Tíminn - 26.05.1972, Síða 11

10
TÍMINN
Föstudagur 26. maí 1972.
Föstudagur 26. mai 1972.
TÍMINN
BERGSTEINN JÓNSSON:
Hvets á dansinn að gjalda?
Löngum hafa lslendingar verið
ir, segir frá þvi i fornsögum, að
menn reyndu með sér. A þeim
vettvangi vuru leikar stundum
fast sóttir.
t dag er iþróttalíf all fjölbreytt i
landinu og árangur oft bærilegur,
en gæti verið betri, þvi að stofninn
er góður. Aðstöðu er hinsvegar i
ýmsum efnum áfæatt og viða
betri erlendis.
Á siðari árum hefir þó margt
færzt i rétta átt og betra horf.hvað
snertir aöstöðu til iþróttaiðk-
ana. Má þar t.d. nefna
Laugardalsmannvirki öll. Sund-
laugabyggingin nýja með 50 m
langri laug, nokkuð góðri aðstöðu
til allra baða, nema sólbaðs og er
það töluverður galli,að sund-
laugagestir skuli ekki geta notið
sólbaðs án sundfata, en það telja
sérfróðir mjög hollt báðum kynj-
um.
bá er Laugardalsvöllurinn sá
stærsti og bezt búni leikvangur,
sem við höl'um átt, etida var hans
orðin aðkallandi þörf. Siðast talin
þessara mannvirkja er svo Laug-
ardalshöllin. Að visu hefur hún
sætt töluverðri gagnrýni, ekki
kannski alveg að ástæðulausu.
Hafa sumir haldið þvi fram að
hægt hefði verið að byggja tvö hús
litlu minni að notagildi hvort fyrir
svipað verð og þelta kostaði eitt.
Ijó eilthvað væri til i þessu, sem
ég legg ekki dóm á, er hitt vist, að
með tilkomu Laugardalshallar-
innar var brotiö blað i sögu sumra
irótla eins og t.d. handknattleiks.
Ýmsir hala um þaö rætt að
iþróttum sé gert mishátt undir
höfði hvað aðstoð og fyrirgreiðslu
snertir. liegar að er gáð kemur i
Ijós.að iþróttir hafa hlotið náð hjá
opinberum aðilum. Skal það
sizt eftir talið og mætti vera
meira en fleira verður að sinna og
ekki unandi við að hinar alm-
iþróttagr verði til frambúð-
ar með öllu afskiptar. Ég nefni
t.d velrariþróttir. tþróttafélög-
in hala af mikilli ósérplægni og
þrotlausri vinnu áhugamanna
komið upp skiðaskálum hingaðog
þangað um nágrennið og sums-
taðar lyl'tum. bessi aðstaða er
unnin upp af blásnauðu ungu
l'óiki, sem i fæstum lilfellum hefir
fengið hina minnstu hjálp af al-
manna lé, hinsvegar hefir sómi
Faxaflóasvæðisins i skiðakeppn-
um staðið og fallið með þessari
aðstöðu og ég hef ekki heyrt þess
getið að þetta Ijölmennasta sveit-
arfélag landsins hafi fuódið til
minnkunar að þiggja þetta úr
hendi latækra ungmenna á þeim
árum.sem það sendir þeim l'yrstu
skattreikninga. Hér ber að geta
þess, að nú á siðastliðnum vetri
hefir, af opinberu fé, vbrið lagður
vegur upp i Bláfjöll og er það til-
lag og visir að einum allsherjar-
skiðastað suðvestanlands. Þetta
er mikið lagnaðarefni og hef ég
áður minnzt á það hér i blaðinu og
fer ekki frekar út i það að sinni.
Ekki er útsýnið betra ef horft er
frá bæjardyrum skauta iþróttar-
innar. Þar biða okkar mikil og litt
numin lönd, sem bráðan ber til að
yrkja.
Hér hefir verið drepið á örfáar
greinar .iþrótta og e.t.v. þær al-
mennari.
Ein er þó sú meðal hinna
ónefndu, sem sizt skyldi þagnar-
gildi liggja, munu fáar eldri og
engin almennari.
Þessi iþrótt er dansinn. Dans er
trú'ega íðkaður ineö öiium þjóö-
um, þó á mismunandi hátt sé.
Viða i menningarlöndum er fyrir
löngu hafin kerfisbundin dans-
kennsla, eru keppnir i þeirri
iþrótt bæði milli landa og heims-
álfa alkunnar. Þannig hefir dans-
inn öðlazt viðurkenningu, sem
iþrótt og á þess kost að vera tek-
inn inn i Olympiuleikana hvenær,
sem er.
