Tíminn - 16.05.1972, Síða 17
1 I/ 11
TÍMINN
rtií ,íi i i
jfcl/uii'ii't
Þriftjudagur. 16. mai. 1972
17
Séra Jóhann Hannesson, prófessor:
GUÐFRÆÐIMENNTUN
LEIKAAANNA
Hvafta munur er á kristnum
fræftum og guðfræfti?
Eins og málum er háttaft hér
hjá oss, þekkja menn kristin fræði
aðeins sem litla námsgrein, meft
litlum bókum og litlum tima i
skyldunáminu, og siftan ekki við
aðra skóla en kennaraskólann, og
reyndar i mjög smáum stil þar
lika, sökum timaskorts. Áftur
voru kristin fræfti kennd i
menntaskólum, en þeim fræðum
hefir fyrir alllöngu verið útrýmt
úr menntaskólunum hér á landi.
Enda eru islenzkir menntamenn
ákaflega fáfróftir á svifti kristinna
fræða, vita t.d. engin deildi á
helztu mönnum og málefnum
kristninnar i samtift vorri.
Guftfræftin er hins vegar kennd i
háskólanum og guðfræftingar
starfa meftal þjóftarinnar. Allir,
sem eitthvaft þekkja til sögu
landsins, vita einhver deili á hlut-
verki kirkjunnar hér á landi, öld
fram af öld. Jafnvel skólabörnin
vita eitthvað um kristnun tslands
og fyrstu biskupana — og sumir
vita, að þaft var kirkjan sem fyrst
gerði menn læsa og skrifandi. Þaft
er altalaft, aft islenzk söguritun
hfjist meft prestinum Ara fróða.
Staöa kristinna fræfta meðal
nágrannaþjóftanna er öll önnur en
hún er nú i vorum skólum. Þareru
kristin fræfti kennd i mennta-
skólunum, og þau eru stór náms-
grein i kennaraskólunum, og
siðast, en ekki sizt i sumum há-
skólum.
Guðfræftin hefur sem visindaleg
háskólagrein verift byggð á námi i
klassiskum forntungum, fyrst og
fremst grisku og latinu, en vifta er
hebreska kennd lika, og svo er við
háskóla vorn. Þetta klassiska
nám er glæsilegur arfur frá
húmanismanum, en á þaft ber
hins vegar að lita, aö klassisk
brynja fornmálanna, er nokkuft
þung öllum þorra manna, og gerir
guftfræðinámift tiltölulega langt
og þungt, 5-7 ára nám. Eftlilegt er,
aft vaknaft hafi sú spurning,hvort
ekki væri hægt aft læra guftfræði
án þess aft bera meft sér þunga
brynju fornmálanna. Þetta
verður stundum aft gera, td. i
kennaraskólum Norfturlanda, en
þaft er einnig gert i háskólanámi
þvi, sem menntar kennara handa
æftri skólum, og fólk,sem gengur
inn i hið nýstofnafta embætti
katekctu, en kateketar eru
kennarar i kristnum fræðum
undir fermingu, og þeir aftstofta
presta i stórum söfnuftum vift
fermingarfræftsluna, og gera
margt annað lika.
Skal nú bent á nokkra kosti og
galla vift aft sleppa fornmálum úr
guðfræftiná m inu. Annar
kosturinn er sá, aft meft þvi má
stytta sjálft guftfræftinámift veru-
lega, gera það að þriggja ára
námi. Hinn kosturinn er,að menn
geta lært til verulegrar hlitar eitt-
hvert nútimamál i stað forn-
máianna á tveimur árum, og
verður þá um aft ræfta fimm ára
nám. Einnig mætti tengja hér vift
einhvern þátt sögunáms, sögu
eigin lands, listasögu efta heims
pekisögu. Með þessu móti mætti
veita mönnum mjög góöa
menntun, þvi aft þeir myndu eftir
sem áftur læra sex af greinum
venjulegrar guftfræfti, efta átta, ef
notuö er önnur greining.
