Tíminn - 21.06.1972, Qupperneq 10
10
TÍMINN
Miövikudagur 21. júni 1972.
Miövikudagur 21. júni 1972.
TÍMINN
11
Jamaíkamaður við bókasölu á íslandi
Margir Itcykvíkingar hafa rek-
iö upp stór augu i sumar og fyrra-
suinar, þegar ungur og myndar-
legur þeldökkur maður hefur bar-
iö aö dyrum þeirra og boðið bæk-
ur til kaups á furöulega góöri
islen/.ku. Þessi inaður er Vincent
(ioddard, fæddur i Kingston á
Jamaiku fyrir bráðum 21 ári.
Vincent er jamaískur rikis-
borgari, en liefur búið i Englandi
siðan liann var II ára og hyggst
Ijúka menntun sinni þar i landi.
Eftir 2-2 ár ætlar hann siðan heim
til Jamaiku i heimsókn og langar
til að starfa sem æskulýðsleiðtogi
þar cða i Suður Ameriku.
Vincent vinnur hér við böksölu
fyrir Aðventistasöfnuðinn. Hann
er sjálfur aðventisti og lét skirast
þegar hann var 16 ára og kveðst
aldrei hafa séð eftir þvi.
Hann stundar nám i guðfærði
og sögu við háskóla aðventista,
Newbold Collge, nálægt London.
— Ég hef samt ekki mikinn áhuga
á að verða prestur, sagði Vincent
Goddart i viðtali við Timann. —
Mig langar hins vegar mjög til að
vinna að æskulýðsmálum. Ég vil
benda ungu fólki á að finna lausn
vandamála i lifinu sjálfu, en ekki
leita hennar með þvi að taka eit-
urlyf. Ég mun tala við unga fólkið
um Jesú og hvernig hann lifði.
Þvi hann hefur verið mér sjálfum
mikils virði. Ég tel mikilvægt að
benda ungu fólki á að það eru ein-
staklingar, og á þvi ekki að fylgja
hópnum i einu og öllu. Flest ungt
fólk vir.ðist nefnilega ekki geta
hugsað og breytt sjálfstætt heldur
fylgir fordæmi einhverra
annarra.
— Hvenær varðstu aðventisti?
— Ég var 16 ára gamall. Og það
er dálitil saga i kringum það
hvernig það gerðist og hvernig ég
komst til mennta.
Ég gekk i skóla i Preston i
Lancashire, þar sem fjölskylda
min býr enn. Flestir skólabræður
minir hugsuðu litið um skólanám
og fóru ungir að vinna. Eins var
um mig. Ég var lika hálfgerður
pörupiltur og varð að hætta i skól-
anum, þegar ég var aðeins 14 ára.
Siðan vann ég i tvö ár. Fyrst fékk
ég nokkuð góða vinnu. En siðar
varð ég að láta mér nægja erfið-
ustu og verstu vinnu sem var að
hafa, af þvi að ég var aðventisti
og mátti þvi ekki vinna á laugar-
dögum. A þessum tima gerði ég
mér það ljóst, að ég hafði breytt
rangt með þvi að vera óhlýðinn
við móður mina og skólayfirvöld.
Dag einn kom presturinn okkar
til min og spurði mig hvers vegna
ég hætti ekki að vinna og byrjaði
skólanám að nýju. Móðir min,
sem er hjúkrunarkona, bauðst til
að senda mig i góðan einkaskóla i
Suður Englandi. Ég var henni
mjög þakklátur, og fannst ég ekki
verðskulda svo mikla ást og
stuðning. Það væri réttara, að
hún verði peningunum til að
styrkja yngri systkini min fimm.
En það varð úr, að ég fór i skól-
ann. Og nú ákvað ég að láta allan
hringlandahátt lönd og leið og
stunda námið af kappi.
Ég var orðinn óvanur að læra.
Fyrst var ég settur i lægsta bekk
skólans. Strax fyrsta veturinn
vann ég samkeppni i enskum stil,
og brátt komst ég i efsta bekk.
Skólanum lauk ég á tveim árum.
Um þetta leyti hugsaði ég sem
svo, að guð hlyti að hafa ætlað sér
eitthvað með þvi aðláta mig kom-
ast i skóla og ná prófunum eftir
tveggja ára hlé frá öllu námi. Mig
langaði til að verða prestur eða
kennari. Ég fór að vinna i sumar
leyfinu og fram að áramótum
næsta ár en bar ekki nóg úr být-
um til að fara i skóla aðventista,
Newbold College, eins og ég hafði
hug á.