Hér i Rvik eru nú starfandi
a.m.k. þrir dansskólar, sem
kenna almenna dansa auk Þjóð-
dansafélagsins.
Ég sagði áðan að dans-
inn myndi vera fjölmenn-
asta iþróttagreinin hérlendis og
býst ég við, að um það verði ekki
ágreiningur. Hitt er þó jafn
vist, hvort sem allir verða á sama
máli, að eins hörmulega er ekki
búið að neinni iþróttagrein i land-
inu, eða öllu heldur ekkert er fyrir
hana gert sem slika, nema
kennslan sem skólarnir annast.
Ég læt mér detta i hug.að ein-
hver myndi hafa tilhneigingu til
að benda mér á, að sitthvað væri
gert dansins vegna, svo sem
fjölgun staða(þar sem dans á að
heita framkvæmdur, svo og fleiri
og hetur búnar hljómsveitir
o.e.t.v. fl. Við skulum athuga
þetta ögn nanar og byrja t.d. á
,,danshúsunum”.
Það er þá fyrst að nefna, að
ég þekki ekkert danshús hér i
Rvik. Er það ekki vegna ógleggni
einnar, heldur af þvi að þau eru
alls ekki til.
Þau hús, sem svo á að heita aö
dans sé framinn i hér i höfuð-
staðnum, eru svo sannarlega ekki
til orðin dansins vegna, enda eru
þau hið innra talandi tákn um
annað erindi. Ekki veit ég með
vissu hvort þessi hús eru nokkru
lik, en dettur þó helzt i hug nætur-
klúbbar, þar sem aðstaða til vin-
neyzlu er auðsjáanlega aðaltil-
gangur og skipar öndvegi. Dans-
gólfin aftur á móti litil skák eða
kringla handa örfáum pörum,
sem eru orðin leið á að faðmast
sitjandi. Komi gestir almennt
fram á gólfin, sem þeir reyna
stundum, getur enginn hreyft sig
neitt nema upp og niður vegna
þrengsla og verði einhver fyrir
þvi óhappi að bregða öðrum er
engin hætta á að falla sökum
plássleysis, þessum endemum er
helzl jafnandi við haustréttir, þar
sem hver kindin treður ofan á
annari, enda er þess að minnast
þegar mjóu hælarnir voru i tizku
iyrir nokkrum árum, aö fólk fékk
af þeim áverka á fætur sina, er
dæmi um,að þeir færu ofan i rist-
ina og niður i gólf, varð stundum
að flytja fólk á slysastofu þessa
vegna.
Það er töluvert útbreidd skoðun,
að ekki muni reynast unnt að reka
danshús, ef áfengis nyti ekki við
sökum þess að taprekstur væri
fyrirsjáanlegur. Sé þetta raun-
verulega rétt er sú staðreynd
geigvænlegri er fólk gerir sér i
fljótu Dragði ljóst. Hitt leikur vart
á tveim tungum.að ábatavonin er
ólikt meiri hjá þeim húsum, sem
vinsölu stunda, er það sizt nokkur
furða, þar sem álag á áfengum
drykkjum er ca. 100%. Það væri
óneitanlega forvitnilegt viðfangs-
efni fyrir þá, sem enn þá trúa á
skárri hliðar mannsins, að láta á
það reyna, hvort grundvöllur er
fyrir rekstri skemmtistáðar, sem
ekki hyggst byggja tilveru sina á
sölu áfengis.
Hvor er stærri
Enda þótt sá hópur sé býsna
stór, sem ekki reynir að stiga
dansspor nema að hafa spillt
ástandi sinu með vinneyzlu, tel ég
þó, aö hann sé ofmetinn vegna
þess hve mikið á honum ber.
Þaö er auðskiliö mál að þeir,
sem hægara vilja hafa um sig og
skemmta sér án áfengis, hljóta að
þoka frá þvi umhverfi, sem er
mótaö af vilja gagnstæðum
þeirra, hér af leiðiiý að hin stefnan
með sinum áhangendum verður
allsráðandi á skemmtistöðum,
enda afar eðlilegt að hver og einn
haldi sig þar fremur, sem honum
er búin aðstaða.
Þegar þess er gætt,að öll sam-
komuhúsin samanlagt taka að-
eins litinn hluta borgarbúa er
ekki fjærri lagi að láta sér detta i
hug, að sá hópurinn, sem af sjálfu
sér verður útlægur af skemmti-
stöðunum sé miklu stærri og
myndi koma fram, ef honum væri
búin skilyrði við sitt hæfi.
Dansmennt
Hér er það.sem dansskólarnir
koma sem hornsteinn, inn i þetta
vandamál. Það þarf sterkt al-
menningsálit til að breytinga
megi vænta og einmitt dansskól-
arnir undirbyggja þetta almenn-
ingsálit.
