Tíminn - 16.05.1972, Side 6

6
TÍMINN
Þriðjudagur. 16. mai. 1972
„Ovéfengjanlegt að Eddukvæðin
hafi verið flutt svipað og rímur”
segir dr. Hallgrímur Helgason, sem flytur fyrirlestra
um íslenzka tónlist í boði Háskólans wm* ’naBMHi
Dr. Hallgrimur Helgason tón-
skáld er nýlega kominn til lands-
ins, en hann hefur undanfarin sex
ár veriðprófessor við Háskólann i
Saskatschewan i Kanada, sem er
i borginni Regina. Dr. Hallgrimur
kennir þar hljómfræði, tónfræði-
greinar, tónsmiði og sögu tón-
fræðinnar. 14000 stúdentar eru við
háskólann, þar af 70-120 árlega
við tónlistarnám, en þeir veljast
úr hópi 1600 nemenda tónlistar-
skólans i borginni. Kennsla stend-
ur yfir i háskólanum hálft árið, og
kvað dr. Hallgrimur gott tækifæri
gefast til annarrar vinnu i sumar-
leyfinu, sem er fimm mánuðir.
bvi hefur hann varið til fyrir-
lestrahalds i öðrum löndum, rit-
starfa og tónsmiða. Dr. Hallgrim-
ur heldur hér á næstu tveim vik-
um sex fyrirlestra i tónmennta-
l'ræðum i boði Heimspekideildar
Háskóla tslands, sem hann nefnir
Ljóð- og lagmyndun á tslandi frá
landnámi til lýðveldis. I stuttu
rabbi við dr. Hallgrim spurðum
við hann m.a. um efni fyrir-
lestranna:
— Ég tek sérstaklega til með-
ferðar tsland sem útvörð Evrópu
i vestri og þær merku geymdir,
sem hér hafa varöveitzt, einkum i
gömlum lagformum, sagði dr.
GPV — Trékyllisvik.
I Timanum, þriðjudaginn 25. .
april, er birt frétt frá mér, sem
hefur brenglazt svo, að ég hefði
viljað leiðrétta hana litilsháttar.
— I viðtalinu gat ég um komu
þeirra lækna, sem þjónað hafa
Hólmavikur— og Djúpuvikur
héruðum frá s. I. áramótum,
hingað noröur i Arneshrepp. t
blaðinu segir svo:”Læknar hafa
komið hér frá Hólmavik tvivegis
frá áramótum og hafa dvalið um
hálfan mánuð i senn. ,, — Af
þessu má ætla, að læknarnir hafi
haft hálísmánaðar viðdvöl hér i
Arneshreppi. —Svo góð er læknis-
þjónustan ekki orðin hjá okkur
Hallgrimur. — Ég rek galdraljóð,
Eddukvæði, áfram til drótt-
kvæða, fornra dansa og loks til
rimna. Tónmenntafræði eru ung
visindagrein og þörf er á grund-
vallarrannsóknum á mörgum
sviðum. Þó má telja aiveg
óvefengjanleg, að Eddukvæði
hafi veriö flutt með formi, sem
var einhvers staðar mitt á milli
söngs og taltons, likt og rimur
löngu siðar.
Dr. Hallgrimur fjölyrðir ekki
meira um fyrirlestra sina enda
bezt fyrir áhugamenn að kynnast
þeim af eigin raun i 1. kennslu
stofu Háskólans kvöldin 16., 17.,
19., 24., 25. og 26. mai kl. 20.30.
Við vikjum þvi talinu að tón-
smiðum hans.
— Fyrst vil ég nefna Dúó
concertante fyrir flautu, klarinett
og hljómsveit, sem ég hef nýlokið
við. Dúó þetta er hvað form og
hrynjandi snertir i anda gömlu is-
lenzku kvæðalaganna. Þá er ég
með i smiöum tvö önnur tónverk,
Passacagliu fyrir tvö pianó
fjórhent og Trió fyrir flautu, selló
og pianó.
