Tíminn - 28.05.1972, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 28. mai. 1972.
Sunnudagur 28. mai. 1972.
TÍMINN
13

og reynslan af þeim réði því að við völdum Alafoss teppi aftur núna
Dæmigeró tilvitnum vióskiptavina okkar vió
kaup á nýjum teppum. Ástæóan er wilton-
vefnaóur Álafoss gólfteppanna, á honum
byggjast gæói þeirra.
ALAFOSS
ÞINGHOLTSSTRÆTI 2, SIMI 22091
umboðsmenn um allt land
Getur státað af því á miðju sumri
að hafa séð öll verk sín á sviði
Rætt við Birgi Engilberts, 26 ára gamlan leikritahöfund og leikmyndasmið, en tveir einþáttungar hans verða frumsýndir á Listahátíð
Birgir Engiiberts
Meöal dagskráratriöa á Lista-
iiátið veröa tveir einþáttungar
sftirungan höfund, sem átt hefur
góöu gengi aö fagna innan Is-
tenzks leikhúss, Birgi Engilberts,
en þeir verða sýndir i Þjööleik-
húsinu mánudagskvöldiö 5. júni.
Einþáttungar þessir nefnast
Hversdagsdraumar, sem varð til
á siðasta ári, og Ósigur, sem
Birgir Engilberts samdi fyrir
þrem árum.
Birgir Engilberts læröi leik-
myndagerð i Þjóöleikhúsinu 1963-
1966, og hefur starfað þar aö
miklu leyti siöan .Kynni hans af
leikhúsinu hafa sennilega valdið
þvi, aö hann fór aö skrifa leikrit,
en fyrsta verk sitt samdi hann 18
ára þá búinn aö starfa I tvö ár hjá
Þjóðleikhúsinu. Þetta fyrsta verk
var einþáttungurinn Loftbólur,
sem fluttur var I Lindarbæ ásamt
öðrum einþáttungi eftir danskan
höfund. Siöan kom Lifsneisti,sem
Grima setti á svið 1967. En þriöja
verk Birgis Engilberts er Sæöis-
satira. Hún hefur einnig komizt á
svið — var flutt af menntaskóla-
nemendum á jólagleði. 1 sumar
getur Birgir þvi státað af þvi, aö
hafa séö öll fimm verk sin á sviði,
og gætu margir eldri höfundar
veriö ánægðir meö slikan
árangur.
í nýjum stil
—Menn segja mér, aö þessir
nýju einþáttungar minir séu
skrifaðir i stil, sem ekki hefur
sézt hér á sviði fyrr, sagði Birgir
Engilberts i viötali viö Tlmann. —
Þessi still byggist á leikmyndinní,
sem kannski er ekki óeðlilegt frá
minni hálfu, — eiginlega á röskun
á stærðarhlutföllum i leik-
myndinni.
Upphafs þessarar stefnu varö
vart I Lifsneista, þar sem ég
stækkaði upp leikfangakaninu.
En nú hefur þetta náö sterkari
tökum á mér. Hversdagsdraumur
gerist til dæmis uppi á borði i
kringum öskubakka og blóma-
pott. ósigur gerist hins vegar
ofan i leikfangakassa, þar sem
leikföngin, eða réttara sagt tin-
dátar, cigast viö.
—-Og efni einþáttunganna?
—Þá má skilja á mjög marga
vegu, og þaö er ég einmitt
sáttur við. ósigurinn getur t.d.
táknaö ótal marga aöra ósigra en
þann, sem á sér stað i leikfanga-
kassanum á sviðinu.
—Veiztu til, að erlendir menn
hafi samið leikrit I þessum stil?
—Nei, þaö veit ég ekki. En þó er
aldrei að vita, hvaö hefur veriö
gert I einhverjum leikhúsum úti i
heimi. Það er ekki gott að vita,
hver á frumhugmyndina. Sagði
ekki Halldór Laxness I blaöaviði-
tal^að einhverjir menn úti i heimi
væru að baksa við að finna upp
púðrið?
Farirtn að forðast að
lesa mikið
Og ég er i rauninni kominn á
þá skoöun, að það sé stórhættu-
legt að lesa mikið, þvi að þá
kemst maður að raun um, að
maður hefur engar frumlegar
hugmyndir. Allt hefur verið gert
áður. Ég er eiginlega farinn að
forðast að lesa nokkuð að ráði. Ég
las verk Halldórs Laxness mikið
á timabili, rétt eftir að ég fór
sjálfur að skrifa, og það varð til
þess, að ég gat nær ekkert samið
i eitt ár. Það er kannski heldur
ekki óeðlilegt, að stórir höfundar
skilji eftir sig eyöimörk i hugum
þeirra, sem fást sjálfir við
skriftir.