Þegar farið er að kenna dans
kerfisbundið fer fólk að fá áhuga
á að æfa hann, án þess að blanda
öðru samanvið eins og t.d. áfengi.
Aður en varir kemst það að þeirri
staðreynd að betri skemmtun
fæst með þvi að vera allsgáður.
DANSHÚS
Einmitt upp úr þeim jarðvegi,
sem dansskólarnir undirbyggja,
mætti hugsa sér,að sá stóri hópur,
sem af áður greindum orsökum,
lendir að meira eða minnaleyti
utan við dansskemmtanir, mætti
vænta sér forystu, sem væri fólg-
in i þvi að undirbyggja og hrinda i
framkvæmd byggingu danshúss,
þvi fyrsta sinnar tegundar i lög-
sagnarumdæmi Rvikurborgar,
sem ekki kafnaði undir nafni eins
og öll hin fyrri.
Það er og allrar athygli vert, að
ekkert danshús i Rvik skuli hafa
verið hannað til þeirra nota. Þeg-
ar þess er gætt er siður furða.þótt
loftræsting og a.þ.h. sé verra en
vera þyrfti.
Ég vil leyfa mér þá bjartsýni,
að vænta þess að borgaryfirvöld
verði þessu máli hlynnt, þegar til
þeirra verður leitað, þvi að margt
hefir borgin gert fyrir ýmsar
iþróttagreinar, þótt ekki séu þær
viölika almenningseign og dans-
inn. Það gæti heldur varla talizt
eðlilegt, ef borgin kysi að standa
fjær á meðan sú hneisa er af
henni rekin að vera nálega ekki
samkeppnisfær við neitt sveitar-
félag á landinu i þessum efnum.
DANSHLJÓMSVEITIR
Margir hafa tilhneigingu til að
liggja danshljómsveitum nokkuð
á hálsi, og vist er þeim mörgum
áfátt. Hér tjáir þó ekki að viðhafa
einhliða skoðun, þvi að þegar bet-
ur er að gáð eiga þær færri kosta
völ en i fyrstu mætti halda.
Það er t.d. varla von.að hljóm-
sveitir eyði löngum tima til æf-
inga á músik, sem helzt aldrei er
krafizt af þeim, ekki sizt þegar
þess er gætt, að flestir þessir
menn hafa músikframleiðslu fyr-
ir aukastarf.
Það er þvi næsta auðséð, að
gestir húsanna, sem virðast i
flestum tilfellum hafa eins mik-
inn áhuga fyrir skál og dansi,
hljóti að leiða hljómsveitirnar að
meira eða minna leyti. Ef gest-
irnir, eöa meirihluti þeirra, er ó-
ánægður með músikina er húsið
verr sótt og hljómsveitin orðin
völt i sessi. Þetta skeður áþreif-
anlega burtséð frá hæfni hlióm-
sveitarmanna, sem vfðast hvar
mun i bezta lagi.
Ég veit með nokkurri vissu, að
fleiri hljómsveitir en að kæmust
myndu fúsar til að leika við þær
aðstæður, sem raunverulegt
danshús kæmi til með að bjóða
upp á. Er það lika vel til
samræmis við aðra starfandi
menn, að músikantar væru þá
ánægðari, ef þeir fengju aukin
tækifæri til fjölbreytni i starfi,
fengju tækifæri til að vinna i
sæmilegu andrúmslofti, hefðu
fyrir framan sig stórt dansgólf
skipað fólki. sem komið væri til
þess að dansa og vildi eiga við þá
einlæga samvinnu m.a. um aö
reka það slyðru orð af borginni
okkar að hún eigi ekkert danshús.
EKKI SÓTT TIL HINNA
HÚSANNA
Enginn má skilja mál mitt svo
að mér detti i hug aö tæma núver-
andi danshús, þvert á móti veit ég
vel, aðlitið borð kæmi á þau, enda
sé það i lýðræðisátt, að fólk hafi
nokkra valkosti i þessum efnum,
sem öðrum. Það væri misþyrm-
ing að draga þann, sem bezt kann
við sig drukkinn og rennsveittan i
ofurþrengslum hitasvælu og reyk,
inn i mannsæmandi umhverfi.
Hitt er svo . sjálfsagt, aö
þeir, sem öðru visi hugsa^hafi að
einhverju að hverfa og skemmti-
legra miklu fyrir borgina, bæði
vegna sins heimafólks og sem
gestgjafi, að hafa sitt af hvoru
tagi á boðstólum
Umhverfiö
Ganga má út frá þvi sem gefnu,
að býsna stór hópur fólks skilur
litt á milli áfengis og dansleikja,
— vaninn handfastur. Þessu fólki
finnst það naumast vera komið á
dansstað fyrr en það fer að finna
áhrif áfengis, —þar sem annað er
þar er hitt. Umhverfið er orðið
meiru ráðandi en margan skyldi
gruna. Ég vil nefna hér eitt dæmi,
Framhald á bls. 6.