Gallinn er hins vegar sá, aft
menn geta ekki sjálfir þýtt
ritningartexta né skýrt þá út frá
frummálum, án þess að kunna
þessi mál, og þar meö verfta
menn ósjálfstæftari en ella. Auk
þess veröur erfitt aft fylgjast
meft i sumum fagvisindaritum
.guftfræftinnar, ef menn skortir
fornmálakunnáttuna, Griskan er
móðurmál visindanna, ekki
afteins hugvisinda, heldur einnig
náttúruvisinda. Fleiri heiti
læknisfræöinnar eru komin úr
grisku en latinu.
Kristinfræfti sem háskólagrein
án fornnámsins, er hjá nágranna-
þjóftunum þriggja ára nám eða
rúmlega þaft. Jafnhliða náminu i
kristnum fræftum leggja menn
stund á eina háskólagrein aftra
efta tvær, likt og i BA námi á
ýmsum öftrum sviftum. Þeir, sem
þetta nám stunda, verða flestir
kennarar vift æftri skóla. Ég hitti
fyrir tveimur árum rektor einn
við danskan kennaraskóla, sem á
yngri árum haffti stundaft þess
háttar nám. Sérmenntun hans
var saga og kristin færði, og hann
er talinn vel menntaftur maftur. 1
norskum blöftum frá þessu ári
gefur aft lita greinar, þar sem aft
þvi er spurt, hvort ekki megi
vigja málfræðinga til þeirra
prestsembætta, sem enginn sækir
um. Þessir málfræðingar eru ekki
hvafta málfræftingar sem vera
skal, heldur þeir, sem hlotið hafa
sérmenntun i kristnum fræftum
og þaft frá háskóla. Þá er gert ráft
fyrir, að þessir málfræftingar
stundi kennimannlegt nám um
hálfs efta heils árs skeið áftur en
þeir tækju vift prestsembætti.
Svarið vift spurningunni fer
auðvitaft eftir þeim lögum, sem
gilda i landi og kirkju. Þar sem
kirkjur eru eingöngu frikirkjur
geta söfnuðir ráðift þvi hvafta
menn þeir kalla til prests-
þjónustu. Þar sem rikiskirkjan
er, þar setur löggjafinn reglur um
menntun presta. En þau lög eru i
Danmörku allmiklu frjalslegri og
vifttækari en hér hjá oss.
Þa ákal i stuttu máli greint frá
þvi, hvernig kristnifræðinám vift
háskóla er saman sett. Sem dæmi
má nefna reglugerft frá Kaup-
mannahafnarháskóla um nám i
kristnum fræftum. Hún er afteins
15 ára gömul. Kenndar eru þessar
greinar.
1. Gamlatestamentisfræfti, þar
með talin inngangsfræfti, saga
tsraels og ritskýring.
2. Nýjatestamentisfræfti á
sama hátt, ásamt samtiftarsögu.
3. Trúfræöi. acm ávallt er
þýftingarmikil grein.
4. Kristin siftfræði, ásamt trú-
arbragðaheimspeki.
5. Kirkjusaga, bæði almenn og
saga eigin lands.
6. Almenn trúarbragftasaga,
meft áherzlu á frumstæftum
átrúnafti.
Auk þess eiga menn kost á sér-
hæfingu á einhverju sviði þessa
náms. Hér með eru upp taldar sex
af aðalgreinum guftfræftinnar, og
þær geta menn allar lesið á
dönsku. Ef menn ljúka prófi i
þeim og bæta vift sig kennimann-
legu námi i seminari Háskólans,
þá eiga þeir að lögum rétt til þess
aft gerast prestar á Grænlandi.
En sú krafa er i þvi sambandi
gerð, áður en þeir hefja nám, að
þeir kunni að tala og skrifa
grænlenzku jafn vel og kennara i
grænlenzkum barnaskóla. 1 ör-
fáum setningum: Námift er
þriþætt: Eitt lifandi tu tungumál,
kristin fræfti og kennimannaleg
guðfræði.