—Hvaða leikritahöfundum eöa
leikritum hefur þú mestar mætur
á?
—Engum sérstökum höfundi.
Hins vegar eru ótal verk, sem ég
hef hrifizt af, t.d. Táningaást,
Þjófar, lik og falar konur, Hús-
vörðurinn, o.fl. o.fl.
—Starfar þú ekki meö
leikurunum og leikstjórunum að
sviðsetningu verka þinna.
—Jú, eins og kostur er. Ég var á
æfingum þessara nýju ein-
þáttunga fyrstu vikuna, en þeim
stjórna Benedikt Árnason og Þór-
hallur Sigurðsson i sameiningu.
Mér leizt bærilega á. Ég hef ekki
haft tlma siðan, en vonast til að
geta farið að sækja æfingar að
nýju og koma fram minum
sicoðunum og gagnrýni.
Niu ár að tjaldbaki
Er ekki gott fyrir ieikrita-
höfund að þekkja leikftúsið eins
vel og þú hlýtur að gera.
—Hafi maöur einhverja hæfi-
leika, þá hlýtur það að vera mikill
styrkur. Þau eru nú orðin niu
árin, sem ég hef verið að tjalda
baki, eitthvað ætti að hafa lærzt á
þeim tima.
—Ertu með eitthvert nýtt verk i
smiðum?
—Ég er að spá i að halda áfram
i þessum hugmyndastil. En ég er
ógurlega lengi að skrifa, og loka-
útgáfan er allt annað leikrit,
heldur en fyrsta uppkastiö.
SJ
Frá æfingu á einþáttungunum, sem fluttir verða á Listahátlð
(Tlmamyndir Gunnar)

MAGNÚS ÓSKARSSON, HÚSAVÍK:
Hugleiðingar um
Ibúum str jálbýlisins hefir
fækkað um árabil, eh fjölgar að
sama skapi i þéttbýlinu við Faxa-
flóa. Nú er svo komið, að á lands-
byggðinni búa nær einvörðungu
bændur og fiskimenn, ásamt
þeirra skylduliði: fáeinir, sem
annast frumvinnslu og dreifingu
og smáhópur oft sérmenntaðs
fólks, er á að veita lágmarks
samfélagslega þjónustu. Alkunna
er, aö siðasttaldi flokkurinn er of
fáliðaður i dreifbýli, og getur þar
af leiðandi ekki gegnt hlutverki
sinu sem skyldi. Má I þvl sam-
bandi nefna læknaskortinn. En
hér er aðeins um að ræða eitt
ótalmargra dæma, sem öll leiða I
ljós, að fólk úti á landi fær á flest-
um sviðum lakari þjónustu en
Ibúar Suðvesturlands.
Þó að aðstöðumunur sé veiga -
mikil ástæða, eru sjálfsagt fleiri
forsendur fyrir flóttanum af
landsbyggöinni. Ein er sú án efa,
að landbúnaöur óg fiskyeiðar,
sem verið hafa ráðandí atvinnu--
greinar úti um land, bæta ekkj viö
sig mannafla sem stendur, sökum
vaxandi tækni. Þær greinar, er
geta útvegaö fólki atvinnu i stór-
auknum mæli, eru þjónustustarf-
semi, iðnaður og fullvinnsla af
ýmsu tagi. En sá böggull fylgir
skammrifi, að langveigamestu
stofnanir þjóðarinnar á sviöi iðn-
aðar og þjónustu eru á suövestur-
horni landsins, að undanteknum
iðnverum Akureyringa. Faxa-
flóasvæðið hefir sem sé þróazt
kringum rikisvaldið, notið góðs af
nálægöinni, en um slika forsjá
var naumast að rpeða annars
staðar vegna fjárlægðar og
ókunnugleika hins opinbera á
framtiöarþörfum byggðarlaga.
Að siðustu má svo ekki gleyma,
að dreifbýlingar sjálfir hafa auk-
ið á búseturöskunina með þvi aö
heyja harða baráttu gegn fram-
kvæmdum i öðrum landshlutum
en sinum, i von um áð njóta
þeirra sjálfir. Er þvllikur leikur,
sem nefna má allir á móti öllum.
einungis til þess fallinn að efla
höfuöborgarsvæðið um of. Menn
ættu I hans stað að koma sér sam-
an um, hvað hæfir hverjum stað
og berjast svo allir fyrir einn og
einn fyrir alla.
