Tíminn - 06.06.1972, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Þriðjudagur 6. júni 1972.
ÞORSTEINN MATTHÍASSON:
Bókasafn — það á að vera
hjarta hverrar menntastofnu
Vilbergur .Júliusson, skólastjóri.
Leifur Biriksson leiðbeinir
áhugasömum lesendum.
Ég hef hér fyrir framan mig
Setberg, skólablað gefið út af
barnaskóla Garðahrepps.
Ritsjóri þess og ábyrgðarmaður
er skólastjórinn, Vilbergur
Júliusson. 1 ávarpsorðum blaös-
isn, þegar það er gefið út i fjórða
sinn 1968, á tiu ára afrr.æli skóí-
a.p.s, segii1 svo:
„Blaðið gegnir þvi hlutverki, að
vera tengiliður milli skólans og
heimilanna, aö rifja upp og varð-
veita ýmislegt úr skólasögu
byggðarlagsins, að flytja sögur,
ritgerðir og teikningar eftir
nemendur, og loks að kynna sem
flesta þætti skólastarfsins i máli
og myndum”.
Það er enginn nýr eða óþekktur
siður að gefa útskólablöð.En blað
jafn vel úr garði gert og vandað
að öllum frágangi hef ég varla
séð á þessum vettvangi.
Vilbergur Júliusson er bók-
menntamaður og áhugasamur
um allt, sem lýtur að mennt og
menningu á þvi sviði. Til dæmis
hefurá vegum skóla hans oft far-
ið fram kynning á bókum og höf-
undum. Háð er spurningakeppni
úr efni bókanna meðal nemenda,
verðlaun veitt og allir nemendur
hafa fengið myndir af höfundum.
bað hafði frá upphafi verið
áhugamál skólastjórans að setja
á stofn lesstofu og koma upp visi
að skólabókasafni. Það var þó
ekki fyrr en á 10 ára afmæli skól-
ans, þann 18. október 1968, að
þessi hugmynd varð að veruleika.
—Margir aðilar sýndu þessu
velvilja. Kvenfélag Garðahrepps
gaf 20 þús. krónur til kaupa á bók-
um, og fékkst fyrir það fé talsvert
af góðum bókum hjá fornsölum,
sem hafa oft á boðstólum velút-
litandi bækur, að þvi er virðist
sem næst ólesnar, á hóflegu
verði. Þá kom fram mikill skiln-
ingur og ræktarsemi, bæði hjá
börnum og foreldrum, við gott og
þarft málefni. Þremur mánuðum
eftir að bókasafnið tók „til starfa
og lesstofan var opnuð eða í árs-
lok 1968, var bókaeignin orðin
2030 bindi.
t árslok 1971 var bókaeignin
3730 bindi, en er nú á vordögum
1972 yfir 4000.
L.esstofa Barnaskóla Garða-
hrepps er aðeins venjuleg
kennslustofa. Bækurnar eru
geymdar i skápum á veggjum, og
eru þeir lokaðir á morgnana,
þegar kennsla fer fram i stofunni.
Eftir hádegi er safnið svo opnað.
Það eru mörg handtök við eina
bók, áður en hún er fær um að
fara i umferð. Skráning, undir-
búningur, talning og skýrslugerð
er timafrek vinna. Meðan safnið
er opið, getur bókavörður ekkert
annað gert en afgreitt, leiðbeint
og haft eftirlit. Fyllstu reglusemi,
kyrrðar og góðrar umgengni þarf
að krefjast á lesstofu.
Skólabókasafn þarf að vera
virkur þáttur i fræðslu- og upp-
eldisstarfi skólans. Það þarf að
kenna nemendum að nota bækur
og bókasöfn sér til gagns, og æfa
þá i sjálfstæðri heimildaöflun af
bókum. Það þarf að gefa nemend-
um kost á gagnlegu og þroskandi
lesefni til tómstundalesturs.
Sá kennari, sem lengst hefur
starfað við barnaskólann i Garða-
hreppi, er Þingeyingurinn Leifur
Eirlksson, og hann hefur jafn-
framt haft á hendi eftirlit með
skólabókasafninu og lesstofunni.
Starf þetta er mjög mikilvægt.
Þess vegna er gott og nauðsynlegt
að hann sé vanur kennari, hafi
helzt kennt á öllum stigum frá
6—15 ára og áé kunnugur lesefni
og námsskrá. Bókin er og verður
alltaf mikilvægasta tækið á
þroskabraut mannsins, og hún
getur verið hið bezta kennslutæki
i lestrarkennslu, þótt hún að
ströngu mati hafi ekki mikið bók-
menntalegt gildi. Bókasafn á þvi
að vera i hverjum skóla. Það á að
vera hjarta hverrar menntastofn-
unar.
1 barnaskóla Garðahrepps eru
nú um 700 nemendur. Húsrými er
fyrir þrjár hliðstæður sjö til tólf
ára, en nú eru þær fjórar.
Nemendum fer ört fjölgandi, og
siðan um siðustu áramót hafa
verið skráðir yfir sextiu nýir
nemendur. Það getur þvi varla
liðið á löngu, þangað til ný skóla-
bygging ris af grunni. Nú munu
vera um 180 ibúðir i smiðum, og
ekki er liklegt, að þar verði alls
staðar barnlaus bær.
Og Vilbergur skólastjóri bætir
við: — Min skoðun er, að setja
þurfi skorður við þvi, að ný
byggðahverfi séu ákveðin og
skipulögð án þess að jafnframt sé
hafin bygging nýs skóla. Þar sem
50 — 100 ibúðarhús eru risin frá
grunni i nýju hverfi, ætti riki og
bæ að vera skylt að koma upp
húsnæði fyrir skóláhaid.
