Tíminn - 07.06.1972, Side 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 7. júní 1972
Guðjón Teitsson, forstjóri Skipaútgerðar ríkisins:
Flutningar á sjó og landi
Hinn 28. marz birtist i Morgun-
blaðinu ritgerð frá félaginu Land-
vara, sem skilgreint er sem
landsfélag vörubifreiðaeigenda,
undirfyrirsögninni: „Komaskip i
stað bifreiða?”
Tilefni nefndrar ritgerðar virð-
ist vera viðtal, sem fréttaritari
sjónvarps átti siðast liðinn vetur
við vegamálastjóra og undir-
ritaðan, forstjóra Skipaútgerðar
rikisins, sem við það tækifæri eru
sagðir hafa ,,ausið yfir alþjóð
vafasömum fullyrðingum og ó-
skemmtilegheitum i garð þeirra,
sem annast vörudreifingu á
landi”.
Fyrirsagnir biaðanna
Meginefni umræddrar rit-
gerðar er svo árásarkenndur
áróður gegn Skipaútgerð rikisins,
sem i raun og veru væri varla
svara verður, ef svokölluð lands-
samtök væru ekki við þetta bendl-
uð.
Ekki er vist, að Landvörn hafi
ráðiðíyrirsögninni: „Koma skip i
stað bifreiða?” eða fyrirsögn i
öðru blaði: „Á að nota skip eða
bifreiðar til vöruflutninga?”, en
báðar þessar fyrirsagnir eru
mjög óviðeigandi, þvi aö ekki er
kunnugl, að nokkur haldi þvi
fram, að þjóðin eigi að búa ein-
göngu við flutninga á landi, sjó
eða i lofti milli innlendra staða.
Lessar þrjár samgöngugreinar
eiga auðvilað allar fullan rétt á
sér, en að halda uppi góðum sam
göngum i þessu fjöllótta, strjál-
býla landi með snjó á vetrum og
tiðum veðrabrigðum, er dýrt, og
ekki sama hvernig á er haldið.
Fyrsti hluti
Staðreynd er, að sum byggðar-
lög landsins eru mjög illa sett án
flutninga á sjó, og mun svo verða
um langa framtiö, þótt miklu fé
verði varið til vega. Af þessu leið-
ir, að óhjákvæmilegt er að hafa
skip til strandferða, og þurfa þau
auðvitað að hal'a hæfni til fjöl-
þættra flutninga, m.a. til að flytja
þung og stór stykki og styðja
þannig tæknilega þróun og vél-
væðingu. Einnig hæl'ni til að flytja
frystar vörur, svo sem beitu og
fisk og kjötvörur fyrir innan-
landsmarkað og sumpart útflutn-
ing. Er liklegt, að flutningur
strandferðaskipanna á frosinni
beitu, sem varla eða ekki gæti
farið fram með bilum, sé árlega
nauðsynleg forsenda verðmæta-
öflunar svo nemur hundruðum
milljóna króna fyrir þjóðarbúið.
ohagkvæm samkeppni
Kunnugt er, að verkefni strand-
ferðaskipanna eru mjög misjöfn
eftir árferði og árstimum. Verk-
efnin eru venjulega yfirgnæfandi
mest á vetrum, þegar snjóalög
eru mikil, og minnst að sumrinu
(júli—sept.), þegar samgöngur á
landi og i lofti eru beztar og
öruggastar, en mest samkeppni
um vöruflutninga er auðvitað frá
bilum, og þá kemur fram þessi
mynd: Landsmenn eiga marga
stóra og dýra vörubila, sem eru
litt eöa ekki nýttir i vikur eða
mánuði að vetrinum vegna snjóa
eða annarra vegatálmana, og
þeir eiga einnig dýr strandferða-
skip, sem flytja vörur allt i kring-
um land árið um kring: eru vel
nýtt, þegar vegir á landi éru sem
viðast ófærir, en illa nýtt, þegar
vegir eru greiðfærastir.
Ef góður og hygginn búmaður
ætti bæði strandferðaskipin og þá
bila, sem mestum sveiflum valda
i verkefnum skipanna, myndi
hann væntanlega gera sér grein
fyrir þvi, aö óheppilegt er að
(íæma skipin i verulegan
taprekstur á bezta siglingatima
ársins vegna mikillar fjárfest-
ingar i bilum, sem hljóta að verða
illa nýttir i lengri og skemmri
lima ár hvert og geta ekki komið i
stað skipanna til viðunandi full-
nægingar á flutningaþörfum ibúa
liinna ýmsu byggða. Ilinn hyggni
búmaður myndi þvi væntanlega
draga úr fjárfestingu til um-
ræddra bila með lakasta nýtingu,
en minnka jafnhliða verulega
rekstrarhalla strandferðaskip-
anna.