Héðinn Valdimarsson var mikill
talsmaður sameiningar árin 1937-
1938. Þá leiddi sameiningarmálið
ekki til sátta, samlyndis og öfl-
ugra stjórnmálaafls þeirra, sem
aðhyllast stefnu samvinnu, jafn-
aðar og lýðræðis, heldur til meiri
sundrungar, hatrammari deilna,
og klofnings Alþýðuflokksins 1938
og Sósialistaflokksins aftur litlu
siðar, þegar Héðinn fór aftur úr
honum.
Finnbogi Rútur Valdimarsson,
sem i gamni er kallaður „páfi”
sameiningarmanna, útfærði sam-
einingarmálið i formi Framfara-
félags Kópavogs 1946 en siðar
( 1954) á grundvelli samtaka
óháðra kjósenda. Þetta nægði til
þess að tryggja honum völd i
Kópavogi um tima. Fylgjendur
stjórnmálaflokkanna undu þó
ekki til lengdar yfirvarpi samein-
ingarinnar og hvert stjórnmála-
félagið var stofnað af öðru á
grundvelli eðlilegra hugsjóna- og
þjóðmálastefnu þeirra, fyrst Al-
þýðuflokksfélagið, siðan Fram-
sóknarfélagið og loks félag Al-
þýðubandalagsmanna. Niður-
staða sameiningarmálsins varð
þvi sú, að stefnur og flokkar brut-
ust fram i sinn eðlilega farveg.
Hannibal Valdimarsson hóf af-
skipti af sameiningarmálinu, sem
formaður Alþýðuflokksins og rit-
stjóri Alþýðublaðsins og hvatti
Alþýðuflokksmenn til þess að
kjósa með bróður sinum og hinum
óháðu sameiningarmönnum i
Kópavogi 1954 en gegn Alþýðu-
flokksmönnum i kaupstaðnum.
Segir svo um afleiðingar þess i 50
ára afmælisriti Alþýðuflokksins
(bls. 46); „Neyddist meirihluti
framkvæmdastjórnar til að mót-
mæla skrifum hans, en hann neit-
aði að birta mótmælin i blaðinu....
Þegar hann komst i andstöðu við
sams tarfsmenn sina innan
flokksins og forklúðraði for-
mennskunni, leitaði hann nýrra
ævintýra og beitti Alþýðusam-
bandinu fyrir sig til að mynda Al-
þýðubandalagið”. Þegar Hanni-
bal Valdimarsson komst svo siðar
einnig i andstöðu við Alþýðu-
bandalagsmenn, voru „Samtök-
in” mynduð á grundvelli samein-
ingarhugmynda og útþynntrar
jafnaðarstefnu.
Gisli Guðmundsson, alþingis-
maður, tók saman bókina
„Framsóknarflokkurinn, störf
hans og stefna” fyrir og i samráði
við miðstjórn flokksins árið 1952.
Þar segir m.a. svo um flokkinn:
„Stundum hefur orðið nokkurt
umtal um það, hvort telja skuli
Framsóknarflokkinn „miðflokk”
eða „vinstri flokk”, en fyrir ligg-
ur samþykkt flokksþings um, að
hann skuli teljast „frjálslyndur
miðflokkur”. Jafnframt segir:
„Samvinnuhugsjónin er megin-
kjarni stefnu Framsóknarflokks-
ins”.
Jónas Jónsson, formaður Fram-
sóknarflokksins 1934-1944, er sá
maður, sem mest vann að stofnun
flokksins utan þings 1916, og mót-
aði stefnu hans fyrstu þrjá ára-
tugina meira en nokkur annar
maður. í grein i Suðurlandi II. 3.
