Tíminn - 19.05.1972, Side 8

8
TÍMINN
Föstudagur 26. maí 1972.
Þorsteinn Matthíasson:
FERD ÚT ( FOS
Nýr barnaskóli tók til starfa i
Fossvogshverfi i haust. Þar er
skólastjóri Kári Arnórsson,
þekktur og velmetinn skóla-
maður, sem áður stjórnaði
barnaskólanum á Húsavik við
Skjálfandaflóa. Hann hefur þvi á
undanförnum árum meðhöndlað
ungmenni sem eiga rætur i þvi
héraði, sem á 19,öld var talið bera
hæst i bókmenningu hér á landi.
Ég get vel unnt æskufólkinu i
Fossvogi að njóta starfshæfni
Kára. En landsbyggðin þarf lika
á góðum mönnum að halda, og
þess vegna finnst mér.að ég hefði
ekki siður viljað vita hann heima
hja' áér á Húsavik.
— Jú, ef til vill er þetta meiri
breyting en maður gerði sér
grein fyrir, þegar af stað var
farið. Þó er eins vetrar starf
sjálfsagt of skammur timi til þess
að hægt sé að gera sér fyllilega
ljóst, hve mikil þessi breyting er.
Hér hef ég verið með skóla i
vetur sem aðeins sækja þrir
yngstu flokkar skyldunámsins,
sex, sjö og átta ára börn. En á
þeim aldri eru þau kannski minna
háð ytra umhverfi sinu en siðar
meir verður.
Skólinn á Húsavik náði yfir allt
barnastigið að þrettán ára aldri.
Starfssviðið er þvi talsvert annað
þar en hér hefur verið.
Það, að mér finnst nokkur
munur á framkomu barnanna,
kann að stafa af þvi, að á Húsavik
hafði ég kynni af fólkinu, þekkti
foreldrana, jafnvel afann og
ömmuna. Þetta skapar hjá manni
allt annað viðhorf. Maður hefur
gert sér hugmynd um börnin
þegar þau koma i skólann.
Hérer aftur á móti fólk, sem ég
þekki engin deili á áöur. Mér
fannst i fyrstu að krakkarnir hér
væru dálitið fri af sér, en ég hygg
að það breytist við nánari kynni,
kannski vegna þess, að ég sam-
lagast sjálfur umhverfinu að ein-
hverju leyti.
Hvaða áhrif telur þú það hafa á
börn á þessum aldri, að
foreldrarnir vinni fullan vinnu-
dag utan heimilis?
— Ég held að á þvi sé enginn vafi,
að það hefur slæm áhrif á börnin,
eigi þau ekki athvarf þegar þau
koma heim frá skólanum. Ég
þekki ekki fullkomlega hvernig
þessu er háttað he'r i hverfinu, en
finnst þó, að yfirleitt sé vel að
börnunum búið. Þetta er velmeg-
andi hverfi.
Ég sé ekki svo mikið athuga-
Kári Arnórsson skólastjóri.
vert við það, þótt báðir
foreldrarnir ynnu úti ef börnin
ættu eftir sem áður athvarf
heimafyrir eða annars staðar,
þar sem þau finna öryggi.
Það er staðreynd,sem verður að
horfast i augu við, að heimilis-
hættir eru breyttir frá þvi sem
áður var. Spurningin er þvi
aðeins um það, hvernig þjóð-
félagið kemur til móts við þessi
breyttu viðhorf.
Það vill svo skemmtilega til, að
ég hef hér fyrir framan mig eyðu-
blað um könnun á dagvistarþörf
fyrir börn kennara hér i Reykja-
vik. Þar er sú spurning fyrir
kennarana, hve mikinn áhuga
þeir hafi á dagvist fyrir sin börn,
miðað við,að báðir foreldrar vinni
utan heimilis. Og er þá i þvi sam-
bandi um tvennt að ræða, dag-
heimili fyrir ung börn og skóla-
dagheimili eftir að skólaskyldan
hefst. Hins vegar held ég, að það
sem gera mundi einna mest gagn
i þessum efnum væri samfelldur
skóli. Þá mundu eldri nemendur
vera samfelldan tima i
skólanum.en ekki vera á
sifelldum hrakningi til og frá
allan daginn. Þeirra skólatima
væri þá lokið á ákveðnum tima
dags og þvi auðveldara fyrir
foreldrana að skapa þeim að-
stöðu.
Það sem ég á við með sam-
felldum námstima, er ekki endi-
lega það, að námsgreinarnar séu
hver á eftir annari, heldur ef eyða
verður milli beinna kennslu-
stunda, þá skapi skólinn lestrar-
og undirbúningsaðstöðu, þannig
að þau yfirgefi ekki skólann fyrr
en starfsdeginum er að fullu lokið.
