Tíminn - 28.05.1972, Blaðsíða 5

Sunnudagur 28. mai. 1972.
TÍMINN
5
Þessa dagana eru blöðin
uppfull af fréttum um handtöku
ungs fólks vegna fiknilyfja-
smygls, fimm sitja i gæzluvarð-
haldiog þegar þetta er ritað, upp-
lýsir Morgunblaðið að um 50
islenzkum ungmennum hafi verið
visað úr dvalarlöndum þeirra
fyrir neyzlu fiknilyfja eða smygl
á þeim.
Alvarlegar fréttir, sem kunna
að koma fjölmörgum á óvart. Það
hlýtur að teljast til meiri háttar
viðburða, að Islendingum sé
visað úr landi, þar sem þeir
dvelja og yfirleitt er ekki haft hátt
um það. En að um 50 manns hefði
verið visað úr landi siðastliðin 4
ár verfurað teljast til stórtiðinda.
Mér skilzt á grein Morgunblað
sins, að blaðamenn þess muni
kanna þetta mál itarlega og fara
utan i þvi skrni. Það eru góðar
fréttir, þegar blað hér á landi tek-
ur upp þá stefnu að láta kanna
eitthvað mál rækilega og leggur i
kostnað, sem slikri könnun hlýtur
að vera samfara. Blöðin gera
yfirleitt alltof litið af þessu og
þeim mun vel þegnari tilbreyting
er þaö, þá sjaldan að slikt fram-
tak er sýnt.
En við lestur þessarar fréttar i
Morgunblaðinu rifjaöist upp fyrir
mér ýmislegt, sem bar við, þegar
ég var farmiðasali á Piccadilly.
Og nú var ég að hugsa um að rif ja
eitthvað af þvi upp.
Það hefur lengi tiðkast að ung-
ar stúlkur færu bæði héðan og
einnig frá öðrum löndum til Bret-
lands og gerðust þar „aeu pair”
eða „óper” eins og það var yfir-
leitt kallað. Þessar stúlkur
bjuggu hjá enskum fjölskyldum,
áttu að teljast til fjölskyldunnar i
einu og öllu tilliti, og hjálpa litil-
lega til við húsverkin og barna-
gæzluna og vinna þannig fyrir
uppihaldi sinu og vasaaurum.
í mörgum tilvikum gekk þetta
eins og i sögu. Staðföst og sterk
vinátta stofnaöist milli fjöl-
skyldnanna ytra og hér heima en
þau voru lika mörg tilvikin, sem
betur máttu fara. Aðalgallinn á
þessum vistráðningum virtist
mér vera sá, að hvorki stúlkurnar
sjálfar né heldur foreldrar þeirra
virtust gera sér grein fyrir þeim
réttindum og skyldum, sem
„óper” starfinu fylgdi. Það var
ýmist,að stúlkurnar voru mis-
notaðar ytra af húsráðendum þar
- notaöar sem ódýrt vinnuafl og
þrælað út, eða þá að það aðhald
og eftirlit, sem enska fjölskyldan
átti að láta i té, var ekki sinnt. A
sama hátt misskildu stúlkurnar
oft hlutverk sitt. Þær áttuðu sig
ekki á mismunandi siöum og
venjum. Margar töldu fyrirmæli
um að vera komnar heim klukkan
11 um kvöld þýddi að þær gætu
komið heim hvenær sem þeim
sýndist - og svo voru útidyrnar
læstar. Aðrar héldu,aö þær ættu
ekkert að gera - heldur bara
skemmta sér og stunda eitthvað
uppgerðarnám við einhvern
tungumálaskóla.
Siðan upphófust vandræðin.
Stúlkurnar áttu yfirleitt tak^v-
markaða aura. Fjölskyldurnar
ráku þær frá sér - hvert áttu þær
að fara? Æfintýri stórborgar-
innar heilluðu of mikið - brún-
eygðir, dökkhærðir Alsirbúar og
Möltumenn höfðu töfra langt um-
fram alla Gumma og Geira
heima á tslandi. Þeir voru gagn-
kunnugir i Soho og þekktu undir-
heima borgarinnar eins og vasa
sina. Ég vissi um þó nokkur dæmi
þess, að fyrverandi óperstúlkur
legðust hreinlega út með slfkum
herrum og fóru ekki heim fyrr en
þeir höfðu fleygt þeim frá sér—.
Siðan komu þessar stúlkur á
skrifstofuna og þurftu að komast
heim. Farseðil höfðu þær yfirleitt
ekki. Foreldrar þeirra höfðu bara
borgað miðann aöra leiðina.
Fjölskyldan erlendis átti að borga
hina. Og það gerði hún ekki,
þegar i hlut átti stúlka, sem rekin
hafði verið af heimilinu.
Lærdómur af þessu? Sennilega
sá, að foreldrar og forráöamenn
ættu að kynna sér betur hvert þeir
er.að senda dætur sinar - hvernig
kjörin eru - hverjar eru skyldur
og réttindi - og seinast en ekki sizt
— hvaða erindi eiga dæturnar
eiginlega til útlanda - aleinar og
17 ára gamlar?
OPIÐ BRÉF
Til ritstjóra væntanlegrar Is-
landssögu, Sverris Kristjáns-
sonar, sagnfræðings.
Við undirritaðir einstaklingar,
sem allir eru starfandi innan
hinnar nýju, islenzku kvenrétt-
indahreyfingar, viljum vekja at-
hygli á þvi, að við sagnfræðilegar
rannsóknir til þessa, virðist hfa
verið fram hjá þvi gengið, að hér i
landi hafa frá upphafi búið konur
auk karla, stundað hér störf i
þágu þjóðfélagsins og lagt sitt af
mörkum til viðhalds þjóðarinnar.
Nú stendur yfir aukin og útfærð
söguritun i tilefni 1100 ára afmæl-
is Islands byggðar. Til þess að
saga þessi verði heiðarleg heim-
ild, er það krafa okkar, að hún
verði jafnframt saga hinnar is-
lenzku konu. Til leiðbeiningar
viljum við benda á eftirfarandi
atriði:
1. Réttindi og skyldur konunnar i
hinu heiðna samfélagi, siðgæðis-
hugmyndir og sifjalög heiðins sið-
ar, hugsanlegar leifar hinnar
frumgermönsku sýnar á konunni.
Er hin ógifta kona paria, þjóð-
félagsleg offramleiðsla: er
móðurhlutverk hinnar ógiftu
konu virt? Er konan gefin, eða
gefur hún sig? Eru til heimildir
um fjölkvæni/fjölveri á hinum
fyrstu öldum Islands byggðar, og
hversu lengi má finna dæmi um
slik sambýlisform?
2. Ahrif kristninnar og hinnar
rómönsku og austurlenzku kven-
sýnar á réttarstöðu konunnar.
Eru afskipti kirkjunnar af hjóna-
bandinu til að vernda konuna og
afkvæmi hennar fyrir þvi frelsi,
sem karlmaðurinn tekur sér? Er
hin ógifta kona paria, þjóðfélags-
leg offramleiðsla: er móðurhlut-
verk hinnar ógiftu konu virt? Er
konan gefin, eða gefur hún sig?
3. Hugsanleg áhrif frönsku
byltingarinnar á réttarstöðu kon-
unnar.
4. Atvinnusögu konunnar frá upp-
hafi Islands byggðar, og sé litið á
fleira en móðurhlutverk hennar
og listsköpun i formi hannyrða og
lausavisna, sem dæmi má taka
sjósókn, fiskvinnslu, matvæla-
iðnað og tóvinnu til heimabrúks
og útflutnings. Leggja verður sér-
staka áherzlu á þróun siðustu ald-
ar frá stöðnuðu bændaþjóðfélagi
til borgarlegs þjóðfélags siðustu
áratuga og teljum við, að bæði
eldri og yngri kvenfrelsisbaráttu
verði að skoða i ljósi breyttra at-
vinnuhátta, en einnig sé um að
ræða erlend áhrif. Gera verður
grein fyrir hlutverki verkakon-
unnar og millistéttarkonunnar,
svo og hlutverki karlmannsins i
kvenfrelsisbaráttunni. Krefjumst
við þess, að þeirri spurningu sé
sarað heiðarlega, að hve miklu
leyti aukin réttindi konunnar á
þessari öld eigi sér stoðir i at-
vinnuháttum og þjóðfélagsbygg-
ingú og að hve miklu leyti þau séu
lögfræðilegur tilbúningur. Er
frelsi tuttugustualdarkonunnar
jákvætt eða neikvætt? (Skilgr.