Ég bað guð um að hjálpa mér,
ef það væri hans vilji að ég færi i
skólann.
Ég leitaði fyrir mér um náms
styrk hjá yfirvöldum i Lancas-
hire. Þar var ég spurður hvers-
vegna ég færi ekki i rikisskóla, þá
gæti ég fengið fullan styrk, en til
náms i Newbold College væri
aðeins hægt að veita mér minni
háttar stuðning.
Ég bað enn guð um hjálp. Viku
seinna fékk ég bréf frá hlutaðeig-
andi yfirvöldum. Ég var ekki sér-
lega vongóður þegar ég opnaði
bréfið. En hvað stóð þá i þvi
annað en ég hefði fengið fullan
styrk til f jögurra ára náms i New-
bold College. Þetta kalla ég sann-
kallað kraftaverk, þvi opinberir
aðilar breyta ekki ákvörðunum
sinum svo auðveldlega, segja nei
i dag og já á morgun.
— En hvernig stóð á þvi að þú
komst til Islands?
— t fyrra sumar hafði ég ætlað
mér að vinna i Englandi, taldi
mig eiga skuld að gjalda fyrir að
hafa fengið að læra og fyrir hve
allt hafði gengið mér i haginn.
Brezkir aðventistar reka æsku-
lýðsstarf undir nafninu Hliðið.
Haldnar eru samkomur með ungu
fólki þar sem leikin er tónlist, efni
bibliunnar kynnt, og þannig reynt
að halda æskulýðnum frá götunni.
Ég bauðst til að starfa við þetta i
Coventry með félögum minum,
en þá var nóg af piltum fyrir en
vantaði hins vegar stúlkur til
starfa, svo ég hætti við allt sam-
an.
Þegar hér var komið sögu
spurði skólastjórinn i Newbold
mig, hvort ég vildi ekki fara til
„Margir íslendingar hugsa
um guð og hafa þörf fyrirað
tala um hann við einhvern"
tslands. Hann hafði sjálfur ver-
ið hér og lét vel af.
— Það hlýtur að vera hræðilega
kalt, sagði ég, — en það er bezt
ég fari. Þegar ég kom til Kefla-
vikur hélt ég svo sannarlega að ég
væri á tunglinu.
Þegar hingað kom byrjaði ég
strax að selja bækur. En aðven-
tistar telja mikilvægt fyrir þá
sem starfa munu i þágu þeirra að
fá tækifæri til að kynnast ólfku
fólki og þjóðum. Margir af félög-
um minum hafa dvalizt i öðrum
löndum, t.d. á hinum Norðurlönd-
unum,
Ég var hér i tvo mánuði i fyrra.
Og mér likar mjög vel við íslend-
inga. 1 fyrstu tók ég eftir þvi að
margir störðu á mig, sennilega
vegna hörundslitarins. En fólkið
var mjög vingjarnlegt, ég hef satt
bezt að segja aldrei kynnzt eins
góðu fólki og hér. Margir buðu
mér að heimsækja sig jafnvel
dveljast á heimilum sinum. Ég
var svo þakklátur fyrir þessa
framkomu, að mér fannst ég
verða að læra málið, islenzkuna.
Ég kom þvi aftur strax og skól-
anum lauk nú i mai. Fyrstu tvær
vikurnar vann ég við að hnýta net
og lærði mikið i málinu af þvi að
tala við starfsfélaga mina. Ég er
of spurður hvort ekki sé erfitt að
læra islenzku. En það er það alls
ekki ef maður er nátengdur
fólkinu og langar til þess að læra
að tala við það.
Ég fæ lika tækifæri til að tala
við fólk, þegar ég geng i hús og sel
bækur. Samt fellur mér sá starfi
ekki sérlega vel, þótt bækurnar
séu góðar og gefi börnum og öðr-
um tækifæri til að kynnast bibli-
unni i einfaldri og aðgengilegri
túlkun. Sumt fólk er óvinsamlegt
þegar það kemst að raun um að
maður er að selja bækur. Það er
kannski að tala við mann i mesta
bróðerni, en svo er hlaðinu alveg
snúið við þegar það kemst að þvi
að maður er að selja bækur. En
þetta er ekkert sérstakt fyrir-
brigði hér svona er það i öllum
löndum.