Og vafalaust væri æskilegast, að
skólinn gæti þannig losað börnin
við allt skyldubundið heimanám.
— Nú má ætla, að vinna beggja
foreldra utan heimilis, gefi
heimilinu auknar tekjur. Er ekki
eðlilegt og skylt, að þeim sé fyrst
og fremst varið til þess að skapa
þeim börnum bætta aðstöðu, sem
af þessum sökum fara á mis við
eðlilega heimilishætti eöa a.m.k.
þjóðfélaginu sé skylt að verja
þannig sinum hlut aukins fjáraíla
sem þessu nemur.
—- Jú, vist getum við verið
sammála um það, en hins vegar
virðist þetta einhvern veginn svo,
að fólkið vill heldur að skatt-
peningarnir séu notaðir i annað —
einhver þægindi handa þeim
fullorðnu.
— Getur þjóðfélagið horft á það
aðgerðalaust, að börn verði
Sigurborg Ragnarsdóttir,
kennari.
heimilislaus og að þær auknu
tekjur, sem það orsakar séu
notaðar til að seðja að einhverju
leyti munaðargirni fullorðinna
manna og kvenna?
— Jú, þeim sem á annað borð
hugsa eitthvað raunhæft út i þetta
mál, hlytur að blöskra þetta. En
mér finnst skólarnir t.d. hér á
höfuðborgarsvæðinu, ákaflega
gott dæmi um þetta, þvi að lang-
flestir, ef ekki allir barna-
skólarnir eru of setnir vegna
skorts á skólarými. Þetta kemur
meðal annars i veg fyrir það, að
hægtsé að hafa samfelldan skóla.
Þó hef ég hugmynd um, að
ýmsum þyk i sem of mikill hluti
af skattgjöldum þeirra sé tekinn
til opinberra bygginga, sérstak-
lega skólabygginga.
Þetta er að minu viti eitt mesta
vandamálið hér i skólum Reykja-
vikur. Byggi ég þá skoðun á þeirri
reynslu, sem ég hef nú fengið i
vetur. Það, hvað skólarnir eru of-
setnir, er hemill á eðlilegar
framfarir i skólanum.
Þessi skóli, sem ég starfa við,
er ágætt dæmi um þetta. Hann er
nýjasti skólinn i borginni, er
búinn að starfa aðeins einn vetur,
en strax á næsta ári þarf að
þrisetja i allar stofur .
Svo við vikjum aftur að þvi,
sem við minntumst á áðan, úti-
vinnu beggja foreldra, sem sifellt
á sér stað i vaxandi mæli. Þá
hlýtur að vakna sú spurning,
hvort ástæða sé til að vinnu-
timinn sé jafnlangur og hann er,
þegar i mörgum tilfellum er um
tvöfaldar tekjur að ræða. Mér
finnst að það mundi bjarga ákaf-
lega miklu, ef vinnutiminn
styttist.
Er þörf á tuttugu til tuttugu og
fjögurra stunda vinnu til að fram-
fleyta einu heimili og sinna eðli-
legum þörfum þess? Á ég þar við
þegar báðir foreldrar vina úti 10 -
12 tima hvort, og séu þannig
miklu lengur utan heimilis en
nauðsynlegt kann að vera.
Ég held,að hjón ættu fremur að
leita að leiðum til að skipta með
sér vinnutimanum utan heimilis á
hagkvæman hátt, þvi að minu viti
er það slæm uppeldisstefna að
kaupa allt frá sér. Það er i
flestum tilfellum betra að
foreldrarnir geti sjálfir verið
þátttakendur i þvi starfi. Annað
heyrir til undantekninga.
Við Islendingar höfum unnið
langan vinnutima og vafalaust
margir haft miklar tekjur, en
Helga Hjálmtýsdóttir, kennari.
svona langur vinnutimi hlýtur að
koma niður á menningarstarf-
semi. Þetta er mjög niður-
drepandi fyrir allt menningar-
starf. Það þekkir maður frá
smærri stöðum. Ef vinnutiminn
verður um lengri tima óhóflega
langur, þá dregur það úr þrótti
manna við félagsstörf, og fram
koma færri einstaklingar sem
skara fram úr á menningar- og
listasviðinu.
Sjónarmiðið i dag er að svara
sem allra mestum kröfum, sem
tizkan setur fram á hverjum
tima, án þess að hugsa um það,
hvort menn á eðlilegan hátt hafi
tekjur til að standa undir þeim,
aðeins auka þá vinnuálagið.
