Tíminn - 28.05.1972, Blaðsíða 11

Sunnudagur 28. mai. 1972.
TÍMINN
T1
t ' " 1
IH!
Öigífandi; Frawt*6l«tarf)6itkurfnn
::Fr«mkv*iwJa5tiört; Krlstfán BenedlMssefl,'Rjtstíöfaf:. t»6rarirtn :
bárarhnssorv::[:álj)>:AndréS:::ttrW|áníSOrti::iÖn::Hfl)gíí:t>nj::l.t)<)rfði:::::
:C.. Þorsleinsson : og Tóma» Karf5S00v A«gtýs)ngaí)j6ri: Steirt- : :
:: grifrtur Gislason. Rllsfjófnarskrifstofur t CddttihlÍJtrtU, s(«V8r :: :
líaðo — 1830&. Skrifstofyr Cankastraeff 7. — AforeWsiusfrru
Ií3á3t Augiýsíngasíroi 19S23> Aírar skrifstofvr simf T830Q,
Áskrtfiargíalcl kr, Í2S.0Q á mánuSt innaniapiís. ( taUsasóltf
kr. tí.OO alntaktí. — fiiaSaprsnt h.t. (Offwt)
Rekstrarlán iðnaðarins
Þótt flestir viðurkenni i orði, að iðnaðurinn
sé orðinn þriðji undirstöðuatvinnuvegur þjóðar
innar við hlið landbúnaðar og sjávarútvegs,
hefur mikið skort á, að þetta hafi fengizt viður-
kennt i verki, þegar um rekstrarlán til atvinnu-
veganna er að ræða. Þar hefur iðnaðurinn ver-
ið olnbogabarnið, og er það enn. Einkum gildir
þetta i sambandi við hin svokölluðu afurðalán,
sem sjávarútvegur og landbúnaður hafa notið
um langt skeið, en iðnaðurinn enn ekki fengið
að neinu ráði
Siðastl. 14 ár hefur verið haldið uppi baráttu
fyrir þvi á Alþingi, að iðnaðinum væri tryggt
jafnrétti að þessu leyti. Þessi barátta hófst á
vorþinginu 1958, þegar Sveinn Guðmundsson
flutti tillögu um,að rikisstjórnin hlutaðist til um
að Seðlabankinn endurkeypti framleiðslu- og
hráefnavixla iðnaðarins eftir svipuðum reglum
og gilda um endurkaup á framleiðsluvixlum
landbúnaðar og sjávarútvegs. Þessi tillaga var
samþykkt einróma, en þegar átti að fram-
kvæma hana, var ,,viðreisnar” stjórnin komin
til valda. Hún aðhafðist ekki neitt i málinu.
Framsóknarmenn létu þetta mál samt ekki
niður falla, heldur endurfluttu tillögu Sveins á
átta þingum. Viðreisnarstjórnin hélt áfram að
sofa á málinu.
Það var eitt af fyrstu verkum núverandi
rikisstjórnar að taka þetta mál upp til af-
greiðslu. 1 samræmi við það voru samþykkt á
nýloknu Alþingi lög um verðtryggingu iðn-
rekstrarlána. Þau lög eiga að tryggja, að
framleiðsluvörur iðnaðarins séu metnar veð-
hæfar á sama hátt og framleiðsluvörur sjávar-
útvegs og landbúnaðar. í þessu felst mikil
viðurkenning fyrir iðnaðinn, en mest veltur þó
á þvi, hvernig framkvæmdin verður.