1916, undir nafninu „Stjórnmála-
horfur á Islandi” sagði J.J. svo:
„Til þess að gagn sé að flokkum
verða þeir að vera stefnufastir og
langlifir. En til að geta verið það,
verða þeir að vera sniðnir eftir
þörfum þjóðanna. Lik lifskjör
skapa likar skoðanir. Þess vegna
eru allir heilbrigðir flokkar i raun
og veru byggðir á stéttum...!
hverju einasta landi, sem til
lengdar hefur haft viðunanlega
þingræðisstjórn, eru yfirleitt i
ihaldsflokkunum efnuðustu
mennirnir og þeir, sem hafa mest
völd i landinu, i framsóknar-
flokknum miðstéttin og i verka-
mannaflokknum fátæklingarn-
ir....”
llermann Jónasson, formaður
Framsóknarflokksins 1944-1962
sagði svo um stefnu flokksins á
stofnþingi SUF 1938:
„Keppinautar okkar til beggja
handa hafa mikið um það rætt,
hvort Framsóknarflokkurinn
muni hallast til hægri eða
vinstri....Við erum hér saman
komin til þess að athuga dagsins
vandamál og finna lausn á þeim i
samræmi við stefnu okkar og lifs-
skoðun. — Og sú stefna er hvorki
til hægri né vinstri, heldur beint
fram”.
LANGTIMAMARKMIÐ
OG SAMEININGARMÁL
Að undanförnu hefur mér veéið
blandað æði oft i skrif Timans,
einkum i sambandi við frásagnir
blaðsins af ráðstefnu FUF i
Reykjavik um Framsóknar-
flokkinn og langtimamarkmið i
stjórnmálum. Hafði ég ekki hugs-
að mér að taka þátt i þessum
blaðaskrif.um, en greinum á bls.
6iTimanum 18. þ.m. (SUF siðan)
get ég ekki tekið með þegjandi
þögninni og vildi þvi leyfa mér að
vekja athygli lesenda Timans á
eftirfarandi atriðum til skýringar
og umhugsunar.
Könnun á samvinnustefn-
unni sem þjóöfélagsstefnu.
Astæðan fyrir þvi, aö ég féllst á
beiðni forystumanna FUF i
Reykjavik um að flytja erindi á
ráðstefnunni um Framsóknar-
flokkinn i nútið og framtið er sú,
að ég hef varið töluverðum hluta
fritima mins undanfarna tvo ára-
tugi eða svo til þess að gera
félagsfræðilega könnun á þvi
starfi, og vona ég að hægt verði að
birta islenzkum lesendum niður-
stöðurnar siðari hluta þessa árs
eða á þvi næsta.
Af eðlilegum ástæðum hefur
könnunin á samvinnustefnunni
sem þjóðfélagsstefnu jafnframt
leitt athyglina að Framsóknar-
flokknum og kjarnanum i stefnu
hans, þ.e. þeim meginatriðum,
sem mynda sameiginlega lang-
timamarkmið hans og hugsjóna-
grundvöll. Þennán kjarna er að
finna i stefnuyfirlýsingum flokks-
ins allt frá upphafi, og hann
endurspeglast i starfi hans á Al-
þingi og i rikisstjórnum.
Vegna þessa áhugasviðs mins
og athugana vildi ég ekki skorast
undan þvi að flytja umrætt erindi
um Framsóknarflokkinn og lang-
timamarkmið i stjórnmálum,
énda þótt mér væri ljóst,að i
stuttu erindi væri tæpast hægt að
gera meira en að vekja athygli á
meginatriðum, benda á um-
hugsunarverðatriði og setja fram
niðurstöðuágrip, sem grundvöll
að frekari rökræðu og nánari
könnun.
Þetta sjónarmið skilst mér,að
hafi verið i fullu samræmi við til-
gang forystumanna FUF i
Reykjavik með ráðstefnunni.
Fyrir þeim vakti að gera ráð-
stefnuna að upphafi frekari um-
ræðu og nánari könnunar á
langtimamarkmiðum og hug-
sjónastefnu Framsóknarflokks-
ins.
Frjálslyndur umbóta-
flokkur félagshygg ju-
manna.
Það gefst væntanlega
tækifæri til þess að gera Fram-
sóknarmönnum siðar i ræðu og
riti nánari grein fyrir þeim fræði-
legu atriðum, sem erindi mitt
byggðist á. Ég skal þvi ekki fara ú
t i það mál hér og nú. En niður-
staða min um langtimamarkmið
Framsóknarflokksins, kjarnann,
sem kemur aftur og aftur fram i
stjórnmálayfirlýsingum flokksins
og störfum hans á Alþingi og i
rikisstjórnum allt frá upphafi og
fram til þessa dags, var þessi:
„Framsóknarflokkurinn er
frjálslyndur uin bótaf lokkur,
byggður upp á grundvelli megin-
sjónarmiða hipna vaxandi is-
lenzku miðstétta og félags-
hyggjumanna. Hann vill standa
vörð um sjálfstæði, frelsi og full-
veldi islcnzka rikisins, tryggja
tslendingum lýðveldisstjórnar
form á grundvelli lýðræðis og
þingræðis og þar með stuðla að
frelsi, jafnrétti og öryggi borgar-
anna innan ramma lögbundins
skipulags. Hann vill beita sér
fyrir dreifingu rikisvaldsins og
efnahagslega valdsins. Til þess
að stuöla að hagvexti, framleiðni,
framleiösluaukningu og alhliöa
framförum lands og lýðs, vill
hann koma á samvinnuhagkerfi á
islandi. Jafnframt þvi vill hann
stuðla að stofnun velferöarþjóð-
félags, félagslegu öryggi, réttlæti
og aukinni menningu i landinu.