Skólinn getur stuðlað að þvi að
skapa vissan hugsunarhátt, ef
honum er leyfilegt að hafa slik
áhrif, sem er náttulega alltaf
matsatriði, hve mikinn áróður
skólinn má reka fyrir ákveðnum
atriðum, þótt honum finnist þau
horfa til bóta. En skólinn þarf lika
að athuga, á hvern hátt hann
getur notað sér tizkuna og leitt
hana inn á farsælar brautir.
Ég lit á skólann sem uppeldis-
stofnun i vaxandi mæli.Þvi valda
fyrst og fremst breyttir þjóð-
félagshættir. En hins vegar held
ég,að það sé staðreynd, að þetta
hefur verið viðurkennt svona i
umræðum og á pappirnum, en
þvi hlutverki þrátt fyri það mjög
litlu svarað i framkvæmdum.
— Getur skólinn rækt nokkurt
uppeldishlutverk, ef hann má
ekki hafa nein mótandi áhrif?
Við lifum á svo örum
breytingatimum, að það er
nokkur vandi að skera úr þvi a
hverjum tima, hvað leggja skal
mesta áherzlu á I uppeldislegu til-
liti. En mér finnst hins vegar
höfuðatriðið, að maður reyni að
ala upp sjálfstæða einstaklinga,
sem færir verði um aö mynda sér
skoðun á hverjum tima.
En þótt ég tali um það, að vandi
sé að segja til, hvað leggja beri
áherzlu á i uppeldinu, þá álit ég
að það sé talsverð ástæða fyrir
skólana að leggja rika áherzlu á
kristindóm, siðferðisfræðsluna i
kristninni. Við komumst ekkii hjá
þvi að vera með vissar aögerðir i
sambandi við umgengnisvenjur
og tilliþsem taka verður til sam-
félagsins og náungans. Þetta
verður að rækta með fólkinu og
gefa þvi reglur til að lifa eftir. Að
visu eru alltaf að koma fram ný
sjónarmið og nýtt mat á þessum
hlutum. Og til þess að slitna ekki
Sif Ægisdóttir.
úr samhengi við yngri kyn-
slóðina, verður maður einnig að
reyna að setja sig inn i hennar
hugsunargang.
Þótt ég hafi i starfi minu
gegnum árin reynt að fygljast
heð helztu nýjungum, sem
hafa komið i uppeldis- og
kennslumálum og hagnýtt mér
það, sem ég hef haft tök á, og talið
til bóta, finn ég þó að breytt um-
hverfi hreyfir frekar við mér,
enda er ég ekki lengur bundinn
ýmsum öðrum störfum sem voru
talsverður þáttur i umsvif-
um minum heima á Húsavik.
Við hofum haft foreldraheim-
sóknir hingað i skólann, tvisvar i
vetur. Svo höfum við breytt
dálitið um form á þeim
upplýsingum, sem skólinn lætur
foreldrum i té um námsárangur
barnanna. Við höfðum engin
eiginleg miðsvetrarpróf, heldur
sendum við heim umsögn eða
greinargerð um hvern nemanda.
Eftir að þessi. greinargerð hafði
borizt heimilunum, voru for-
eldraviðtölin svo skipulögð.
Virtist mér sem almenn ánægja
væri með þetta fyrirkomulag.
í skólanum eru i vetur 293
* nemendur og við hann starfa sjö
kennarar. í haust bætast svo
væntanlega um 150 nemendur við.
Þá verðum við að öllum likindum
með tuttugu deildir, en stofurnar
eru sjö, sem kennsla fer fram i.
Og eins og ég vék að áðan, tel ég
þennan húsnæðisskort skólanna
eitt erfiðasta viðfangsefnið, hér i
Reykjavik. Eftirþvi sem ég þekki
til úti á landi, er ástandið viðast
hvar betra hvað þetta snertir.
— Hvað um áhrif fjölmiðla?
—Þessi árátta fjölmiðla að
halda á lofti og gera fréttnæmt
allt það, sem miöur fer, hjá
unglingum,en tala fátt um það,
sem betur má, er mjög slæmt og
getur orðið einskonar skóli fyrir
þá, sem veikir eru á ávellinu —
mér liggur við að segja afbrota-
skóli.
Og það er svo um mest af þvi
efni, sem við fáum i fjölmiðlum
þar er mikið meira af þvi nei-
kvæða. Striðsfréttir syngja i
eyrum og eru fyrir augum dag-
lega og margendurteknar. Ég sé
ekki,að það hafi neinn tilgang að
flytja okkur Islendingum þetta.
Þetta eru sennilega áhrif erlendis
frá. Þar hafa menn áh uga á
styrjöldum og styrjaldarrekstri.
Elisabet Þórarinsdóttir.