
björg á Akureyri rekur vinnu-
stofu, þar sem framleitt er raf-
lagnaefni, fiskkassar, skilti o.fl.
Vinnustofur hafa einnig verið
starfandi á vegum Sjálfsbjargar
Heimilismenn og starfsmenn aö Reykjalundi (myndin var tekin fyrir tveim árum). Fjölda fatlaöra vantar hiisnæöi viösitthæfi.
á Siglufirði, tsafirði og i Reykja-
vik, en starfsemi þeirra allra hef-
ur verið lögð niður. t húsi
öryrkjabandalagsins var um
skeið unnið að framleiðslu smá-
hluta úr gærum. Þar var verið að
vinna upp i pöntun frá útlöndum,
og starfsemin lagðist niður að
henni lokinni. Það er um þetta
starf að segja, að margar vinnu:
fúsar hendur eru til, en verkefni
eru af skornum skammti.
Sumt er í góðu lagi
Við erum ekki að öllu leyti á eft-
ir frændþjóðum okkar i málum
fatlaðra, þótt margt mætti betur
fara. Tryggingastofnun rikisins
greiðir öll nauðsynlegustu hjálp-
artæki fatlaðra að fullu og 70% af
verði annarra, sem siður eru talin
nauðsynleg. Þá er allt að 80.000
kr. felldar af innflutningsgjöldum
á bifreiðum fatlaðra og 120.000 kr.
ef um atvinnubilstjóra er að
ræða. Auk þess tekur Trygginga-
stofnunin þátt i kostnaði við sér-
stök hjálpartæki i bila. Gervilimir
fást nú smiðaðir hér á lndi bæði
hjá Arnóri Halldórssyni og össuri
Kristinssyni, sem hefur verkstæði
i húsi Sjálfbjargar, sem er að risa
við Hátún 12.
Skrifstofa Sjálfsbjargar, land-
sambands fatlaðra að Laugavegi
120 hefur annazt milligöngu um
innkaup á ýmiss konar hjálpar-
tækjum og hjólastólum.
Margir biða
Það er þó viðar en i atvinnu og
menntunarmálum fatlaðra, sem
umbóta er þörf. Húsnæðismálin
eru t.d. ekki i nógu góðu lagi, þótt
þau standi að visu til bóta hér
sunnanlands. Fatlaðir hafa fengið
inni i húsi borgarinnar að
Austurbrún 6 og húsi öryrkja-
bandalagsins Hátúni 10, þar sem
eru um 80 ibúðir. Siðara hús
öryrkjabandalagsins verður til-
búið i sumar, og verða þar um 84
ibúðir. Um áramót verður siðan
fyrsti áfangi húss sjálfs Lands-
Skábrautir sem þessi eru fötluðum til hagræöis, en einnig mörgum öörum vegfarendum.
á, skipulag bygginga, gatna, um-
ferðaræða o.s.frv. Alls staðar eru
tröppur og þrep til hindrunar fötl-
uðum. Það finnst varla nokkurt
hús i landinu, sem skipulagt er
þannig, að það hæfi fötluðum, og
þó má búast við þvi, að i fimmtu
hverri fjölskyldu verði einhver
fjölskyldumeðlimur fyrr eða sið-
ar á ævinni fyrir fötlun, sem
hindrar hreyfingagetu hans. Dyr
eru of þröngar, lyftur of litlar, og
erfiðar inngöngu, salerni rúma
ekki mann i hjólastól o.s.frv.,
o.s.frv. Að ekki sé minnzt á
handrið i nútimabyggingum, sem
alls ekki eru sniðin þannig, að fólk
hafi stuðning af þeim, heldur
miklu fremur eftir fegurðarskyni
arkitektanna. Fötluð kona i
Reykjavik vinnur á þriðju hæð
eins bankans i borginni. Eitt sinn
bilaði liftan i húsinu og þá komst
hún á vinnustað en með þvi að
leggja miklu meiri áreynslu á sig
en nauðsynlegt væri. Þar var eitt
af þessum breiðu viðarhandrið-
um. Og viða eru engin handrið i
byggingum.
Það er aðeins ein og ein verzl-
un, sem fatlaðir almennt geta
komizt i hindranalitið. Sömu sögu
er að segja um hótel, leikhús og
kvikmyndahús. Auðskilið er, að
mikið fatlaður maður hugsar sig
um tvisvar áður en hann fer á
Þjóðminjasafnið eða i Þjóðleik-
húsið. En þótt tröppur séu falleg-
ar frá sjónarmiði arkitektsins,
mætti hann einnig hugsa til
sambands fatlaðra tilbúinn, og i
honum fá inni 45 manns.
Það eru sannarlega margir.
sem biða vonglaðir eftir þessu
húsi. Þar á meðal er roskin kona.
sem á sér þá ósk heitasta að fá að
vera ein i herbergi. Þessi kona
getur ekki hugsað um sig sjálf
Framan af ævi var hún hjá góðu
fólki, sem annaðist hana. En sið-
ustu tuttugu árin hefur hún verið
á sjúkrahúsum og elliheimilum,
oftast á margbýlisstofum.
Senn verður farið að taka við
umsóknum um vist i fyrsta
áfanga húss Sjálfsbjargar, og
ekki verður vandalaust að velja
úr þeim umsóknum. Þeir verða
fyrir valinu, sem mesta hafa
þörfina, og að sjálfsögðu verður
leitað álits lækna. Sá hópur sem
svipað er ástatt um og konuna,
sem áðan var nefnd er ekki
áverandi i þjóðfélaginu. En það
er ekkert lif að eyða æfinni á
sjúkrahúsi. Einnig er þess að
gæta, að slikt fólk tekur upp pláss
a ájúkrahúsum og elliheimilum,
sem full þörf er á fyrir aðra. En
bygging húss sem þessa tekst
ekki átakalaust Aðeins á þessu
ári þarf Sjálfsbjörg að afla 45
milljóna króna til bygg>ngar-
innar, ef áætlaður byggingar-
hraði á að standast.
Umferöarmálin
Lokst er eitt áhugamál
fatlaðra, sem vert er að minnast
íatlaðra, sem stöðugt fer fjölg-
andi i nútimaþjóðfélögum, og
hafa jafnframt inngang af jafn-
siéttu i byggingar, sem hann
skipuleggur.
Vonir tengdar
nýrri bygginga-
samþykkt
En hér er einnig von um bjart-
ari framtið. Arið 1975 kemur til
framkvæmda samræmd norræn
byggingasamþykkt, sem verið er
að vinna að. I henni verður margt
gert að skyldu um frágang bygg-
inga, sem til hagsbóta er fyrir
fatlaða, og mælt með ýmsu öðru.
Væntanlega leggur rikið eitthvað
af mörkum til þess, að gömlum
húsum verði breytt til samræmis
við samþykkt þessa.
Þá hefur alþingi samþykkt til-
lögu, sem Oddur Ólafsson læknir
á Reykjalundi og alþingismaður
lagði fram um ráðstafanir til að
auðvelda umferð fatlaðra. Og i
ráði er að gera senn allar opin-
berar byggingar aðgengilegar
fyrir fatlað fólk.
Við látum þetta nægja um mál-
efni fatlaðra. Margt er ógert, en
vonandi erum við á réttri leið i átt
til samfélags, sem býður fötluð-
um jöfn tækifæri og öðrum mönn-
um, að svo miklu leyti sem unnt
er.
SJ