Hann telur mikilvægt að sætta
stiðandi andstæður og hagsmuna-
hópa og leita jafnvægis i efna-
hags— og stjórnmálum. ”
I erindinu gerði ég einnig
nokkra grein fyrir kenningunni
um samvinnuhagkerfið, og benti
á,hve samtvinnað samvinnustarf-
ið og umbótabarátta Fram-
sóknarflokksins hafi verið.
Ég held,að ekki sé vafi á þvi, að
hver sá, sem á fræðilegum grund-
velli reyndi að draga saman hug-
sjónastefnu hans og starfs i 56 ár,
mundi i meginatriðum komast að
sömu niðurstööum og ég, þótt
setjá mætti niðurstöðurnar fram
með eitthvað breyttu orðalagi.
Erindið var flutt fyrri dag ráð-
stefnunnar en setið var fyrir
svörum siðari daginn. Fyrri
daginn voru engar athugasemdir
gerðar við það, en siðari daginn
gerðust nokkrir ungir menn, sem
flestir höfðu ekki setið ráðstefn-
una fyrri daginn, all aðsópsmiklir
og notuðu spurningatimann ekki
nema að litlu leyti til þess að bera
fram fyrirspurnir heldur til þess
að setja fram málskrúðugar at-
hugasemdir, sem sumar hverjar
komu erindinu næsta litið við.
Meginþorri ráðstefnugesta virti
þó form ráðstefnunnar og litu
ekki á spurningatimann sem dag-
skrárlið almennra umræðna,
enda gerði dagskrá ráðstefn-
unnar ráð fyrir almennum um-
ræðum i lok erindanna allra.
Þversögnin mikla.
Ég hef reynt að gera mér grein
fyri þvi, hvers vegna fræðilegt er-
indi um Framsóknarflokkinn og
lanjtimamarkmið i stjórnmál
um olli svo miklu hugarróti hjá
nokkrum hluta ráðstefnugesta.
Að athuguðu máli viröist mér or-
sökin vera hin mikla þversögn,
sem fellst i hugtökunum sam-
eining annars vegar en langtima-
markmiðhins vegar.
Sé sameiningarmálið skoðað
niður I kjölinn, þá er augljóst að
það felur i sér, að þeir flokkar,
sem sameina á verða lagðir nið-
ur, en á grunni þeirra byggður
nýr flokkur. Flokkar, sem þannig
á að sameina geta þvi ekki átt sér
neina sjálfstæða framtið og ekki
heldur nein sjálfstæð langtima-
markmið.
Flokkur, sem á sér aftur á móti
langtimamarkmið i stjórnmál-
um, stendur föstum fótum i is-
lenzku þjóðlifi og hefur miklu
hlutverki að gegna, er hins vegar
ekki liklegur til þess að fallast á,
að hann sé lagður niður.
Hinn fámenni en málgefni hóp-
ur forvigsmanna sameiningar-
málsins hefur vafalaust komið
auga á þessa þversögn. Þar er að
öllum likindum að finna skýr-
inguna á atferli þeirra á ráðstefn-
unni.
Daufar undirtektir á
fundum sameiningar-
manna.
Til viðbótar þessari þversögn
kemur svo hitt, að postular sam-
einingarmálsins hafa ferðazt út
og suður um allt land til þess að
prédika sinn boðskap og fengið
heldur daufar undirtektir að
undanförnu. Að þessum
sameiningarfundum hafa yfirleitt
staðið félög ungra manna úr fjór-
um stjórnmálaflokkum. Mér er
sagt, að siðustu mánuði hafi þátt-
taka i fundum þeirra verið þetta
frá 8—14 manns, en flestir munu
þó hafa verið i Kópavogi, samtals
17 manns, þegar flestir voru á
fundi sunnudaginn 14. mai, þar af
voru 4 frummælendur og einn 10
ára drengur. — Hafi hins vegar
félög þessi hvert út af fyrir sig
auglýst fundi um önnur mál hafa
þau yfirleitt fengið meiri aðsókn.
Ljóst er þvi, að sámeiningarmál-
ið á i raun og veru mjög litinn
hljómgrunn meðal þjóðarinnar.