Ekkert sérleyfi
t umræddri greinargerð Land-
vara er m.a. sagt: „Skipaútgerð
rikisins er eini aðilinn, er tekur að
sér vöruflutninga á sjó með
ströndum landsins”. Þetta er
rangt. Skipaútgerðin hefir aldrei
hal't sérleyfi til flutninga, og önn-
ur skip og samgöngutæki geta
keppt við hana að vild, og gera
það, þegar eitthvað er bitástætt
að flytja. Er þess skemmst að
minnast, að önnur skip fengu
seint i vetur flutning á nokkur
þúsund tunnum saltsildar frá
ýmsum höfnum hér suðvestan-
lands til niðursuðu á Siglufirði
fyrir 85 kr. á tunnu auk krók-
gjalds, sennilega 8 kr. á tunnu
hvoru megin, samsvarandi alls
rúml. 600 kr. á tonn, en Skipaút-
gerðin hafði sett upp 5 kr. hærra
flutningsgjald á tunnu, eða rúm-
lega :iO kr. hærra flutningsgjald á
tonn. Hins vegar var hinn opin-
beri taxti Skipaútgerðarinnar frá
1/8 ’70 kr. 105,- á tunnu, og má af
þessu sjá, að Skipaútgerðin bauð
tiærri 15% afslátt frá þeim taxta
og missti samt flutninginn.
Fyrir langleiðaflutning áburðar
hafa strandferðaskipin i nokkur
ár, þrátt fyrir mjög aukinn út-
gerðarkostnað, yfirleitt ekki
fengið nema kr. 435,- sem
flutningsgjald á tonn og kost að
þó vinnu um borð i skipum "við
uppskipun, en um slikan flutning
keppa ekki bilar, jafnvel þótt til
byggðarlaga sé, þar sem þeir að
öðru leyti eru næstum einvaldir
um vöruflutninga.
Flutningskostnaður
á sjó og landi
Samkvæmt skýrslum fyrir árið
1971 voru flutt á vegum Skipaút-
gerðar rikisins 35.124 tonn varn-
ings, og virðist meðalfarmgjald
hafa orðið kr. 1102- á tonn á bilinu
frá lægsta farmgjaldi, kr. 435.-
fyrir áburð, kr. 545.- fyrir saltsild
o.s.frv., til hæsta farmgjalds kr.
1600,- á tonn.
Vörur aðallega fluttar milli Rvikur og eftir- greindra staða eða landssvæða Taxti vöru- bila settur vorið ’72 Kr. Fl. kostn. m/strandf. skipum ’71 með 15% álagi Kr. Bila- taxti hærri en skipa Kr. Magn flutt með skipum 1971 tonn. Fl.kostn. hærri samt. skv. taxta bila Kr.
1. Sunnanverðir Vestf. 3450 2383 1067 1400 1.493.800
2. Norðanverðir —- 4485 2383 2102 5280 11.098.560
3. Raufarh. — Borgarfj. 4600 2383 2217 2259 5.008.203
4. Seyðisfj. — Reyðarfj. 5520 2383 3137 7057 22.137.809
5. Fáskrúðsfj. — Djúpiv. 6000 2383 3617 3512 12.702.904
6. Hornafjörður 6350 2383 3967 4162 16.510.654
23.670 68.951.930
7. Vestmannaeyjar Ef skipum reiknað
fl.gjald eins og
bilum skv lið 1 1067 9.000 9.603.000
32.670 78.554.930
gjald var tekið fyrir sumar vörur,
en aftur á móti kom lágmarks-
stykkjagjald fyrir aðrar (smá-
sendingar) til nokkurrar hækk-
unar, þannig að meðalgjaldið
náði áöur greindri tölu.
Hafnarvörugj. i Rvík nema
samkv. gjaldskrá á tonn t.d. frá
26 kr. fyrir sement og salt, 39 kr.
fyrir áburð og kornvöru, 120 kr.
fyrir skófatnað, vefnaðarvöru, öl
og gosdrykki, 310 kr. fyrir vélar,
Meðal farmgjald
Út- eða uppskipun i Rvik
Vöruhafnargjald i Rvik
Út-eða uppskipun utan Rvikur
Vöruhafnargjald utan Rvikur
Rvik — sunnarverðir Vestfirðir
Rvik — norðanveröir —
Rvik — Ólafsfjörður/Siglufjörður
Rvik — Akureyri
Rvik — Húsavik
Rvik — Raufarhöfn/Þórshöfn
R vik — V opnaf jörður
Rvik — Seyðisfjörður/Neskaupst.
Eskifj./Reyðarfjörður
Rvik — Fáskrúðsfj/Djúpiv.
Rvik — Hornaf jörður
greiddi Rvikurhöfn fyrir vörur til
og frá höfninni, nam á siðast liðnu
ári 50 kr. á tonn.