Chr. Bay, Horney, Maslow,
Fromm).
Gefinn verði gaumur breyttu við-
horfi samfélagsins til húsmóður-
innar/k'onunnar á timum, þegar
framleiðslugreinar og æ stærri
hluti allrar þjónustu dregst út af
heimilinu. Er hægt að finna merki
þverrandi sjálfsvirðingar hús-
móðurinnar/konunnar á þessari
öld? Hvern þátt á karlmaðurinn i
sjálfmynd konunnar? Er hægt að
merkja breytingar á stöðu hinnar
ógiftu konu á siðustu öld? Er hún
paria, þjóðfélagsleg offram-
leiðsla: er móðurhlutverk hennar
virt? Breytist siðgæðisvitund
karlmannsins við það, að konan
öðlast frelsi, hefur já-
kvætt/neikvætt frelsi karlmanns-
ins aukizt? Hefði verið hægt að
komast hjá verðbólguþróun sið-
ustu áratuga með þvi að nýta bet-
ur vinnuafl konunnar? Gerð verði
grein fyrirtviþættristöðu einstakl
ingsins innan hins pólitiska kerfis
þessarar aldar, þ.e. einstaklings-
bundinn kosningaréttur og aðild
að þrýsti- og hagsmunahópum og
siðan lagt hlutlægt mat á pólitiskt
frelsi konunnar.
Reykjavik, 18. mai 1972.
Guðrún Sigriður F'riðbjörnsdótt-
Framhald á bls. 8.
Þegar Alþýðulýðveldið Kina
tók við sæti Kina hjá Sameinuðu
Þjóðunum risu upp ýmis mál,
sem athuga þurfti og breyta. Eitt
þeirra sneri að frimerkjasöfnur-
um, en það var áletrunin á kin-
verzku á þau frimerki, sem Sam-
einuðu Þjóðirnar gefa út.
Formósustjórnin heldur ennþá
við liði hinni gömiu kinverzku
skrift, með margskonar útflúri á
skriftartáknunum, en Alþýðulýö-
veldið hefir aftur á móti ein-
faldað mikið skriftarform sitt og
gert táknin einfaldari.
Á meðfylgjandi mynd getur svo
aö lita heiti Sameinuðu Þjóðanna,
eins og það var áður á frimerkj-
unum hægra megin á myndinni,
með hinu gamla kinverska letri,
en til vinstri sést svo hið nýrra,
einfaldara letur, sem tekið hefir
verið upp i Alþýðulýðveldinu og
má greinilega sjá( að mismunur
er mikill.
I janúar sagði Daninn Ole
Hamann, sem er póstmálastjóri
Sameinuðu Þjóöanna:
„Ég hefi engin fyrirmæli fengið
um breytinguna, en við erum vit-
anlega undir hana búnir. Við
munum halda áfram að selja fri-
merki af birgðum, en vitanlega
verða frimerkin 1972 og framveg-
is prentuö með hinu nýja einfald-
ara letri.”
Þess má geta, að Ole Hamann
hefir teiknað mörg af frimerkjum
EB
Ö

, Vtr\
Sameinuðu Þjoðanna og fleiri
merki, en nú er hann formaður
nefndar þeirrar, er velur ný fri-
merki fyrir stofnunina og segir
þvi um þessi mál:
„Ég sit sem dómari i nefndinni
og það mundi lita illa út ef það
yrði svo teikning min, sem ynni.”
Sameinuðu Þjóöirnar hafa sið-
an 1945 gefið út 246 frimerki, og
eru þá ekki talin með frimerki
þessa árs.
Birgðir þær , sem stofnunin
liggur með á hverjum tima, eru
virtar á um 17-18 milljónir banda-
rikjadala. 1970 seldu Sameinuðu
Þjóðirnar frimerki fyrir 6 millj-
ónir dala, sem var skipt á milli
meðlima landanna, sem hluta af
tillagi þeirra til stofnunarinnar á
þvi ári.
Auk frimerkja gefa svo Sam-
einuðu Þjóðirnar út hverskonar
póstbréfsefni flugbréf, bréf -
spjöld,flugkort o.fl.
Sigurður H. Þorsteinsson.