Fréttablaðið - 19.05.2004, Blaðsíða 18

Nú þegar Davíð Oddsson hefur breytt fjölmiðlafrumvarpi sínuí þriðja sinn og sneitt af því afleitasta brotið á stjórnar-skránni er tímabært að velta fyrir sér hvort rétt hafi verið af
stjórnarliðum að kvarta undan umfjöllun fjölmiðla um frumvarpið.
Stundum er sagt að ein af skyldum fjölmiðla sé að veita stjórnvöldum
aðhald. Að baki því liggur sú hugmynd að þrátt fyrir að ríkisvaldinu
sé ætlað að gæta að grundvallarreglum í samfélaginu og bera hag
allra jafnt fyrir brjósti þá þarf að minna ráðamenn reglulega – og
stundum rækilega – á þessar skyldur. Ef ekkert væri aðhaldið myndu
stjórnvöld beita ríkisvaldinu fyrst og fremst í eigin þágu.
Við undirbúning fjölmiðlafrumvarpsins kom sterklega fram að
helsti hvatinn að baki frumvarpinu var óþol ráðherra ríkisstjórnar-
innar gagnvart tilteknum fjölmiðlum. Ef við viljum ekki ætla þeim að
hafa ekki þolað aðhald þessara fjölmiðla getum við í það minnsta ver-
ið sammála um að þeir hafi ekki þolað hvernig þessir miðlar beittu
aðhaldi sínu. Ef ráðherrarnir hafa ekki viljað skrúfa fyrir aðhaldið þá
lýstu orð þeirra og gjörðir löngun til að stjórna aðhaldinu og draga
rækilega úr því. Þótt fáir hafi viljað trúað því að óreyndu, að ríkis-
stjórn Íslands myndi á árinu 2004 leggja fram frumvarp sem ætlað
var að koma höggi á fjölmiðla sem ráðherrum líkaði ekki, þá gerðist
það nú samt.
Þegar efnisatriði fyrstu frumvarpsdraga Davíðs Oddssonar láku
út voru viðbrögð flestra fjölmiðla á einn veg. Í drögunum var gert ráð
fyrir að útgáfa dagblaða yrði gerð leyfisskyld og ritfrelsi þar með
afnumið. Núverandi eigendum Norðurljósa var skammtaður sex
mánaða tími til að hafa sig á burt úr fjölmiðlum. Skiljanlega brugðust
flestir fjölmiðlar við þessum tíðindum og birtu ítarlegar fréttir af
málinu og viðbrögðum við því. Morgunblaðið skar sig nokkuð frá öðr-
um miðlum með takmarkaðri umfjöllun.
Undanfarnar vikur hafa síðan flestir fjölmiðlar flutt fréttir af af-
stöðu fjölda manna, félaga og samtaka til frumvarpsins. Yfirgnæf-
andi meirihluti hefur verið andsnúinn frumvarpinu; ekki aðeins sök-
um þess að það stangaðist á við ákvæði stjórnarskrár, mannréttinda-
sáttmála og EES-samnings heldur ekki síður vegna þess að það vinn-
ur þvert gegn yfirlýstu markmiði sínu; að auka fjölbreytni og fjöl-
ræði í íslenskum fjölmiðlum. Meðal fárra stuðningsmanna frum-
varpsins hafa verið forsvarsmenn Íslenska sjónvarpsfélagsins, sem
segja fyrirtæki sitt stefna í gjaldþrot innan 18 mánaða vegna fjöl-
breytni og samkeppni á ljósvakamarkaði, og ritstjóri Morgunblaðs-
ins. Morgunblaðið hefur fagnað öllum útgáfum frumvarpsins.
Nú þegar ríkisstjórnin hefur bakkað nokkuð í málinu hlýtur hún að
þakka þeim fjölmiðlum sem hafa haft dug til að veita henni aðhald.