Flótti fólks frá einu svæði til
annars skapar mýmörg vanda-
mál, er gerast æ torleystari eftir
þvi sem straumurinn vex. Er eitt
með öðru, að framfarir verða
venjulega litlar á stöðum, þar
sem gætir útstreymis miðað við
þau svæði, sem halda i horfinu
eða bæta við sig fólki. Þetta
ástand hefir siðan i för með sér,
að landsmenn búa við æriö
misgóð atvinnu- og menntunar-
skilyrði, ásamt þvi að vera mis-
munað um hverskonar þjónustu,
er þykir sjálfsögð i nútima þjóð-
félagi. Og sé þvilik þróún, sem
hér um ræðir, látin óáreitt,
standa afleiðingarnar trauðlega á
sér. Heil héruð munu fara úr
byggð samfara þvi, að náttúru-
auðævi þeirra verða hvergi nærri
nýtt eins og þau hafa þol til. Jafn-
framt eru miklar likur fyrir rán-
yrkju, ef sá háttur yrði hafður á
að nytja náttúruauð eyðisvæða úr
fjarlægum stööum mestmegnis til
drýginda, án þess að heimamenn
eigi framtið sina undir viöhaldi
hans. Loks er þess að minnast, að
yfirráðaréttur þjóðarinnar á
landinu grundvallast á byggð, þar
sem húandi er. 1 framhaldi af þvi
hljóta Islendingar að glata þeim
svæðum, sem eru i eyði. Ástæö-
urnar eru deginum ljósari, sem sé
að mikill hluti mannkyns býr við
offjölgun og landþrengsli. Annars
verður landnám I viðustu merk-
ingu orösins með aðstoð nútima
tækni að firra þjóðina þessháttar
vandræðum.
Ljóst má vera af framan-
skráðu, að nauðsynlegt er
Islenzkri þjóö að sitja og nytja
land sitt allt. Gildir það ekki siður
um þann hluta hennar, er býr við
Faxaflóa, þar eð óeðlilega mikill
ibúaflutningur til einhvers svæðis
getur skapað ýmis vandamál, svo
sem atvinnuleysi og húsnæöis
vandræöi. Og ef braskarar not-
færa sér eftirspurn eftir nauð-
synjum, sem ekki er hægt að
sinna eðlilega, leiðir það til verð-
bólgu. Sömuleiöis nýtur höfuð-
borgin og næsta nágrenni góðs af
verðmætum, sem framleidd eru
alls staðar á landinu. Skulu fáein
dæmi nefnd, en tala þeirra er
legió:
A Stór-Reykjavikursvæðinu er
mikið notað rafmagn, en það fæst
úr orkuverum, sem aðallega eru
starfrækt I strjálbýli. A Stór-
Reykjavíkursvæðinu starfar
mýgrútur fólks við ullar-
sútunar- og niðursuðuverksmiðj-
ur, er fullvinna afurðir bænda úr
öllum fjórðungum.
A Stór-Reykjavikursvæðinu
vinnur lýsisherzlufyrirtæki úr
hráefnum, sem aflaö er umhverf-
is landið og koma hálfunnin frá
útgerðarbæjunum oft á tíðum. A
hinn bóginn munar eflaust mest
um það fé, er streymir frá dreif-
býlinu til höfuðborgarinnar gegn-
um starfsemi, sem Reykjavik ein
getur látið i té eins og er. Þvi má
telja öruggt, að sægur höfuö-
borgarbúa missi spón úr aski, ef
ekki verður lifvænlegt i byggðum
og bæjum þessa lands. Sér grefur
gröf, þótt grafi.
Þau verðmæti, er framleiðslu-
stéttir vinna úr náttúruauðlind-
um, skapa grundvöll þess lifs,
sem lifað er hérlendis. Þar sem
auðlindir þessar eru dreiföar um
allt land og hafið kringum það, er
búseta sem viðast óhjákvæmileg,
svo að gerlegt sé að nýta þennan
auð. Og fyrst byggð um allt Island
er höfuönauðsyn framtið þjóðar-
innar, hlýtur og að skipta nokkru
máli, að búa sæmilega að öllum
þegnum, en ekki einungis þeim,
sem eiga heima á fáeinum svæð-
um, þótt fjölmenn séu. Hinsvegar
er einkar örðugt og kostnaðar-
samt i fámennum byggðarlögum
að veita þá margvíslegu þjón-
ustu, sem maður nútimans krefst
og er forsenda þess, að fólk hald-
ist við úti á landi. Af þeim sökum
verða sem viðast að myndast fjöl-
mennari bæir en áður hafa þekkzt
— bæir, þar sem landbúnaðaraf
urðir og sjávarafli er unnin til
hins ýtrasta. Slikir staðir eiga
ennfremur að ráða yfir
margháttuðum iðnaði öðrum og
bjóða upp á fjölþætta fyr-
irgreiðslu og menningarstarf-
semi.