En i gengum bóksöluna hef ég
þó kynnzt mörgu fólki, ungu og
gömlu úr ólikum stéttum. Og þótt
þið Islendingar lifið hátt, búið í
glæsilegum ibuðum og eigið stóra
bila og verðið að leggja hart að
ykkur til að öðlast þessa hluti,
sem maður undrast að svo litil
þjóð hafi efni á, þá eruð þið ekki
meiri efnishyggjumenn en svo, að
margir hafa áhuga á að tala um
guð, trú og kynnast manni, sem á
hana i rikum mæli. Margir vilja
ræða þessi mál og biðja mig að
koma aftur. Og það fellur mér
einmitt vel. Ég vil ekki þvinga trú
upp á nokkurn mann. En mér
finnst gaman að rökræða, ihuga
lifið nú á dögum, athuga hvernig
við mennirnir höfum gert þessa
plánetu okkar, velta fyrir mér or-
sökum og afleiðingum.
Það skiptir ekki máli hvort
maður er aðventisti lúterskureða
kaþólskur. Aðalatriðið er að vera
kristinn maður, en til þess þarf að
afsala sér mörgu, En hvað eru
t.d. jarðnesk auðævi. Ekki tökum
við þau með okkur i gröfina. En ef
fólk leitaðist hinsvegar við að lifa
samkvæmt kristinni trú yrði
heimurinn betri staður, heldur en
öll loforð stjórnvalda geta nokkru
sinni gert hann.
Við þökkum Vincent Goddard
samtalið. Jamaika á hug hans all-
an. Þegar átti að senda hann til
Englands á eftir móður sinni
hljópst hann á burt svo rík voru
tengslin við ættjörðina. Og hver
veit nema eftir tvö ár liggi leið
hans aftur á suðrænar heimaslóð-
ir að loknu prófi. SJ
Leikfélag Reykjavíkur:
Leikhúsálfarnir efttr Tove Jansson
Tónlist og undirleikur: Erna Tauro
Leiktjöld og búningar: Steinþór Sigurðsson,
Iván Török
Þýðing: Sveinn Einarsson
Þýðing söngtexta: Böðvar Guðmundsson
Leikstjórn: Kirsten Sörlie
I öldudal
Múminarnir hennar Tove Jans-
sons eru ekki mennskir. Þeir eru
hálfir úr álfheimi og hálfir úr dýr-
heimi. Skyldleikinn við okkur
mennina er þrátt fyrir það bæði
auðfundinn og auðrakinn.
Múminarnir munu vera frum-
skapanir sænsk-finnsku skáld-
konunnar, og hafa þeir áreiðan-
lega lagt talsvert af mörkum til
að afla henni viðurkenningar,
verðlauna og frægðar viða um
lönd.
Þótt múm'inarnir séu ef tii viií
exKi ainr skarpgáfaðir ne þaul-
reyndir i verinu, eru flestir þeirra
engu að siður prýddir mörgum
fögrum dyggðum, sem oft vill
fara minna fyrir i mannheimi.
Kærleikur þeirra og góðmennska
i garð annarra er ósvikin og tak-
markalaus. Þeir elska sumir
hverjir náungann meira en sjálfa
sig, og er múminsnáðinn gott
dæmi um slika múmingerð.
Múminsinnið er þó misjafnt,
ekki siður en mannssinnið. Þeir
eiga þvi lika ærslabelgi og
hrekkjalóma, sem eru ekki eins
vel innrættir og múminsnáðinn.
Mia og Emma leikhúsrotta
skemmta skrattanum með bvi að
stofna til stöðugra illinda múmin
anna á meðal.
Smáborgarasálin og hégóma-
kindin grunnhyggna, frú Filifjonk
l
sem telur sig hátt yfir aðra
múmina hafna, er ekki heldur
nein gæðakona. Hún þrælar aum-
ingja Veslu, vinnukonunni sinni,
miskunnarlaust út. Vesla hefur
næstum glatað sjálfsvitund sinni
og er eins og hugur húsmóöur-
innar. Hún virðist þekkja dynti
frúarinnar betur en sina tiu
fingur. Þegar Emma leikhúsrotta
efnir til leiksýningar, felur hún
Vestu aðalhlutverkið, og veitir
það henni kærkomið tækifæri til
að ná sér niðri á kenjakvendinu
og hörkutólinu, henni frú
Filifjonk. Vesta er ekki lengi að
tileinka sér primadonnutakta,
duttlunga og skapofsa. Þegar á
hana rennur mesti vigamóðurinn,
gefur hún frúnni ekki aðeins
langt nef, heldur gerist hún jafn-
vel svo ósvifin að segja henni að
þegja.
