Tíminn - 14.05.1972, Blaðsíða 9

Sunnudagur 14. mai 1972
TÍMINN
9
ytgífandi; Framiiktta rt)6k.-kurfnn
Framkvaemdastiiri; Krls-tfán B«nfrdikf»sðo, 'Rjtsiíötari ÞArarinn
; Fbdrttíi
Stein-
sí«iar:
18300 — 18306. Skrifstoiyr Bankastracfi 7. ~ Afoi’etSsiOSÍnvi
13333
Auglysirtgasíroi 1 ?5Í3» : Aíjrriát
Áskrtftargjald kr.
iiaœioðgá:
mám>&i
j íkrif jtpfór;
: tHnanfinife;;
sipnl 18300;:::;
í jlaUsáípltr: :;:;
BtaSaprent h;f.: (Öffi«t)
Samheldnin
mestur styrkur
í ræðu sinni i útvarpsumræðunum i fyrra-
kvöld ræddi Einar Ágústsson m.a. um land-
helgismálið. Ráðherrann sagði, að I för sinni til
Lundúna 23. mai n.k, myndu hann og sjávarút-
vegsráðherra ræða við utanríkisráðherra
Breta og fleiri ráðherra og freista þess að
komast að samkomulagi, að minnsta kosti til
bráðabirgða, um þau vandamál, sem útfærsla
landhelginnar kann að valda brezkum hags-
munum, og taldi hann mikils virði,að slikt
samkomulag gæti náðst.
,,Við íslendingar þekkjum rök okkar og rétt i
þessu lifshagsmunamáli”, sagði ráðherrann,
,,en við getum lika áreiðanlega öðrum fremur
sett okkur i spor þess góða alþýðufólks i
hafnarborgum Englands, Skotlands og Vestur-
Þýzkalands, sem hefur alla sina afkomu.kyn-
slóðum saman,átt undir fiskveiðum i grennd
við ísland. Það er vegna þessa fólks, sem við
leggjum okkur fram um að geta veitt
umþóttunartima
Ennfremur sagði Einar:
,,Engu skal ég spá um, hverjar niðurstöður
þessara samningaumleitana kunna að verða,
þvi að vissulega er við ramman reip að draga,
þar sem er rótgróin tregða viðsemjenda okkar
að viðurkenna rétt smáþjóða til einhliða
útfærslu fiskveiðilögsögunnar, en ég leyfi mér
þó að vona, að takast megi að finna viðhlitandi
lausn, þvi að vissulega væri það illa farið, ef
sjálfsbjargarviðleitni okkar íslendinga yrði til
þess að spilla vináttu okkar við þær þjóðir
Vestur-Evrópu, sem við viljum eiga samskipti
við, ekki einungis viðskiptaleg samskipti,
heldur einnig og ekki síður mannleg og
menningarleg.
En hvernig sem um þessa samninga verður
er hitt óumbreytanleg staðreynd, að eigi siðar
en 1. september n.k. verður islenzka fiskveiði-
lögsagan færð út i 50 sjómilur frá grunnlinum
og það er bjargföst trú min, að sú stefna okkar,
að strandriki og eyriki eigi fullan rétt á ein-
hliða ákvörðunum um landhelgi sina og að sú
regla eigi að gilda ekkert siður um fiskveiðar
heldur en t.d. nýtingu hafsbotnsins, se stefna
framtiðarinnar, enda sýnir stuðningur
vaxandi þjóðafjölda við hana það, að svo hljóti
að verða. Nýverið hafa Bandarikin gert
samning við Brasiliu, þar sem i reynd er viður-
kenndur réttur Brasiliu til tiltekinna veiða allt
að 200 milum frá landi.Ummæli Rogers, utan-
ríkisráðherra Bandarikjanna, við islenzku
fréttamennina um daginn voru einnig til þess
fallin að auka okkur vonir auk fleiri atburða,
sem borizt hafa fregnir af og allir þekkja. Engu
að siður skulum við varast órökstudda bjart-
sýni en lita raunsætt á þá staðreynd, að við
erum litil þjóð i deilu við volduga and
stæðinga. Að visu eigum við góða og öfluga
bandamenn, og er skylt að þakka það, en
mestur styrkur er þó okkar eigin samheldni,
allrar þjóðarinnar, megi hún aldrei rofna.”
—TK
Grein úr Science Horizons:
Olíuvinnsla hafin
á 700 feta dýpi
Olíuleit beinist í sívaxandi mæli að hafsbotninum
í HAFDJÚPUNUM leynast
miklar oliulindir, sem biða
þess, að úr þeim verði dælt.