Sé reiknað með sama upp- og
útskipunargjaldi og i Rvik á öðr-
um höfnum, en að meðaltali held-
ur meira vöruhafnargjaldi
(vegna hálfs gjalds frá Rvik),
ætti flutningskostnaöur á tonn
með strandferðaskipum rikisins
að hafa orðið að meðaltali nokk-
urn veginn sem greinir á árinu
1971:
Kr. 1.102,-
— 420,-
— 50,-
Kr. 1.572,-
— 420.-
— 80.-
Kr. 2.072,-
Kr. 3.450.-
— 4.485.-
— 3.450,-
— 2.875,-
— 3.335,-
— 4.485,-
— 4.715,-
— 5.520,-
Kr. 6000,-átonn
— 6350,- á tonn
Hlutur Reykjavíkur
i strandferðakerfinu
Áður hefir verið sagt, að
heildarvörumagn flutt með
strandferðaskipum rikisins hafi á
árinu 1971 numið 35.124 tonnum,
og kann þvi að verða varpaö fram
þeirri athugasemd, að tonnatalan
(32.670) i samanburðarskýrslunni
hér að ofan um flutning milli
Rvikur og tiltekinna staða eða
landssvæða hljóti að vera oftalin.
Athugasemd um þetta á rétt á
sér, þvi að flutningar strand-
ferðaskipanna til og frá Rvik
námu á árinu 1971 aðeins 29.000
tonnum, en I staðinn fyrir flutn
ingsmagn þar af, sem ekki ætti
beinlinis að falla undir nefnda
samanburöarskýrslu, koma aðrir
og sumpart meiri langleiöaflutn
ingar, svo sem beita frá Vest-
mannaeyjum og sunnanveröum
Austfjörðum til Vestfjarða o.fl.,
þannig að nefnd samanburöar-
skýrsla ætti að þessu leyti að hafa
sæmilegan grundvöll. Vöruflutn-
ingar með strandferðaskipum
rikisins eru nú að yfirgnæfandi
leyti langleiðaflutningar, en
taxtafyrirkomulag o.fl. veldur
þvi, að bilar annast mest vöru-
flutninga innanlands á stuttum
leiðum.
Athyglisvert er, að hér um bil
83% af vörumagni fluttu með
strandferðaskipum rikisins á
siðastliðnu ári var til eða frá
Rvik, og sýnir það, hve þýðingar-
mikil höfuðborgin er i umræddu
samgöngukerfi.
Taxtar vörubila milli Rvikur og ýmissa staða á viðskiptasvæðum
strandferðaskipa eru sagðir sem hér greinir á tonn, eftir ca 15% hækk-
un frá miöjum aöril s.l.:
Taxti er ekki gefinn upp fyrir flutning varnings með bilum milli Rvikur
og byggða sunnan Reyðarfjarðar, en miðað við siðast nefndan taxta og
mismun vegalengda, virðist ekki fjarri að áætla bflataxta:
Esja
Út- og uppskipunargjöld fyrir
vörur, sem fóru gegnum Rvik,
reyndustá likan hátt að meðaltali
kr. 420.- á tonn, en hámarkstonn-
taxti á flestar vö'rur var kr. 450.-.
Mjög lágt út- og uppskipunar-
upp i 800 kr. fyrir tóbak og áfengi,
en aðeins helmingur nefndra
gjalda er til örvunar viðskipta,
reiknaður fyrir vörur frá Reykja-
vikurhöfn, og meðal-hafnar
vörugjald, sem Skipaútgerðin
Flutningskostnaður á 1000 kg.
Samanburður
flutningskostnaðar
Telja má óraunhæft að bera
saman flutningsgjöld Skipaút-
gerðarinnar, eins og þau reyndust
að meðaltaíi á árinu 1971, að
mestu leyti samkvæmt töxtum
frá 1. ágúst 1970 annars vegar, og
ofangreinda taxta vörubila eftir
nýákveðna 15% hækkun, og má
þvi telja rétt að hækka áður
greindan meðalfiutningskostnað
á vegum Skipaútgerðarinnar, kr.
2.072,- á tonn, einnig um 15%, og
koma þá út kr. 2383,- á tonn.
f umræddri greinargerð
Landvara var lýst óánægju yfir
þvi, að Skipaútgerðin skuli hafa
nokkuð mismunandi gjaldtaxta
fyrir vörur eftir tegundum, og
mætti samkvæmt þvi ætla, að
hliðstætt tiðkaðist ekki fyrir
flutning með bilum, en þó munu
einnig i þeim flutningum koma
fyrir margþætt frávik, auk hins
opinbera mismunar eftir vega
lengdum, sem er hins vegar mjög
litill hjá Skipaútgerðinni, vegna
þeirrar stefnu að jafna nokkuð
lifskjör fólks i landinu og sporna
gegn þvi, að óbyggilegt verði
nema á þéttbýlissvæðinu á Suð-
Vesturlandi.
Skal samt til lauslegrar ihug-
unar og umræðu gerður eftir
greindur samanburður á flutn-
ingskostnaði með bilum og
strandferðaskipum, miðað við
magn flutt með strandferðaskip-
um, aðallega milli Rvikur og ann-
arra landssvæða, á árinu 1971: