Tíminn - 03.06.1972, Blaðsíða 11

Laugardagur 3. júni 1972
TÍMINN
n
AAJÖÐM AÐ MORGNI
„Komdu i fyrramálið stundvis-
lega kl. hálf átta, þá verður
mjaðmaaðgerð.” Þannig hljóðaði
svarið við bón þýzks blaðamanns,
um að fá að vera við skurðaðgerð.
Það átti að setja i nýjan mjaðma-
lið.
Við erum stödd á skurðstofunni
næsta morgun. Gömul kona sefur
djúpum svefni á skurðarborðinu.
Vél/ sem svæfingarfólkið
stjórnar, sér um öndunina.
Skurðlæknirinn vinnur rólega og
öruggt. Handtök skurðstofu-
hjúkrunarkonunnar eru jafn hár-
nákvæm. Aðstoðarlæknarnir
halda skurðinum opnum. Þeir fá
stuttar útskýringar, sem i þetta
sinn er einnig beint til ókunnugs
áhorfenda. Þær trufla ekki,
heldur skýra það sem fram fer.
Það er verið að seta nýjan
mjaðmarlið i 82 ára gamla konu.
Aðeins 75 minútur.
Hún mun geta gengið aftur.
Strax eftir fjóra daga á hún að
fara á fætur. Þegar hún var 81 árs
var skipt um hægri mjaðmarlið
hennar.
Fyrir aðgerðina virtist hún
óttalaus. Hún talaði um daginn og
veginn við svæfingalækninn.
Hálftima siðar liggur gamli
mjaðmarliðurinn á grænum dúk.
Jafnvel leikmaður getur séð að
hann er óstarfhæfur. Eftir tuttugu
minútur til viðbótar hefur skurð-
læknirinn fest nýja mjaðmar-
liðinn með beinsementi.
Liðskálin er úr gerviefni. Að-
stoðarmaður byrjar að sauma.
Aðgerðin tók aðeins 75 minútur,
stundarfjórðungi skemmri tima
en eðlilegt er. „Hún er farin að
anda aftur, ég er feginn að það
tókst. Gamla konan er nefnilega
hjartveik og auk þess nýrna-
sjúklingur,” segir svætinga-
læknirinn, þegar gömlu konunni
var ekið út úr skurðstofúnni. Sem
skurðaðgerð er ísetning
stálmjaðmarliðs og liðskálar ekki
erfið. Þótt þessi aðgerð sé ékki
framkvæmd, nema á fólki, sem
býr við talsverð örkuml, er til-
tölulega hættulaust að gera hana
á öldruðum sjúklingum.
Litil áhætta
Likurnar fyrir þvi að veita illa
fötluðu gömlu fólki hreyfigetuna
aftur, eru þvi meiri en áhættan.
Arangur nútima læknisfræði
gerir fólki kleift að lifa lengur. I
háþróuðum iðnaðarlöndum er
fólk starfshæft til 65 ára aldurs.
Að meðaltali lifir það i 70 ár.
Þessi þróun hefur skapað ný
verkefni i skurðlækningum. Slit á
einstökum likamshlutum, liðum,
2. Liðhausinn sagaður burt.
— 3. Liðskálin skorin frá
brjóskinu. — 4.
Gerviliðskálin fest með
beinfesti, sem storknar á
fáum minútum. — 5.
Gervimjaðmarliðurinn
kominn á sinn stað.
hrygg, eða innri liffærum eru
menningarsjúkdómar, sem koma
nú oftar fyrir en áður. Sá sem
áður fyrr dó úr smitsjúkdómi um
fertugt, átti sjaldan við að striða
slitna úrsérgengna likamshluta.
Helztu nyju viðfangsefni nútima-
skurðlækna eru slitin, sjúklega
breytt liffæri, og likamshlutar,
sem ekki er hægt að græða og
leiða til stöðugs hreyfingarleysis
eða dauða, ef ekki er hægt að
setja önnur ný i þeirra stað. Snilli
manns iðnaldar i að fást við efni,
vélar, efnafræðileg og likamleg
fyrirbrigði, gerir það að verkum
að auðvelt virðist einnig að setja
varahluti i þá vél, sem nefnist
maður. Þeir eru meira að segja
sagðir betri og sterkari en upp-
runalegir hlutar mannsins.