Þvi er aðeins haldið vakandi af
tiltölulega fámennum hópi
manna, sem rekur það likt og
heimatrúboð. — Þetta áhugaleysi
þjóðarinnar um málið og áhugi
Framsóknarmanna á umræðum
um langtimamarkmið flokksins
hafa greinilega vakið ugg i
brjóstum sameiningarmanna.
Samstarf og samvinna er
sitt hvað.
Þeir ungir Framsóknarmenn,
sem að heimatrúboði samein-
ingarmanna vinna, telja sig
starfa I samræmi við yfirlýsta
stefnu Framsóknarflokksins.
Vitna þeir i eftirfarandi sam-
þykkt, sem 15. flokksþing
Framsóknarmanna gerði:
„Framsóknarflokkurinn mun á
komandi kjörtimabili vinna að
þvi að móta sameiginlegt stjórn-
málaafl allra þeirra, sem að-
hyllast hugsjónir jafnaðar, sam-
vinnu og lýðræðis”.
Ég hef leyft mér að lita svo á,
að þessi samþykkt 15. flokksþings
Framsóknarmanna hafi þegar
komið til framkvæmda með
myndun núverandi rikisstjórnar.
Rikisstjórn Ólafs Jóhannessonar
er það sameiginlega stjórnmála-
afl, sem um er rætt i flokksþings-
samþykktinni: hún er rikisstjórn
allra þeirra, sem aðhyllast hug-
•sjónir jafnaðar, samvinnu og lýð-
ræðis og hún er að framkvæma
málefnasamning, sem byggist i
grundvallaratriðum á stefnu
Kysteinn Jónsson, formaður
Framsóknarflokksins 1962-1968,
sagði svo um Framsóknarflokk-
inn i erindaflokki Félagsmála-
stofnunarinnar 1965:
„Framsóknarflokkurinn hefur
aldrei boðað kreddutrú né trú á
algildar „uppskriftir”, sem allan
vanda gætu leyst á einfaldan hátt
og væru óumbreytanlegar.
Flokkurinn hefur hvorki byggt
stefnu sina á kapitalisma né
kommúnisma, né heldur sósial-
isma og ekki talið sigreikullii ráði
fyrir það. Enda....er mála sann-
ast, að allar einfaldar pólitiskar
formúlur hafa illa þolað slitið og
timans tönn reynzt þeim harð-
leikin”.
Framsóknarflokksins og annarra
stuðningsflokka hennar.
Mér dettur ekki i hug,að flokks-
þingið hafi með þessari samþykkt
verið að samþykkja að leggja
Framsóknarflokkinn niður. Frá
minu sjónarmiði er samstarf og
samvinna sitt hvað og islenzkt
þjóðfélag hefur mikla þörf fyrir
Framsóknarflokkinn i nútið ekki
siðuren það hafði þörf fyrir hann
i fortið. Hann heldur þvi áfram að
vera til. A þvi er enginn vafi.
Hann hefur miklu hlutverki að
gegna og stefna hans á mikinn
hljómgrunn meðal þjóðarinnar.
Lokamarkmið helztu formæl-
enda sameiningarmálsins er hins
vegar það að leggja niður nokkra
þá flokka, sem starfandi eru i
landinu i dag, þ.á.m. Fram-
sóknarflokkinn, og steypa upp úr
þeim einhverja imyndaða flokks-
mynd, sem næsta óljóst er hvern-
ig mundi verða og að hverju hún
mundi stefna. „Sameining til
hvers og fyrir hverja?” mættu
menn gjarnan spyrja, þegar þetta
mál ber á góma. Hvað mundi
breytast frá þvi sem er, miðað við
núverandi ástand ? Að stokka
upp form en ekki inntak eða
stefnur gæti i mesta lagi breytt
nöfnum manna i trúnaðarstöðum
flokkanna. Það er allt og sumt.
Varla verður það talin rismikil
hugsjón.
Efla ber stjórnarsamstarf-
ið.
Mér finnst eðlilegt og sjálfsagt,
að Framsóknarmenn vilji efla
núverandi stjórnarsamstarf jafn-
framt þvi sem þeir efla Fram-
sóknarflokkinn. Framsóknar-
flokkurinn er og hefur jafnan
verið frjálslyndur umbótaflokk-
ur, sem leitar jafnvægis i stjórn-
málum. Hann hefur unnið til
hægri eða vinstri, eftir-þvi sem
málefni hafa staðið til. Fyrir
Framsóknarflokkinn var þvi eng-
inn vafi á þvi, hvernig staðið
skyldi að myndun stjórnar eftir
siðustu kosningar. Augljóslega
þurfti að leita jafnvægis til vinstri
eftir langt stjórnartimabil hægri
flokka i landinu. Það er lika
greinilegt, að farsælast er að
stefna að sem lengstu stjórnar-
timabili núverandi stjórnarflokka
i landinu.