Jafnhliða þessu samþykkti nýlokið Alþingi
svo einróma tillögu, sem Framsóknarmenn
hafa flutt á undanförnum þingum, um lág-
marksrekstrarlán iðnfyrirtækja. Samkvæmt
henni skal rikisstjórnin hlutast til um að Seðla-
bankinn veiti viðskiptabönkunum fyrirgreiðslu
til þess að iðnfyrirtæki geti fengið lágmarks-
rekstrarlán, eins og hér segir:
a) Fyrirtækin fái vixlasöluheimild (vixil-
kvóta) til sölu á allt að 90 daga löngum vixl-
um, er nemi allt að þriggja mánaða fram-
leiðslu þeirra.
b) Auk þess fái fyrirtækin yfirdráttarheimild á
reikningslánum (hlaupareikningsyfirdrátt),
er svari til þriggja mánaða kaupgreiðslu við-
komandi fyrirtækis.
Að þvi er varðar báða ofangreinda liði, skal
miðað við meðalframleiðslu og meðaltals-
kaupgreiðslur s.l. tvö ár.
Framkvæmd þessarar tillögu þarf að verða
fyrsta sporið til að bæta úr hinni miklu
rekstrarlánaþörf iðnaðarins. En höfuðtak-
markið verður að vera það, að iðnaðurinn sitji
hér við sama borð og aðrir aðalatvinnuvegir
þjóðarinnar.
Francois Bernard:
Fangelsin eiga að efla
virðingu fyrir manninum
Merkilegar tillögur gerðar á vegum Evrópuráðsins
Forstöftumenn fangelsis-
stjórna i aftildarrikjum
Evrópuráðsins, 17 aft tölu,
hafa samþykkt staftla, er miða
aft bættri aöstöftu i fangelsum
álfunnar. Undirstaöa þeirra er
aft tryggt vcrfti aft borin sé
virfting fyrir reisn mannsins,
þrátt fyrir efnisleg og sift-
ferðisleg skilyrfti i sambandi
vift varfthald. Francois
BERNARD, sem skrifar i
FIGARO og DERNIERES
NOUVELLES D'ALSACE,
hefur samift grcin þessa sér-
staklega fyrir biöft, sem njóta
þjónustu Evrópuráftsins.
Tilgangur fangelsa
,,Ég kenndi i brjósti um þig,
þegar til vandræða kom i sl.
mánuði”. ,,0g mér varð hugs-
að til þin i fyrrasumar, þegar
þú áttir á ámóta vanda”.
Þessi kurteislegu orðaskipti
fóru nýlega fram i Evrópuhús-
inu i Strassburg milli fransks
og austurrisks fangelsisstjóra.
Starfsbræður þeirra frá ltaliu
og Luxemburg kinkuðu kolli.
Um eins árs skeið hefur verið
ólga i fangelsum Evrópu, þar
sem komið hefur til uppþota,
er brotin hafa verið á bak aft-
ur, og það með hörku á stund-
um'. Segja má i stuttu máli, að
eitthvað bjáti á i fangelsis-
heiminum.
Vandamálið varðandi með-
ferð fanga er flókið vegna
þess, að fólk utan fangelsis-
múranna fýsir oft ekki að gera •
sér áhyggjur af örlögum
þeirra, sem inni sitja.
„beir hefðu átt að komast
hjá vandræðum” segja menn,
og að þvi er þá manntegund
varðar, þýðir litið að berjast
fyrir bættri aðbúð fanga með
þvi það er talin ótilhlýðileg til-
litssemi eða áróður fyrir
vinstri stefnu. Fólki, sem telur
sig heiðarlega borgara, finnst
yfirvöldin beita fanga of mik-
illi linkennd með þvi þeir eigi
skilið að þeim sé refsað fyrir
það, sem þeir hafi kallað yfir
sig.
Menn segja,að réttara sé að
gera eitthvað fyrir gamla
fólkið, sem hafi erfiðað alla
ævi, og að fé eigi að verja til að
hjálpa heiðarlegu fólki en ekki
brotamönnum.
Að sjálfsögðu er þetta satt,
en hafa ber i huga ummæli
forstöðumanns rannsóknar-
stofnunar einnar i sakamálum
á fundi Evrópuráðsins, þegar
hann sagði, að allir höfum við
einhvern tima gerzt brotlegir
eða eigum eftir að gera það.