Og þó er maðurinn engin vél.
Varalikamshluti'úr efni sem' lik-
amanumerókunnugt,erog verður
gervilikamshluti sambærilegur
við gervihönd eða gervifót. Þess
vegna tilheyra flutningar á lif-
færum og vefjum úr einum manni
i annan i framtiðinni. Hingað til
hafa slikir flutningar mistekizt
vegna varnarviðbragða likamans
gagnvart ókunnugum vefjum.
Onnur hindrum er siðfræðileg hlið
málsins. Við liffæraflutninga
milli manna er mjög oft dauði
eins sjúklings skilyrði fyrir þvi að
annar haldi lifi. Og það sem er
tæknilega mögulegt er oft lagalegt
og siðferðislegt vandamál fyrir
læknana. Læknaeiðurinn skyldar
þá til að viðhalda lifi. En oft
stendur læknirinn frammi fyrir
þeim vanda, að þurfa að skera úr
hvort maður sé ranverulega á lifi,
þegar likamsstarfsemi hans er
haldið gangandi með vél, og vitað
er að hann muni aldrei komast
aftur til meðvitundar.
Ekkert lagalegt vanda-
mál
Notkun gervilikamshluta úr
stáli eða gerviefnum svo sem við
mjaðmaaðgerðina, og lifrænna
hjálparmeðala úr dýrum, er ekki
bundið neinum lagalegum og sið-
fræðilegum vanda. Ólifræn
hjálpartæki er hægt að framleiða
i miklu magni, stöðluðu formi og
stærðum. Auðvelt er að geyma
þau, og sótthreinsa. Frekari
skurðaðgerðir eru ekki nauðsyn-
legar.
Hægt er að skipta um liði i
fingrum og hnjám alveg eins og
mjöðmum. Nýr hnjáliður kostar
rúmt þrjátiu og eitt þúsund Isl. kr.
mjaðmaliður rúmar 18.000 isl. kr.
Þeir uppfylla þau skilyrði sem
nauðsynleg eru, áður en vara-
hluti er settur i mann. Mikið slit-
þol er nauðsynlegt. Vara-
hluturinn á helzt að geta starfað
um ótakmarkaðan tima. Málmar
þurfa ekki að vera óvirkir, gervi-
efni mega ekki hafa tilhneigingu
til að leysast sundur. Upplausn
aðskotahluta i likamanum hefði
staðbundna og almenna skaða á
likamanum i för með sér. Og fjar
lægja yrði varalikamshlutann á
ný.
Læknir, efnafræðingur,
eðlisfræðingur.
„Búast má við góðum árangri,
þegar nýi likamshlutinn myndar
ásamt vefjunum i kring starfandi
heild,” segir Dr. Heinz Contzen
skurðlæknir i Frankfurt i grein
um ólifræn hjálpartæki i skurð-
lækningum. Ef þessi starfhæfa
heild á að finnast þarf læknirinn
jafnframt að vera efnafræðingur
og eðlisfræðingur.
Gervilikamshlutar eru engin
nutimauppfinning. Tréfóturinn og
járnhöndin eru söguleg fyrirbæri,
en gæðin eru ólik hjá gervilimum
nú á dögum. Gervihönd úr plasti,
°g málmi, lik eðlilegri manns-
hönd að stærð og lit, er stjórnað
með vöðvarafmagni eftir vilja
þess sem hana ber. Innbyggður
mótor knúinn rafhlöðu veitir
nauðsynlega orku. Enn þá furðu-
legra er þó að kynnast þvi, að
meðal daglegra starfa skurð-
læknisins er að setja i nýjar æðar,
vélindi, hjartalokur, já, meira að
segja halda hjartanu starfandi
með rafmagni. Þýtt SJ.
6. Svona litur gervimjaðmarliður út.