Fyrir skömmu tilkynnti
Humble Oilland Refining
Company, systurfélag Stand
ard Oil Company, um slikan
fund i Santa Barbara sundinu
úti fyrir ströndum Kaliforniu
á 700 til 1500 feta dýpi. Oliu-
turnar og önnur vinnslutæki
við þetta nýja og mikla oliu-
nám verða á tvisvar til
þrisvar sinnum meira dýpi en
dæmi þekkjast um áður. Oliu-
nám á jafn miklu dýpi og
þarna er fyrirhugað markar
timamót i leit oliuiðnaðarins
að lindum til að fullnægja si-
vaxandi orkuþörf.
Tæknin, sem beita á við
oliuvinnsluna i Santa Barbara
sundinu, er ekki ný, heldur út-
færsla eða áframhald aðferða,
sem beitt hefir verið árum
saman við oliuvinnslu á litlu
dýpi með ströpdum fram.
Tæki Humble-felagsins eru
engu að siður stórfengleg og
má i þvi sambandi athuga
fyrsta vinnslupallinn, sem
reisa á. Smiða verður fer-
hyrnda grind, sem gnæfir 775
fetum hærra en fimmtiu hæða
hús og kemur að notum á 700
feta djúpu vatni. Þungi grind-
arinnar verður eitthvað yfir 20
þús. smálestir. Pallurinn efst
er um 150 fet og þaðan má
bora allt að 60 holum. Neðri
hluti hornsúlanna verður 17 fet
i þvermál og milli þeirra verð-
ur rúm ekra sjávarbotns.
Þetta verður langsamlega
stærsti borpallur, sem sögur
fara af.
A VESTURSTRONDINNI
er engin skipasmiðastöð, sem
getur tekið að sér að smiða
þetta bákn. Sennilega verður
pallurinn smiðaður i gryfju,
sem svo verður hleypt á sjó,
þegar smiðinni er lokið. Þá á
turninn að fljóta upp og verður '
siðan dreginn á sinn stað 25
milur vestur af borginni Santa
Barbara. Þegar á staðinn er
komiðverður pallurinn reistur
upp og sökkt til botns með þvi
að opna flothylki i hornsúlun-
um á réttum tima. Að þvi
loknu verður pallinum fest
með þvi að reka djúpt niður i
botninn risavaxna stálteina,
sem leika i sliðrum á horn-
súlunum.
Borunartækjum verður
komið fyrir á efra gólfi palls-
ins. Á neðra gólfinu verða svo
tæki til að taka við oliunni og
gasinu, og þar verða einnig
alls konar tæki til að stjórna
vinnslutækjum i kafi. Frá öllu
verður gengið á þann hátt, að
það þoli tröllaukinn öldugang.
Ennfremur á pallurinn að þola
allmikinn jarðskjálfta, enda
nærri strönd Kaliforniu.
Pallurinn er svipaður þeim
borpöllum, sem notaðir eru
með ströndum fram, nema
hvað hann er miklu stærri og
viðameiri en áður hefir
þekkzt.
VINNSLUKERFIÐ i kafi er
ætlað til notkunar á miklu dýpi
og kemur i stað sams konar
útbúnaðar ofansjávar. Við
smiöi þess hefir verið beitt
nýjustu tækni. Hvert kaf-kerfi
nær til allt að 40 hola, sem bor-
aðar eru i hvirfingu. Holurnar
verða boraðar frá borturn-
inum, tengdar kaf-kerfinu,
þegar þær eru orðnar vinnslu-
hæfar og þá streymir olian frá
þeim eftir rörum upp á pall-
inn.
Mikilli tækni verður beitt við
daglega starfrækslu hvers
borturns, þar á meðal tölvum
til að stjórna kerfinu og
öryggisbúnaði, sem lokar
sjálfkrafa fyrir hvern þann
hluta þess, sem bregður út af
eðlilegu starfi.
Þegar mikið liggur við
verður gripið til mjög sér-
stæðra tækja. Þurfi til dæmis
að skipta um lokur verður
þessi búnaður látinn siga frá
báti niður með vinnslukerfinu,
þar sem hann lendir á spori
umhverfis kerfið og rennur
eftir þvi unz hann er i réttri af-
stöðu til að framkvæma loku
skiptin. Þá er hinn bilaði
hlutur fjarlægður, nýjum
komið fyrir i hans stað og
hann reyndur, en siðan rennur
búnaðurinn aftur á sinn stað
og biður þess, að vera tekinn
upp á yfirborðið. I búnaðinum
er ljós og sjónvarp, sem gerir
starfsmenni kleift að fylgjast
með viðgerðinni. Þessum
búnaði fylgir einnig dýfingar-
hylki, sem tæknimaður getur
farið i áhættulaust niður á
botn og unnið þar ef þörf
krefur.