Ríkisstjórnin mætti hins vegar búa yfir þeirri reisn að taka tillit til
þeirrar andstöðu sem þetta frumvarp mætir og fela góðu fólki að
semja nýtt frumvarp. Það er vonlaust verk að ætla að gera gott úr
upphaflegum drögum Davíðs Oddssonar – líklega sökum þess að í
þeim var ekkert gott að finna en of mikið af illum hug til Norðurljósa-
samsteypunnar, miðla hennar og aðstandenda. ■
Stuttu fyrir Alþingiskosningarn-
ar í fyrra hafði glöggur maður
innarlega úr Framsóknarflokkn-
um samband við mig og vildi
ræða Írak og Mið-Austurlönd.
Hann sagðist lítið vita um þenn-
an heimshluta en hafði þungar
áhyggjur af framvindu mála og
þá sérstaklega af því hvort her-
ská stjórn Bandaríkjanna, sem
hafði þá nýlega fyrirskipað inn-
rás í Írak, myndi láta kné fylgja
kviði og ráðast inn í fleiri ríki.
Auðvitað hafði maðurinn áhyggj-
ur af íbúum svæðisins en tilefni
samtalsins var þó íslenskur veru-
leiki. „Ef Bandaríkjamenn fara
inn í Sýrland, sagði hann, er Hall-
dór Ásgrímsson fallinn í Reykja-
vík og ríkisstjórnin með honum“.
Í áratuga umhugsun um Mið-
Austurlönd hafði mér aldrei dott-
ið í hug að örlög Framsóknar-
flokksins yrðu ráðin í Írak eða
Sýrlandi. Ég var þarna að ljúka
langri ferð sem farin var til að
heyra í mönnunm sem víðast í
heiminum um hnattvæðinguna
en enginn þeirra sagði mér neitt
óvæntara um minnkun heimsins
en þessi framsóknarmaður í
Reykjavík.
Við munum ekki vita hvort
þetta var rétt metið hjá mannin-
um, sem raunar hefur mjög
næmt nef fyrir íslenskri pólitík,
en ég hef smám saman hallast að
því að svo hafi verið. Íslendingar
voru eins og aðrir íbúar Vestur-
Evrópu almennt á móti þessu
stríði og kunnu því illa að vera
settir á lista yfir viljuga stuðn-
ingsmenn stríðsins. Sama var
uppi á teningnum í nokkrum öðr-
um löndum en fáir töldu þó að
Írakstríðið yrði stórt mál í innan-
landsstjórnmálum á Vesturlönd-
um. Á síðustu mánuðum hefur
annað komið í ljós og Írakstríðið
orðið að máli sem hefur djúp
áhrif á skoðanamyndun í stjórn-
málum víðs vegar um heiminn.
Þetta sést með beinum hætti í
nokkrum ríkjum þar sem vald-
hafar hafa lent í stórfelldum
vandræðum vegna afstöðu sinn-
ar til stríðsins. Þekkt eru vand-
ræði hægri manna á Spáni sem
voru vinsælir fyrir ábyrga og
farsæla efnahagsstjórn en töp-
uðu kosningum í vor og fá eftir-
mæli sem snúast meira um Írak-
stríðið og eftirleik þess en nokk-
uð annað. Forsætisráðherra Ástr-
alíu, einn hinna viljugustu, gæti
tapað kosningum í haust sem all-
ir töldu fyrir skemmstu að hann
myndi vinna. Berlusconi, sem
flestir utan Ítalíu líta á sem léleg-
an trúð með vondar skoðanir, er
líka lentur í vandræðum vegna
Írakstríðsins.
Sumir hinna viljugu valda-
manna þurfa auðvitað ekki að
hafa áhyggjur af almenningsálit-
inu eins og hinn nýi bandamaður
Bandaríkjanna, forseti Uzbekist-
an, sem lét nýlega drepa einn
andstæðinga sinna með því að
sjóða hann í potti. Það hafði auð-
vitað ekki frekar en annað í sama
dúr áhrif á lykilstöðu hans í
bandalaginu okkar, bandalagi
hinna viljugu. Í öðrum tilvikum
er ólíklegt að við fréttum mikið
um afdrif leiðtoga, því hinir vilj-
ugu voru margir hverjir stjórn-
endur ríkja sem fáir taka eftir,
ríkja eins og Míkrónesíu,
Salómonseyja, Marshalleyja og
Palau en tvö þeirra eru raunar
einu ríkin sem styðja Ísrael og
Bandaríkin í Palestínumálinu og
hljóta því að teljast viljugust
allra.