Það eru samdar áætlanir fram i
timann um vegamál, raforkumál,
heilbrigðismál og tryggingamál.
En spyrja mætti: Hvenær megum
við vænta áætlana um bygginga-
framkvæmdir skóla, sem sam-
svari á hverjum tima þeirri þörf,
sem fjölgun fólksins i landinu
kveður á um og uppfyllir nútima-
kröfur, hvað viðkemur kennslu-
háttum og námsaðstöðu?
Ég held það sé þjóðfélagsleg
nauðsyn að einsetja islenzka
skóla og jafnframt lengja skóla-
dag barnanna á þann veg, að þau
hafi lokið sinum vinnudegi innan
veggja skólans og öll heima-
námsskylda falli þá niður.
Þetta er sjálfsagt að öðrum
þræði spurning um fjármagn. En ’
er það ekki einnig spurningin
gamla um vilja.
Nú er talað um að kaupa fjölda
skuttogara og leggja hringveg um
landið, sem auðvitað er nauðsyn-
legt, og til þessara framkvæmda
er sótt fé i vasa þjóðarinnar.
Hvenær verður boðið út af
rikisstjórninni happdrættis-
skuldabréfalán til að bæta úr þvi
niðurlægjandi ófremdarástandi,
sem þjóðin býr við hvað snertir
skólahúsnæði? Þjóð, sem hátt vill
meta bókmenningu og á þvi sviði
dýrmætan feðraarf, getur ekki
unað sliku.
Væri ekki hugsanlegt að taka
barnallfeyri, sem nemur 300—400
millj. króna á ári, um þriggja til
fjögurra ára skeið til að bæta úr
húsnæðisleysi skólanna. Vegna
breyttra þjóðlifshátta vinna kon-
ur nú mikið utan heimilis. Er ekki
eðlilegt, að hluti af þeim auknu
heimilistekjum, sem þess vegna
eru til orðnar, komi börnunum til
góða? Ekki sizt þegar svo er kom-
ið, að skólinn verður i æ rikara
mæli griðastaður æskunnar, er
nauðsynlegt að hann sé fullkom-
inn og á allan hátt starfi sinu vax-
inn.
Það er verið að gera ýmiss kon-
ar hliðarráðstafanir, dýrar og
kostnaðarsamar, til að bæta úr
brýnustu þörfum. Það sem
þessum stofnunum er ætlað að
gera gæti að stórum hlut fallið
undir einsettan skóla, ef vel væri
að honum búið.
Ég tel, að taka eigi upp fimm
daga skólaviku, þar sem þvi nær
allar stéttir þjóðfélagsins hafa
náð þvi marki. Ég vil lækka
kennsluskyldu islenzkra barna-
kennara niður i 30 stundir á viku,
og fylgja i þvi efni dæmi annarra
Norðurlandaþjóða. Einnig só
hámarks neiriéhdafjöidi i bekk,
sem ætlaður er einum kennara,
verði tuttugu og fjórir, og saman-
lagður nemendafjöldi kennara,
sem hefur tvær bekkjardeildir,
verði ekki meiri en 44 — 46.
Þessi skipan mála er þvi nauð-
synlegri sem það er vitað, að
raunverulegur vinnutimi kennara
er stundum allt að þvi helmingi
lengri en sá,sem skráður er. Þvi
veldur undirbúningsvinna
kennslustundanna.
Kennarar hér i Garöahverfis-
skóla hafa fasta viötalstima einu
sinni i viku, og er þá bókað við
hverja er rætt.
Skólinn leitast við að ná sam-
bandi við foreldra hvers barns
þrisvar til fjórum sinnum hvert
skólaár.Þannig að tengsl séu
milli heimilis og skóla.
Og svo er það sundlaugin okk-
ar. Þetta er plastlaug, sem sett er
upp til bráðabirgða, en hefur þó
stuðlað að stóraukinni sundkunn-
áttu siðan hún var tekin i notkun.
Laugin er sett upp i april eða mai
ár hvert, og svo aftur i
september.
Þennan tima, fimm daga i viku
hverri, njóta um 400 börn, á
aldrinum 9 til 12 ára, sundþjálf-
unar.
1 byrjun júni hefst sundnám-
skeið fyrir 6,7 og 8 ára börn.
Almenningur hefur átt kost að
hafa sundlaugina i notkun yfir
sumarmánuðina, júli og ágúst.
Upphitun fær laugin frá mið-
stöðvarkatli skólans.
Július Arnason er sundkennari
og jafnframt leikfimi- og iþrótta-
kennari. Móti honum kennir
Elisabet Brandt. Þau eru bæði
fastir kennarar. Arndis Björns-
dóttir hefur verið ráðin til sund-
kennslu I vor, en kennt er tólf
stundir á hverjum degi þann
tima, sem annir eru mestar.
Fyrsti skóli i Garðahreppi var
stofnaður 1791 og starfaði til 1812.
Hann var á Hausastöðum i
Garðahverfi. Það var heima-
vistarskóli fyrir börn, kostaður af
Thorkiliistjóri. Var hann þvi ekki
fremur fyrir börn úr þessu
sveitarfélagi heldur en öðrum
byggðarlögum Kjalarnesþings
hins forna. En honum var eftir
miklar bollaleggingar og bréfa-
skriftir valinn staður að Hausa-
stöðum.
Nemendur voru á aldrinum 7 —
16 ára. Það voru bæði piltar og
stúlkur. Nú þykir það sjálfsagt að
stúlkur njóti sama réttar um nám
og skólagöngu og drengir. En á
þessum tima og löngu eftir það,
voru piltar miklu rétthærri en
stúlkur á þessu sviði, eins og
Skólastjóri og kennarar I barnaskólanum.
Barnaskóli Garðahrepps.