— Og hvernig kanntu við þig i
Vesturheimi?
— Ég kann vel við fólkið. Það er
gestrisið og hjálpsamt, og metur
enn, og liggur i þessu sá mis-
skilningur, sem ég vildi leiðrétta.
Það rétta er, að læknar Land
spitalans hafa tekið að sér að
þjóna þessum héruðum og skipzt
á um það. Hafa sumir þeirra
veriö aðeins hálfan mánuð, en
aðrir eitthvað lengur og setið á
Hólmavik. Hingað norður hafa
þeir aðeins komið i skyndiheim-
sókn tvisvar frá áramótum, en
staðið það lengi við, aö öllum,
sem þurftu, gafst kostur á að leita
til þeirra. Eru hreppsbúar
ánægðir og þakklátir fyrir hugul-
semi þeirra við okkur, eins og
réttilega kom fram i þessu viðtali
við mig.
mikils að fá mann með Evrópu-
menntun til að hjálpa sér við að
byggja upp sitt unga tóniistarlif.
Fólk af islenzku bergi er i
hverri borg. t Regina einni eru 30
fjölskyldur. Flest er fólk þetta
fætt vestra.
Dóttir tónskáldsins okkar
Sveinbjörns Sveinbjörnssonar
býr I Calgary i Alberta, 79 ára
gömul, og var nýlega að gefa út
ljóðabók. Afi hennar Þórður
Sveinbjörnsson var fæddur 1787.
— A tveim stórbýlum i naut-
gripa- og hveitirækt i Wynyard
rakst ég á stofur fullar af mál-
verkum eftir Kjarval. Þar reynd-
ust búa bændurnir Karl og Hjalti
Guðnasynir, sem eru frændur
Kjarvals heitins. t Wynyard bjó
lika Björgvin Guðmundsson um
skeið og hélt uppi tónlistarlffi.
Við tslendingarnir i Regina
hittumst hálfsmánaðarlega til að
tala islenzku, skiptast á bókum og
blöðum og hlusta á islenzkar plöt-
ur. Þá borðum við alltaf islenzkan
mat, vinartertu, skyr, rúllupylsu
o.sv. frv.
Við þökkuðum dr. Hallgrimi
samtalið, og hann lét i ljós, að
þrátt fyrir að dvöl sin ytra væri
orðin þetta löng, væri það alltaf
ætlunin að snúa heim og að tsland
fengi að njóta þess, sem hann
hefði lært.
SJ
Tvær læknaheim-
sóknir frá áramótum

Hver getur
lagt mér lið?
Arið 1834 kom i Miklabæjar-
sókn i Blönduhlið, Skagafirði,
35 ára gömul ekkja, Sigriður
Benediktsdóttir, með son sinn
Benedikt, f. 30/01 1829, (hann
var fermdur á Mælifelli 1843).
Sigriður giftist aftur 14/10 1838
Guðmundi Jónssyni. Hann var
þá sagður 38 ára. Börn þeirra
urðu að minnsta kosti þessi:
1. Jóh, f. 21/04 1837 i Mið-
húsum. 2. Sveinn, f. 06/08 1838
á Syðri Mælifellsá. 3. Jónas, f.
04/06 1840 á Lýtingsstöðum, d.
19/02 1841. 4. Sæunn, f. 19/3
1842, óvist hvar. 5. Monika, f.
26/02 1847 á Vöglum.
Guðmundur Jónsson dó á
Vöglum 29/10 1847 . Sundraðist
þá fjölskyldan, en Monika
varð eftir á Vöglum, og er þar
á Aðalmanntali 1855. - Hún
mun hafa gifzt i Eyjafirði eða
á Akureyri, manni er hét
Jónas Jónasson (Þingeying-
ur? ), börn þeirra urðu 4. Mann
sinn og 2 börnin missti hún á
Akureyri. Fór hún þá, með
dæturnar sem eftir lifðu, til
Canada 1888. Aðra dóttur sina
missti hún 13 ára gamla, en
hin, Kristin, giftist Jóhanni
Halldórsson kaupmanni á Oak
Point við Manitobavatn, og
siðar á Lundar.
Monika giftist aftur vestra,
merkisbóndanum William
Eccles i Cold Springs. Segir i
Almananaki Ö. S. Thorgeirson
1910: „ W. Eccles og kona
hans eru talin með efnuðustu
hjónum i byggðinni, og njóta
almennrar virðingar og vel-
vildar þar. Og ætið hefir Eccl-
es með ráði og dáð stutt allan
islenzkan félagsskap i byggð-
inni, og má sem dæmi nefna
það, að þau hjónin gáfu
stærsta upphæð af öllum i
byggðinni, þegar verið var að
safna fé til þess að senda heim
til tslands, til styrktar ekkju'm
drukknaðra manna, og eins
þegar safnað var þar styrk til
heilsuhælisins á tslandi.”
Þess er getið i sömu grein,
að verið hafi bræðrabörn
Sigriðar Benediktsdóttir,
móðir Moniku Eccles, og Jón
Sveinsson á Mælifelli. - Einnig
er þar sagt,að Jónas, íyrri
maður Moniku hafi verið af
ættsr. Þorláks Þórarinssonar,
þess er „Þorlákskver” er
kennt við.
Kristin dóttir Moniku giftist
Jóhanni Halldórsson eins og
fyrr segir, og i Lundar Dia-
mond Jubilee (1948) eru börn
þeirra talin 6, 2 synir og 4 dæt-
ur, eru þá 3 þeirra búsett á
Lundar.
Kristin hefir verið mjög fög-
ur kona, eftir mynd að dæma.
Ein dóttir hennar gat sér mik-
inn orðsti fyrir dugnað sinn
og fórnfýsi i félagsskap
kvenna þeirra, er sáu um að
senda hermönnum úr byggð-
um sinum ýmsar nauðsynjar á
vigvellina i Evrópu i heims-
styrjöldinni siðari.
Nú er það ósk barna
Kristinar Halldórsson, að fá
að vita eitthvað um ættingja
sina hér á landi, og þá fyrst og
fremst hvort systkini Moniku
eiga niðja. Um föðurætt
Kristinar hafa þau eitthvert
hugboð, en þó væri öll fáanleg
vitneskja þar um vel þegin. -
Dóttir Kristinar skrifar mér,
upp úr einhverri ættartölubók,
handskrifaðri vestanhafs:
„28. ættliður (frá Þórði
Skeggja landnámsmanni):
Guðrún, átti Jónas Jónasson á
Bakka i Svarfaðardal. Börn
þeirra: A. Svanhildur. Hún
átti Jörund Jónsson i Hrisey.
B. Ástaþóra. Hún lærði fata-
saum, og þegar hún var 26 ára
lærði hún ljósmóðurfræði á
Akureyri. Hefir dvalið i
Winnipeg i 40 ár og stundað
ljósmóðurstörf, aðallega
meðal ensks fólks. Er nú'hjá
Lofti Jörundssyni, systursyni
sinum, og konu hans Jóninu i
Winnipeg. C. Loftur, átti
Aslaugu fyrir konu og eina
dóttur, Guðbjörgu, hún átti
Sigurbjörn Sigurðsson, bjuggu
i Kræklingahlið.
Ekkert segir um, hvenær
þetta er skrifað. — En bréf-
ritari skrifar: „Eftir þvi sem
mér skilst var Ásta Þóra hálf-
systir afa mins (Jónasar).”
En um systkini Moniku
ömmu sinnar veit hún ekki
neitt, og er það nú ósk min, að
ef einhver sem þessar linur i
les, getur gefið upplýsingar ]
um þetta fólk, geri svo vel að i
senda mér þær. Ég mun svo ]
koma þeim til Halldórsson’s ,
systkinanna.
I
Nafn mitt og heimilisfang '
er: \
Sólveig Guðmundsdóttir '
Laufásvegi 75, Reykjavik. \
Simi i húsinu er 11816. '

Magni Guðmundsson:
XXIX
Stjórn á starfi og starfsmönnum - 4
Hver eru störf franikvæmda-
stjóra? — Þó að furðulegt megi
telja, hefir mjög litið verið ritað
um þetta efni. Háskóladeildir, er
kenna stjórnsýslu (manage-
ment), veita leiðsögn i undir-
stöðugreinum hennar, svo sem
hagfræöi og félagsfræði, og þær
þjálfa nemendur i þeirri stjórn-
tækni, sem reynzt hefir gagnleg,
m.a. starfs- og aðferðarannsókn-
um, fjárhagskönnunum, vinnslu
og miðlun upplýsinga. En þegar
að þvi kemur að kynna störf
framkvæmdastjórans sjálfs, hafa
deildirnar litið fram að færa.
Ekki er vitað, hvaða vinnubrögð
hann notar i reynd, og enn siður,
hver þau ættu að vera.
Nýlega tók prófessor við McGill
háskólann sér fyrir hendur að
gera athugun á þessu sviði, er tók
til aðalforstjóra i fimm amerisk-
um stórfyrirtækjum. Var þar um
að ræða skólakerfi i borgarút-
hverfi, alþjóðlegt ráðgjafafyrir-
tæki, meiri háttar úraframleiö-
anda, iðnfræði-firma og sjúkra-
hús. Skal i þessu sambandi á það
minnt, að lögmál og meginreglur
stjórnsýslu eru hinar sömu, hvort
sem i hlut á arðbær rekstur eða
stofnun án ágóöasjónarmiös.
Verzlunarstjórinn og ráðherrann
eru þar i sama báti.
Þrettán forstjórahlutverk. —
Niðurstöður prófessorsins voru
þær, að forstjóri gegndi þrettán
hlutverkum, er skipa mætti i þrjá
meginflokka:
(1) Fyrst eru fjögur svonefnd
Stöðu-hlutverk (status roles), er
leiðir af valdsumboði forstjórans
og ábyrgð i fyrirtækinu (eða
stofnuninni). Þannig kemur hann
fram sem lagalegur fulltrúifyrir-
tækisins, er ræður þvi starfsfólk
og staðfestir allar meiri háttar
ákvarðanir. Sem formaður að
nafnbót annast hann formsatriði
og viðhafnarskyldur, eins og að
undirrita bréf og stýra veizlum og
hátiðum, en sem hvataniaður
knýr hann undirmenn sina til
starfa. Loks er hann tengiiiður,
eða sá starfsmannanna, sem er til
þess hæfastur að mynda sambönd
út á við.
(2) Þá koma fimm upplýsinga-
hlutverk, er stafa af valdastöðu
forstjórans og stöðu hans sem
tengiliðar. 1 þvi gervi má skoöa
hann sem eins konar taugamið-
stöð, eða brennipunkt upp-
lýsingamiðlunar varðandi skipu-
lag og rekstur. Sem tengiliður
beinir hann upplýsingum til utan-
aðkomandi aðilaogsem lagalegur
fulltrúi hefir hann — og hann einn
— aðgang að öllum starfsmönn-
um fyrirtækisins sjálfs. I grund-
vallaratriðum ber að lita á for-
stjóra sem alhæfðan mann, en
sérhvern undirmanna hans sem
sérhæfðan eða umsjónarmann
með sérhæfðu starfi. Auðvitað
veit forstjórinn ekki alla hluti, en
meira en nokkur annar i fyrirtæk-
inu.
Hin fjögur upplýsingahlutverk-
in varða notkun fenginna upplýs-
inga. Forstjórinn er talsmaður
fyrirtækisins gagnvart um-
heiminum, upplýsingamiðlari
innan fyrirtækisins, sérfræðingur
i málefnum þess og þvi i aðstöðu
til að koma fram opinberlega fyr-
ir atvinnugrein sina, loks mats-
maður ineð úrskurðarvaldi
(value determiner), er jafnar
hagsmunaárekstra milli valda-
hópa i fyrirtækinu.
(3) Fjögur stefnumarkandi
hlutverk lýsa myndugleika for-
stjóra, þegar teknar eru veiga-
miklar ákvarðanir. Þau áhrif
hans eru bein afleiðing þriggja
annarra hlutverka, þ.e. stööu
hans sem lagalegs fulltrúa fyrir-
tækisins, sem taugamiöstöðvar
og sem matsmanns, sbr. hér að
framan.
Hann er úthlutunarstjóri, sem
hefir tilsjón með skiptingu fjár-
ráða milli einstakra þátta i fyrir-
tækinu. Hann er maður úrræða
(crisis handler), sem tekur málin
i sinar hendur, ef hætta steðjar að
fyrirtækinu. Hann er framtaks-
maðurinn, sem leitar uppi úr-
lausnarefni og örvar með þvi til
skoðanamyndunar og töku
ákvarðana. Og hann er loks
samningainaður, er kemur fram
fyrir hönd fyrirtækisins i við-
skiptum við önnur fyrirtæki eða
stofnanir.
Framkvæmdaratriðin mörg, en
linnulaus. -— Könnunin leiddi i
ljós, að verkefni framkvæmda-
stjóra eru mikil að magni og þrot-
laus, enda sjaldan tómstund á
skrifstofutima. Einkennandi er,
að þau eru margbreytileg, sam-
vinn og án samhengis. Helmingur
þeirra tók skemmri tima en 9
minútur. Framkvæmdastjórinn
virðist hvorki skipa niöur störfum
sinum i röð né kafa djúpt i einstök
málefni. Hann lætur þau atriði
helzt til sin taka, sem varða liö-
andi stund, eru aðgreind og bund-
in sérstöku tilefni. Hugmyndin
um forstjóra sem rólegan, ger-
hugulan mann, er áætlar og
skipuleggur, er aöeins goðsögn.
Forstjórinn vinnur i umhverfi
„áreitis og viðbragöa” og hefir
rika hneigð til athafna.
Það styður þessa ályktun, að
forstjórarnir tóku munnlega
miðla fram yfir skriflega. Þeir
notuðu mjög sima og fundi, en
slógu bréfaskriftum á frest, enda
þeim litt að skapi. Litlar upplýs-
ingar voru fyrir hendi i skýrslu-
formi. Mas, orðasveimur og
bollaleggingar mynduðu drjúgan
skerf af fréttaefni þeirra.
Niðurstaða. — Niðurstaða
prófessorsins var sú, að fram-
kvæmdastjórar starfi ekki vis-
indalega. Litill hluti vinnu þeirra
er ákveðinn fyrirfram eða eftir
áætlun. Allar helztu upplýsingar
fyrirtækisins eru geymdar i höfði
framkvæmdastjórans sjálfs, og
svo er einnig um þær aðferðir,
sem beitt er, þegar ákvarðanir
eru teknar.
Þetta er skemmtilegt rann-
sóknarefni fyrir þá, sem iöka
stjórnsýslu eöa nema. Þegar
menn hafa náð að skilja vinnu-
brögð framkvæmdastjórans, opn-
ast þeim smátt og smátt leyndar-
dómur stjórnarstarfans. Þá skap-
ast möguleiki til framfara. Gaml-
ar aðferðir vikja fyrir nýjum. 1
stað framkvæmdastjóra án
hjálpartækja — með munnlegar
upplýsingar og hugboð eða
brjóstvit að vopni, kemur vis-
indalega sinnaður framkvæmda-
stjóri, er sækir styrk sinn i hag-
fræði, félagsfræði og atferlis-
fræði.