Að sjálfsögðu er oft um smá-
vægileg brot að ræða, en hver
getur haldið þvi fram, að hann
hafi aldrei hnuplað neinu af
búðarborði eða ekið bifreið
undir einhverjum áfengis-
áhrifum? Svarið er, aö margir
okkar hafa haft heppnina með
sér og þvi aldrei verið teknir
eða aldrei ekið á neinn meðan
áfengisinnihald blóðsins var
nóg til að koma manni i stein-
inn. Fyrir þá ástæðu eina
saman eru þægindi i fangels-
um hagsmunamál okkar.
47% gerast brotlegir á ný
En þetta er ekki eina vanda-
málið. 1 hinum ýmsu Evrópu-
löndum gerast um 47% fyrr-
verandi fanga brotlegir á ný.
Með öðrum orðum lendir um
helmingur brotamanna i fang-
elsi a.m.k. öðru sinni. Þetta
kostar mikið almannafé, sem
varið er til starfsmannahalds i
hegningarhúsum. Þjóðfélagið
mundi þess vegna sparaá þvi
að gera umbætur i fangahús-
um, þvi það mundi hafa þau
áhrif að draga úr fjölda af-
brota og fækka vistmönnum i
hegningarhúsum.
Fyrir þessar ástæður hefur
verið ákveðið að breyta til-
ganginum, sem fangelsin eiga
að þjóna. Aður fyrr var ætlun-
in að hegna föngum, og afleið-
ingin af þvi var oft sú, að þeir
urðu uppreisnargjarnir af
vistinni, og sagt var að þeir
rotnuðu i steininum. Nú til
dags er litið á varðhald sem
frelsisskerðingu, sem ekki sé
samfara nein ofsókn eða
niðurlægjandi meðferð. Enn-
fremur er álitið, að nota ætti
tækifærið meðan fangar sitja
inni til að koma undir þá fót-
um i þjóðfélaginu, eftir að þeir
eru lausir úr haldi. Með þvi oft
er farið illa meö vistmenn i
fangahúsum okkar, bæði
félagslega og andlega, ber
frekar að veita þeim lækningu
eins og um sjúklinga væri að
ræða.
betta skýrir ástæðuna fyrir
þvi, að Sameinuðu þjóðirnar
settu árið 1955 reglur um með-
ferð fanga, en texti þeirra var
árangur af starfi, sem hófst
1929. Er hann þvi orðinn nokk-
uð gamaldags, sérstaklega
þar sem miklar framfarir
hafa orðið i refsirétti hin siðari
ár.
betta leiddi til þess/ að
Evrópuráðið ákvað að láta
fara fram endurskoðun og
umbætur á reglunum frá árinu
1955, og eftir fjögurra ára
starf höföu fyrirsvarsmenn
fangelsisstjórna 17 aðildar-
rikja ráösins samþykkt nýjan
texta. Er þetta mikilsvert
skjal.
Viröing fyrir reisn
mannsins
Kjarni málsins felst i þrem-
ur greinum þessara regla:
— Frelsisskerðingu ber að
framkvæma við efnisl. og sið
ferðisleg skilyrði, sem tryggja
virðingu fyrir reisn mannsins.
Ber að grundvalla viðtökuskil-
yrði fanga efnislega og sið-
ferðislega á ofangreindri
meginreglu og þannig,að fang-
ar séu aðstoðaðir við að leysa
brýnustu persónuleg vanda-
mál sin.
— Gera ber nauðsynlegar ráð-
stafanir til aö tryggja, að
fangar geti aðlagaö sig venju-
legum þjóðfélagsháttum á ný.
Þar á meðal ætti að búa þá
undir varðhaldslok, annað
hvort i fangelsinu sjálfu eða
annarri viðunandi stofnun,
eða þá að veita þeim skilyrðis-
bundna reynslulausn undir
eftirliti og i sambandi við að
stoð félagsfræöings.