Hjá oss væri vel hugsanlegt aft
skipuleggja sams konar nám við
Háskólann án mikil tilkostnaðar
og þótt menn kynnu ekki græn-
lenzku, heldur afteins islenzku
efta einhverja grein sagnfræfti
meftfram náminu i kristnum
fræftum, eða uppeldisfræfti, sem
tæki álika langan tima.
Bæfti i voru eigin landi og
sumum öðrum, þó ekki Norftur-
löndunum, horfast menn i augu
vift stóra skóla, þar sem enginn
maftur lærir siftfræfti — og þaö
sem verra er, enginn kennari er
til, sem getur kennt siöfræfti, af
þvi aft kennararnir hafa aldrei
lært hana sjálfir. Þá er
spurningin sú, hvort þetta sé
verjandi.
Þaft kom fram i óeirðunum
vestan hafs fyrir tveimur árum
meftal stúdenta og annarra skóla-
manna, aö neméndur fengu
enginn tækifæri til aft tala vift
reynda menn um vandamál
lifsins. Ef slikir menn voru til, þá
sátu þeir inni á vinnuherbergjum
sinum og skrifuftu bækur um
sinar visindagreinar, en hugsuftu
ekki um æskulýftinn. Hinum
lærftu mönnum var ekki um það
gefift aft ræfta vift æskulýðin um
vandamálin, blátt áfram af þvi aft
þeir höfftu aldrei lært að tala, —
aldrei lært það mál, sem nota
þarf til þess aft tala um hin
háleitustu gildi lifsins og vanda
mannlegrar tilveru.
Er þá nokkur furfta, þó margir
villist af veginum og fylgi lýftnum
til illra verka?
Ég segi ykkur satt, þaft
stendur i lögunum, aft gjald-
miftill Islands nefnist króna,
erskiptist i lOOaura (Hver var
aft tala um milljón?). 1 skipt-
um skulu notaðir peningaseftl-
ar og slegnir peningar (mynt).
Seðlabankinn hefur einkarétt
til aft láta gera og gefa út pen-
ingaseftla og láta slá og gefa út
peninga úr málmi og skulu
þeir vera lögeyrir i allar
greiftslur hér á landi meft fullu
ákvæðisverði. Ráftherra
ákveftur, að tillögu Seftlabank-
ans, gerft, lögun, útlit og
ákvæftisverð peningaseftl-
anna. Sömuleiftis skal Seftla-
bankinn láta slá peninga úr
málmi (mynt), er fullnægi
eftlilegri þörf á skiptimynt á
hverjum tima. Akveftur ráft-
herra, aft tillögu bankans,
ákvæftisverft peninga þeirra,
sem slá skal, svo og gerft
þeirra, þunga, stærft og málm-
blöndu. Peningar þessir skulu
það rétt slegnir, að mismunur
á þunga einstakra peninga,
sem eiga aft hafa sömu þyngd,
skal ekki nema meira en 1 af
100. Ekki eru aörir en bankar
og sparisjóftir skyldugir aft
taka vift greiftslu i einu á
meira fé en 500 kr. i slegnum
peningum. Peningaseðlar,
sem eru svo skemmdir, aft
númer þeirra og ákvæftisverft
veröur eigi örugglega greint,
eru eigi lögmætur gjaldmiðill.
Slegnir peningar, sem eru svo
slitnir efta skemmdir, aft
áletranir á þeim eru ekki vel
læsilegar, teljast ekki lögmæt-
ur gjaldmiðill. Aö tillögu
Seftlabanda tslands er ráft-
herra heimilt aö ákvefta aft
innkalla skuli einstakar gerftir
seftla og sleginna peninga,
sem i umferft eru, og þeir
hætta aft vera lögmætur gjald-
miftill i lögskiptum.
Seftlabankinn skal stefna aö
þvi, aft hafa ávallt á móti
a.m.k. helmingi seftlamagns-
ins, sem i umferft er, gulleign,
innstæöur efta aörar auftseldar
og óbundnar eignir i erlendum
gjaldeyri, sem nota má til
greiftslu hvar sem er. Skal
bankinn birta reglulegar
skýrslur um þaft, hve miklum
hluta seðlaveltunnar þessi
trygging nemi.
Og ekki trúi ég þvi, sem ein-
hver læknir sagöi um daginn,
aft tannlæknar ættu meira gull
en the Central Bank of Ice-
land.
B.Þ.G.
6 daga stríðið - Jerúsalem
Þegar vopnahlé var gert
milli tsraels og Jórdaniu 1949,
var Jerúsalem skipt i tvo
hluta. Israel haffti tekizt meft
lagningu nýs vegar aft halda
Gyftingahluta bæjarins, en
gamli bærinn og nýju Araba-
hverfin lentu i Jórdaniu.
Meftan Jórdania réfti voru tvö
pósthús i hinum arabiska
hluta. Aðalpósthúsiö móti
Heródesarhliftinu og útibú viö
Jaffahliftið. Mynd 1 synir
þessa stimpla, sem notaftir
voru af Jórdaniu fram til
striftsins 1967. Mánufti eftir aft
striftið brauzt út, var svo aðal-
pósthúsift opnaft aft nýju, 5. júli
1967.1 ágúst opnafti svo útibúift
og i nóvember voru opnuft 2
pósthús i þorpunum Bet
Khanina og Shufat, rétt utan
vift bæinn.
Hinn arabiski hluti
Jerúsalem var strax sam-
einaftur israelska hlutanum.
Þess vegna heyrir póst-
þjónustan i Jerúsalem beint
undir israelsk póstyfirvöld, en
er ekki með sama hætti og á
herteknu svæftunum. Eru þvi
stimplar og eyðublöö og
ábyrgftarmiöar afteins venju-
legir israelskir en ekki meft
arabiskum einkennum
14SEP54 ( 14MKR54
Vift. 4 ,-V VjERTJSALEM / XciTADU//
Stimplar eru eftirfarandi á
þessu svæfti: Jerúsalem vift
ileródesarhliftift nr. 71-77, frá
5. júli 1967. Jerúsalem,
Jaffahliftift nr. 78-79, frá 27.
ágúst 1967. Jerúsalem VI.
Vélstimpill á aftalpósthúsinu.
Stimplar 71-79 eru 35 mm i
ummál og hafa neðst mynd af
Daviftsturninum og númer
stimpilsins, mynd 2.
Vélstimpilinn, mynd 3, sýnir
einnig Daviðsturninn.
Til aft halda upp á sigurinn
gaf Israel út 16. ágúst 1967,
samstæftu frimerkja með
myndum af Grátmúrnum i
gamla bæjarhlutanum, sem
nú var aftur á valdi þeirra. Af
þvi notafti pósthúsið vift
Heródesarhliftift, sérstimpil,
mynd 4. Hin hebreska áletrun
stimpilsins er tilvitnun i
Jesaja 52, 7: ,,..sem friftinn
kunngjörir, gleftitiðindi flytur,
hjálpræfti boftar...” Mynd 4.
Pósthúsin i Bet Khanina og
Shufat nota stimpla, sem eru
29 mm i ummáli meft staftar-
heitinu Jerúsalem, mynd 5
Jerúsalem 81, Bet Khanina,
frá 6. nóvember 1967 og
Jerúsalem 82, Shufat, frá 6.
nóvember 1967.
Sigurftur II. Þorsteinsson.
08-10
lc intUfinumiO i'’
lt/>
-8.IC 68
Mynd 1
79
Mynd 2
■D’S,
'S
<</' „ L 1 1
\ onu’ yvvr>.. «
5 2'v *i\£Oí> é
ú ...rtyw' yi*3v" i
Mynd 4
Auglýs
endur
Ath. aft auglýsingar þurfa aft berasteigi siftar en kl. 2
daginn áfturen þær eiga aft birtast. Þeir, sem óska eftir
aöstoft vift auglýsingagerft þurfa aö koma meft texta
meft 2ja daga fyrirvara.
Auglýsingastofa Timans er í Bankastræti 7
Simar 19523 og 18300