Stóra spurningin í þessu öllu
er auðvitað um örlög Tony Blair
og George Bush. Báðir eru í
vanda. Bæði ríkin hafa þó háð
tugi styrjalda á síðustu áratugum
án þess að það hafi komið niður á
kjörfylgi leiðtoga þeirra, oftast
öðru nær. Víetnamstríðið er til
dæmis líklega eina stríðið í sögu
Bandaríkjanna sem kostaði sitj-
andi forseta embættið. Það
gleymist stundum að Bretar hafa
barist enn víðar en Bandaríkin.
Aðeins eitt ár mun til að mynda
hafa liðið á allri tuttugustu öld-
inni án þess að breskur hermað-
ur félli fyrir óvinahendi. Aðeins
einn forsætisráðherra á öldinni
tapaði þó embætti vegna stríðs,
Eden eftir Suezstríðið. Ef Tony
Blair hrekst úr embætti forsæt-
isráðherra á næstu mánuðum eða
misserum, eins og vaxandi líkur
virðast á, verður það einungis
vegna stríðsins í Írak. Það sama
má segja um Bandaríkin. Ef
Bush tapar í haust verður það
vegna Írakstríðsins.
Það er hins vegar ekki aðeins í
ríkjum hinna viljugu leiðtoga
sem stríðið hefur mikil áhrif á
skoðanamyndun í stjórnmálum.
Írakstríðið ásamt Palestínumál-
inu virðist ætla að hafa mótandi
áhrif á skoðanir fólks í mörgum
af risasamfélögum Asíu á Banda-
ríkjunum og að einhverju leyti á
Vesturlöndum almennt. Meðal
annars þess vegna mun afstaða
nokkurra leiðandi ríkja Evrópu
til Írakstríðsins og Palestínu-
málsins hafa áhrif til langframa.
Þessi áhrif gætu þegar fram í
sækir orðið erfiðari fyrir Banda-
ríkin en áhrif þess að hryðju-
verkamenn eru nú framleiddir
eins og á færibandi í Írak og
Palestínu af herjum Bandaríkj-
anna og Ísraels. ■
19. maí 2004 MIÐVIKUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Ríkisstjórnin hlýtur að fagna aðhaldi frá fjölmiðlum.
Aðhald hefur áhrif –
en ekki næg
Viljugir menn í vanda
ORÐRÉTT
Allt getur gerst
Og ef einhver gæti nú sagt okkur
hversu líklegt hefði þótt fyrir
bara misseri síðan eða svo að í
leiðara Moggans væri vitnað í
Ögmund Jónasson sem sérstakt-
an lögspeking og sérfræðing í
stjórnarskrárfræðum, þá skulum
við éta hattinn hans Reynis
Traustasonar.
Grein undir fyrirsögninni „Ögmund-
ur lögspekingur Moggans“
DV 18. maí.
Aftur á byrjunarreit
Ég lít þannig á að verið sé að
reka þetta mál [fjölmiðlafrum-
varpið] fyrir einn aðila, ríkis-
sjónvarpið. Það séu sjónarmið
flutningsmanna; að hér skulu
ekki reknar einkasjónvarps-
stöðvar, einungis ríkissjónvarp.
Jóhann J. Ólafsson stórkaupmaður
og einn af fyrrverandi eigendum
Stöðvar 2.
Mbl. 18. maí.
Núna fyrst?
Þegar horft er til alls þessa verð-
ur ekki betur séð en fjölmiðla-
frumvarp ríkisstjórnarinnar sé
að komast í réttan og málefna-
legan farveg.
Leiðari Morgunblaðsins sem stutt hef-
ur fjölmiðlafrumvarpið frá upphafi.
Mbl. 18. maí.
Hefur þetta heyrst áður?
Upp hlaðast einkenni þess að
kominn sé tími á Davíð Oddsson
forsætisráðherra.
Jónas Kristjánsson
fyrrverandi ritstjóri.
DV 18. maí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Ríkisstjórnin mætti hins vegar búa yfir þeirri reisn
að taka tillit til þeirrar andstöðu sem þetta frumvarp
mætir og fela góðu fólki að semja nýtt frumvarp.
,,
Maddaman enn lokuð
Enn getur að líta eftirfarandi tilkynningu á
vefnum Maddaman.is, sem Samband
ungra framsóknarmanna er skráð fyrir:
„Maddaman er því miður óaðgengileg
vegna bilunar í hugbúnaði. Maddaman
biðst velvirðingar á uppákomunni“.
Bilunin á vefritinu varð sem kunnugt er
nokkrum klukkustundum eftir að þar birt-
ust skrif sem einhverjum þóttu fela í sér
óviðeigandi ummæli um afa eins af þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins. Að sjálf-
sögðu hlýtur að vera um tilviljun að ræða.
Blað allra landsmanna
Það kom víst einhverjum á óvart að sjá
grein í Fréttablaðinu í gær eftir Júlíus Haf-
stein, sem stundum er kenndur við
Heimastjórnarflokkinn. Júlíus hefur á und-
anförnum mánuðum harðlega gagnrýnt
blaðið í vikulegum spjallþætti hjá Ingva
Hrafni Jónssyni á Útvarpi Sögu. Hefur hann
m.a. haldið því fram að blaðið birti ekki
annað efni en það sem sé eigendunum
þóknanlegt. En eins og margoft hefur
komið fram er hátt til lofs og vítt til veggja
í vistarverum Fréttablaðsins og þar rúmast
ólíkar skoðanir. Skoðanir Heimastjórnar-
flokksins eru þar engin undantekning. Þó
það nú væri í útbreiddasta blaði landsins -
blaði allra landsmanna!
Í réttan farveg?
Eindreginn stuðningur Styrmis Gunnars-
sonar, ritstjóra Morgunblaðsins, við fjöl-
miðlafrumvarpið frá upphafi hefur vakið
athygli en ætti þó ekki að koma á óvart
þegar horft er til náinna tengsla hans og
Davíðs Oddssonar undanfarin ár eftir erfitt
tímabil í samskiptum þeirra. Einnig hafa
menn veitt því eftirtekt hvernig Styrmir
hefur beitt Morgunblaðinu - sumir mundu
segja misbeitt - í þágu málstaðarins að
undanförnu. Hafa vinnubrögð blaðsins
minnt suma á þá tíð þegar Mogginn var
hreint flokksblað. Telja margir að trúverð-
ugleiki blaðsins hafi orðið fyrir alvarlegum
skaða vegna vinnubragða ritstjórans.
Í leiðara Morgunblaðsins í gær er komist
svo að orði að „fjölmiðlafrumvarp ríkis-
stjórnarinnar sé að komast í réttan og mál-
efnalegan farveg“ eftir þær breytingar sem
Davíð og Halldór gerðu á mánudaginn.
Vaknar nú sú spurning í
hvaða farvegi
frumvarpið
hafi verið
frá upphafi.
Varla „rétt-
um og mál-
efnalegum“?
FISKBÚÐIN HAFBERG
G N O Ð A R V O G I 4 4 S . 5 8 8 8 6 8 6
GLÆNÝR HUMAR
STÓRLÚÐA OG SKÖTUSELUR
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
ÁHRIF
ÍRAKSSTRÍÐSINS
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Írakstríðið ásamt
Palestínumálinu
virðist ætla að hafa mót-
andi áhrif á skoðanir fólks í
mörgum af risasamfélögum
Asíu á Bandaríkjunum og
að einhverju leyti á Vestur-
löndum almennt. Meðal
annars þess vegna mun af-
staða nokkurra leiðandi
ríkja Evrópu til Írakstríðsins
og Palestínumálsins hafa
áhrif til langframa.
,,