Raunar er uppbygging af þessu
tagi óhugsanleg út um land, utan
peningaflóðið suður verði stöðvað
að einhverju leyti. Höfuðborgar
búar yrðu þá aö koma upp nýjum
atvinnugreinum og auka við
gamlar til þess að vega upp á
móti fjármagnsmissinum.
Ennfremur er ljóst, að þær
sveitir, sem liggja að fjölmennum
heimamarkaði, eiga öruggari
framtið fyrir höndum en hinar, er
senda framleiðslu sina að stórum
hluta á fjarlæga markaði. Þar aö
auki hefir það augljósa kosti I för
með sér, fái sveitaalþýðan sem
næst sér alla nauðsynlega fyr-
irgreiðslu, sem stórbæir einir
geta veitt, en þurfi ekki aö reka
erindi sin I fjarlægum landshorn-
um. Og ef umtalsverður vöxtur
verður I bæjum og þorpum þessa
lands, er einnig grundvöllur fyrir
fleiri bændum vegna aukinnar
neyzlu. Fjölgun I bændastétt yröi
þó að vera innan þeirra marka,
sem landkostir, landrými og
ræktunarmöguleikar setja.
Til sanns vegar má færa, að
vörn verði eingöngu snúið I sókn i
byggðamálum, leggist Ibúarnir
sjálfir, félög þeirra og sveita-
stjórnir ásamt rfkisvaldinu á eitt.
En einmitt þess vegna er gott til
þess að vita, að nýskipuð stjórn
lætur hendur standa fram úr
ermum. Og ekki spillir, að stærsti
flokkurinn innan hennar hefir á
stefnuskrá að koma á jafnvægi i
byggð landsins, raunar á hann
lika framtið sina að verulegu leyti
undir þvi, að það takist. Með
þessar staðreyndir i huga, er og
von til þess,að eitthvað mikilsvert
verði gert út um land I þágu
framtíðarinnar. En svo að stefna
rikisvaldsins i þessum efnum geti
orðið eins áhrifarik og kostur er
má hugsa sér hana þríþætta:
1 fyrsta lagi sé um að ræða að-
stoð við þaðframtak, sem fyrir er
I einstökum bæjum, byggðum og
landshlutum. Framkvæmda-
stofnun rikisins^byggðasjóður og
landshlutaáætlanir eru að þessu
leyti spor i rétta átt, viðurkenning
á að leysa beri vandann.
1 öðru lagi ætti rfkisvaldið sjálft
að hafa frumkvæði um fram-
kvæmdir, er miða aö þvi, að fólk
Ilendist úti á landi. 1 þessu augna-
miði ber rikinu að dreifa þeim at-
vinnufyrirtækjum, sem fyrirhug-
að er aö reisa á næstunni að ein-
hverju eða öllu leyti, á þess veg-
um, en ekki hrúga þeim öllum
saman við einn flóa eins og gert
hefir verið. Og það sama á við um
stórvirkjanir, rlkisfyrirtæki og
fjölmargar aðrar stofnanir
þjóðfélagsins. Reyndar er eðli-
legast að byrja á þeim stöðum,
sem verst hafa oröið úti.
1 þriðja lagi eiga rikisstofnanir,
er sjá um samfélagslega þjón-
ustu, fyrirgreiðslu og menningar-
starfsemi, að reka útibú fjarri
höfuðstaðnum, til þess að treysta
búsetu (sbr. 2. lið), þar sem
þessar stofnanir eru vinnuafls-
frekar, og siðast en ekki sizt til að
jafna félagslegan aðstöðumun.
Ef sú gjá, sem er milli Suð-
Vesturlands og annarrra lands-
hluta, hvað snertir ibúafjölda og
samfélagslega þróun, heldur
áfram að dýpka, kann að skapast
jarðvegur fyrir óheillavænleg
átök innanlands. Vitin eru alls-
staðar til varnaðar. Á Indlands-
skaga hefir afrækt landssvæði rif-
ið sig úr tengslum við rikisheild-
ina. Minnihluti, sem hefir lakari
lifsafkomu og býr við minni
mannréttindi en meirihlutinn,
heyr harða baráttu I Úlster á Ir-
landi.
Magnús Óskarsson
Húsavlk 7. jan. 1972.
AUGLYSINGASTOFA KRISTINAR