HUMBLE-félagið telur inn-
byggðar mengunarvarnir afar
mikilvægar. Komið verður
fyrir ,,lekabyttu”, sem um-
lykur allan borturninn og tek-
ur viö öllum oliuleka. Olian
lendir i rennu og flýtur þaðan
upp á pallinn eftir leiðslu. Um
leið og leka verður vart fer af
stað rafþreifir, sem lokar hol-
um og leiðslum i þeim hluta
kerfisins, sem bilaður er.
Eftirliking af þriggja bor-
hola kerfi er i smiðum i Vent-
ura i Kaliforniu. Þaö verður
reynt á þurru fyrst og siðan i
kafi i steinsteyptum geymi.
Þegar þessum athugunum er
lokið er ætlunin að koma eftir-
likingunni fyrir i burðar-
ramma fyrsta turnsins á 200
feta dýpi. Þar verða boraðar
þrjár holur og kerfið reynt að
nýju.
Boranir eftir oliu hafa farið
fram i Santa Barbara sundinu
siðan fyrir 1950. Þar hafa þeg-
ar verið boraðar yfir 200 holur.
Kalifornia var fyrst allra
fylkja til að setja reglur um
vinnslu i sjó og var það gert
árið 1921. Oliuvinnsla frá bor-
palli hófst 1958 og nú eru starf-
ræktar þarna um 20 oliu- og
gasvinnslustöðvar i sjó.
MARGT varð að kanna áður
en unnt var að hef ja vinnslu á
miklu dýpi Humble-félagið
hefir starfrækt tvær fljótandi
borstöðvar siöan það keypti
rikisleyfi til oliuleitar árið
1968. Stöðvarnar eru Wodeco
IV, sem likist venjulegu skipi,
og Bluewater II, eins konar
marandi pallur — og eru báð-
ar ætlaðar til vinnslu á miklu
dýpi. Verkfræðingar útbjuggu
sérstakt festakerfi til þess að
halda fljótandi borbúnaði
kyrrum beint yfir forholu á
sjávarbotni á 1000 feta dýpi.
Umhverfis borstöðvarnar er
komið fyrir 8 drekum i hring.
Hver um sig vegur 10 smálest-
irog er þvermál hringsins ná-
lega tvær milur. Hver
einstakur dreki er lengdur
borstöðinni fljótandi með
keðju og virum, sem þola yfir
200 tonna átak. Tölva skipsins
eða hinnar fljótandi stöðvar
var stillt á fjarlægðina frá
drekunum og afstöðuna til
borholunnar, sem veríð er að
bora. Þetta festingarkerfi
reyndist það öruggt, að lóðrétt
lina frá hinum fljótandi bor-
stað að holunni haggaðist ekki
nema um þrjá af hundraði af
dýptinni, en svo litill skakki
truflar ekki starfræksluna.
Fyllsti öryggisbúnaður hefir
verið notaður við tilraunabor-
unina. Verði vart háþrýstings
i borholu getur gosvarna
búnaður yfir opinu lokað bil-
inu milli borpipunnar og
sliðursins á örfáum sekúnd-
um, og þá er unnt að hafa
hemil á þrýstingnum.
HVERNIG stendur á þvi, að
oliufélögin halda áfram oliu-
leit á meira dýpi en áður hefir
verið glimt við, jafn gifurlega
dýrt og það er? Svarið er ein-
falt. Oliufélögin leggja á djúp-
ið vegna þess,að þau eiga ekki
annars kost.
Dagleg notkun oliu i Banda-
rikjunum nemur meira en
tveimur milljónum smálesta
og gasnotkunin um fimmtiu
þúsund milljón rúmfetum.
Gert er ráð fyrir, að oliu-
notkunin á dag aukist upp i um
þrjár milljónir smálésta til
ársins 1980 og verði komin vel
yfir fjórar milljónir smálesta
um aldamótin. Gasnotkunin á
dag er álitin verða um 70 þús.
milljónir rúmfeta i lok aldar-
innar.
Þetta þýðir, að Bandarikja-
menn þarfnast á næstu þrjátiu
árum tvöfalt meira af oliu og
jarðgasi en þeir hafa notað
þau 112 ár, sem liðin eru siðan
oliuvinnsla hófst árið 1859.
Oliu- og gaslindir verða æ tor-
fundnari á þurru landi. Þá er
ekki annað að gera en að leita
á haf út. Jarðfræðingar álita,
að finnanlegur forði undir-
landgrunni Bandarikjanna
kunni að nema riflega 200
milljörðum tunna af oliu og
billjón rúmfeta af gasi.