Hins vegar er bað augljóst mál,
að samstarf og samruni er sitt
hvað. Miðað við uppruna og sam
kvæmt hugsjónafræðilegu eðli
Framsóknarflokksins eru ekki
mikil likindi til þess, að Fram-
sóknarflokkurinn gæti blandazt
sósiölskum eða hálfsósiölskum
flokkum, sem eiga hugsjóna -
fræðilegar rætur sinar i Marx-
imanura. Færi nú samt svo ólik-
lega, að þetta yrði gert mundi
reynslan sýna, hversu margir
þeir yrðu, sem létu ekki selja sig
slikri pólitiskri sölu heldur beittu
II
Ólafur Jóhannesson, forsætisráð-
herra, hefur verið formaður
Framsóknarflokksins siðan 1968.
I áramótagrein sinni ræddi hann
m.a. um mikilvægi þess, að
Framsóknarflokkurinn eflist með
þjóðinni og sagði: „Innan hans
geta allir þeir sameinast, sem að-
hyllast stefnu hans og vilja efla
hann i þeirri forystu, sem hann
hefur um jákvæða mótun þjóð-
félagsþróunar til betra lifs og
bjartari framtiðar tslendinga all-
ra. Er þess vænzt af öllum Fram-
sóknarmönnum, hvar sem er á
landinu að þeir haldi uppi þrótt-
mikilli félagsstarfsemi og einbeiti
sér i þvi jákvæða starfi að efla
Framsóknarflokkinn i. nútið og
framtið.”
sér fyrir áframhaldandi starfi
Framsóknarflokksins á þeim
heilbrigða grundvelli, sem lagður
var i upphafi. Að reyna að sam-
eina frjálslyndan umbótaflokk
samvinnu— og félagshyggju-
manna eins og Framsóknarflokk-
urinn, og flokka, sem reka ættir
sinar til Marxismans, mundi ekki
góðu heilli gert og mundi vafalitið
ekki takast.
Raunhæf skref i sam-
einingarmáli.
Hugmynd min er ekki sú að
ræða sameiningarmáliö að ráði i
þessari grein, þótt full þörf sé á
þvi að skoða það frá öllum hlið-
um, þannig að menn geti myndað
sér skoðun á þvi á grundvelli
sannsýni fremur en á grundvelli
þess einhliða heimatrúboðs, sem
um það hefur verið rekið. Þó leyfi
ég mér að vekja athygli á þvi, að
raunhæft fyrsta skref i samein-
ingarmálinu sýnist vera það eitt,
að þeir aðilar, sem ýmist voru
reknir úr Alþýðuflokknum árið
1956 eða fóru með þeim, sem
reknir voru, og hafa siðan mynd-
að Samtök frjálslyndra og vinstri
manna, eftir að hafa yfirgefið
Alþýðubandalagið, sameinist aft-
ur Alþýðuflokknum með það fyrir
augum að efla rikisstjórnina.
Bendir ýmislegt til þess að af
þessu gæti orðið.
Næsta raunhæfa skrefið i sam-
einingarmálinu væri svo það, að
þeir tveir flokkar, sem aðhyllast
kenningar sósialismans, sam-
einuðust, ef vilji verður þá til
þess. t þeim efnum er þess þó að
gæta, að sporin hræða. Menn eru
þess minnugir, að Héðinn
Valdimarsson og Sigfús Sigur-
hjartarson vildu sameina Alþýðu-
flokkinn og Sósialistaflokkinn
fyrir liðlega 30 árum. Afleiðingin
varð klofningur Alþýðuflokksins,
sem hann hefur ekki fyllilega náð
sér eftir enn þann dag i dag,og
Héðinn fór fljótlega aftur úr
Sósialistaflokknum.
Onnur raunhæf verkefni fyrir
stuðningsflokka núverandi
stjórnar eru mörg,en þó fyrst og
fremst þau að standa ötulan vörð
um framkvæmd málefnasamn-
ings rikisstjórnar Ólafs
Jóhannessonar og hrinda hverri
þeirri árás, sem stjórnarand-
staöan gerir að henni, mönnum
hennar og málefnum. Væri vissu
lega verðugt verkefni fyrir unga
fylgjendur rikisstjórnarinnar að
ferðast um landið og halda fundi
til þess að herða fólk til athafna i
þágu þeirra verkefna málefna-
samningsins, sem enn biða fram-
kvæmda og stjórnarandstaðan
reynir að skapa sem mesta tor-
tryggni um.
Hitt var lika athyglisvert, sem
Alfreð Þorsteinsson benti á, að
Framhald á bls. 12