— Meðferð fanga má ekki
veröa til þess að leggja
áherzlu á,að þeir séu útskúfað-
ir úr þjóöfélaginu, en ber
þvert á móti að innprenta
þeim, að þeir séu enn aðilar aö
þvi.
Greinarnar 94 um meöferð
fanga, sem evrópsku sérfræð-
ingarnir sömdu, ná i smá-
atriðum til allra meginregla,
sem varða kynnu frelsiskerð-
ingu. Sumar þeirra eru algjör-
ar nýjungar, t.d. það að karlar
og konur geta hitzt i sambandi
við vissar aðgerðir (t.d. hóp-
lækningar).
A sama hátt ber að gera
breytingar á dreifingu fanga
milli stofnana. Arið 1955 var
mælt með þvi, að hafðir yrðu
aðskildir dæmdir fangar og
þeir, sem biðu dóms. Sama
gilti um þá, sem sátu inni fyrir
fyrsta brot og vana- brota-
menn, svo og ófullveðja menn
og fullorðna. En kerfi þetta
reyndist gallað. Ungur maður,
sem settur hafði verið i fang-
elsi i fyrsta sinn á ævinni fyrir
að stela bifreið, gat lent i klefa
með margföldum brotamanni,
sem jafnan hafði tekizt að
losna undan ákæru og loks
hafði náðst. Fangar, sem ekki
hafa verið dæmdir, geta nú
verið inni meö dæmdum föng-
um, ef þeir hafa ekkert á móti
þvi.
Einnig er ákveðið gert ráð
fyrir að bæta samband fanga
við fjölskylduna og fyrir þvi að
hann geti fylgzt fullkomlega
meö fréttum i blöðum, útvarpi
og sjónvarpi og fengið reglu-
legar heinisóknir hvers sem
er, eða aö fulltrúar félaga-.
samtaka geti bætt félagslega
endurhæfni hans. Þá er og fyr-
ir lagt,að skyldum þjóðfélags-
ins lýkur ekki þegar fangi er
laus úr haldi og að skipuleggja
verði fangahjálp á siðara
stigi.
Erfitt vandamál
Meðal þeirra ráðstafana,
sem lagt er til að gerðar verði,
eru þær sem hér fara á eftir:
Föngum ætti yfirleitt að koma
fyrir i eins manns klefum að
nóttu til, nema þegar gera
þarf ráðstafanir i sérstökum
tilvikum, eins og þegar um
sjálfsmorðshættu er að ræða
eða menn, sem þjást af þung-
lyndi o.s.frv.
Matinn ber að búa til og fram-
reiða á viðeigandi hátt, þannig
að hann sé i samræmi við nú-
tima sjúkrafæði.
Sérstök áherzla var lögð á
mikilvægi þess, að fangar
nytu likamsæfinga utanhúss
(og undir þaki þegar illa viðr-
ar) a.m.k. eina klukkustund á
dag.
Banna ætti hóprefsingar, og
sama gildir likamlegar refs-
ingar og svartholsvist. Ef
setja á mann i einangrun, ætti
fyrst aö ráðgast við lækni
banna ætti notkun hlekkja og
járna, handjárn ætti ekki að
nota nema sem öryggisráð-
stöfun meðan verið er að flytja
fanga og spennitreyjur ekki
nema að ráði læknis eða sam-
kvæmt skipun forstjóra
fangelsisins, ef allar aðrar
leiðir hafa verið reyndar til að
hafa hemil á föngunum.
Starfslið fangelsa ætti að
fylgjast með breytingum á
rekstaraöferðum með þvi að
fara til þjálfunar og ætti að
hegða sér þannig,að það hefði
góð áhrif á fanga.
Ekki er mælt með, að forrétt-
indi séu veitt, en i stað þess er
lagt til að fangar fái tækifæri
til samvinnu og þátttöku i eig-
in meðferö með tilliti til þess,
að þeir þroski ábyrgöartilfinn-
ingu sina.
Framhald á bls. 8.
Þ.Þ.