Þótt Leikhusálfarnir séu ef til
vill ekki liklegir til að marka
timamót i leikbókmenntum
liðandi aldar, á höfundurinn engu
að siður skilið hrós fyrir frum-
leika i efnisvali og persónu-
sköpun, skáldlegt hugarflug,
fágað málfar og hnyttilegar hug-
dettur i ýmsum haglega gerðum
smáatriðum, sem leyna á sér.
Hressileg ærsl og gamanlæti
fylgja t.d. leiksýningu múmin-
anna.
Sýningin á Leikhúsálfunum
veldur vonbrigðum vegna
slælegrar frammistöðu leikenda
og frumstæðs leikstils. Hér
saknar maður sárlega þjálfunar
og öryggis, fágunar og hófstill-
ingar. Þrátt fyrir góða smáspretti
hjá Guðrúnu Asmundsdóttur,
Borgari Garðarssyni og Margréti
ólafsdóttur, var heildarmyndin
samt sem áður i molum. Það
væri þvi gróflega ofsagt, að hér
væru á ferð listamenn, sem hefðu
náð fullkomnun i iþrótt sinni.
Leikstjórinn, Kirsten Sörlie,
hefði áreiðanlega þurft mun
lengri tima til að blása lifsanda i
sýninguna og ljá henni brag at-
vinnumennsku og svip heillegri
samleiks og hnökralausari.
Hvernig ætli Lasse Pöysti, sem
fór með hlutverkmúminsnáöansá
sinum tima, og félögum hans i
litla leikhúsinu hefði geðjast
frumsýning Leikfélags Reykja-
vikur á Leikhúsálfunum, hefðu
þeir haft tima og tækifæri til að
sjá hana? Ekki þori ég að svara
þvi, þótt mig gruni sitthvað. Um-
hverfis jörðina á áttatiu dögum
veitti ekki aðeins áhorfendum
innsýn i töfraveröld fjölkunnugs
listafólks, heldur var þessi sýning
lika þörf og timabær kennslu-
stund i leiklist fyrir islenzka
leikara.
Nú væri ef til vill ekki úr vegi að
ræða þetta mál ögn nánar. Sumir
leikarar okkar hjakka i fari
mosagróinnar meðalmennsku, en
aðrir halda sig á næstu grösum
fyrir ofan það. Einn og einn
leikandi sýnir góð tilþrif i ein-
staka hlutverki, en svo má alveg
eins búast við þvi, að honum
fatist tökin i þvi næsta. Aðeins ör-
fáir gnæfa yfir flatneskjuna, og,
eru þeir meö sanni sverð stéttar
sinnar, skjöldur og sómi. Það eru
þeir, sem bera hita og þunga
hverrarsýningar.ogþaömjög úr
hófi fram. Væri átak allra aðila
samstilltara og þróttmeira og
yfirsýn leikstjóra okkar, út-
sjónarsemi og hugmyndaauðgi
meiri, gætum við Islendingar
áreiðanlega verið stoltiir af leik-
list okkar, en blygðumst við
okkar ekki, þegar við berum t.d.
saman vinnubrögð okkar og leik-
brögð við Litla leikhúsið frá
Helsinki? Eftir þann samanburð
hljótum við að játa, að islenzk
leiklist sé i sjálfheldu eða öldu-
dal, með öðrum orðum i órafjar-
lægð frá hátindinum. Væri ekki
rétt að eggja þá,sem i öldudalnum
búa/til að hrista af sér slenið og
sækja á brattann. Við það kæmist
á meira jafnvægi á virkum vett-
vangi leiklistar hér á landi.
Okkur vantar tilfinnanlega
dugmikla, djarfa og hugmynda-
rika leikstjóra, sem hafa næman
og viðskyggnan skilning, ekki
aðeins á þeim möguleikum, sem
leiksviö, tjöld og leikmunir bjóða
upp á.
Af þvi, sem þegar hefur verið
sagt, má ennfremur vera auð-
sætt, að leikara okkar vantar
betri skóla, eða nánar tilgreint
haldbetri og rækilegri undir-
stöðumenntun, svo og stöðuga
þjálfun i ýmsum greinum utan
leiktima eftir fastfáðningu i
starfi. Mér segir svo hugur um,
að sumir leikendur okkar, sem
komnir eru i örugga höfn, láti sér
lynda á dorga smátitti við
bryggjusporð i stað þess að
leggja á djúpmið og renna þar
fyrir stórfisk. Vonandi verður
þessi útgerð okkar reist við
fyrir atbeina nýrra og ferskra
starfskrafta i leikhússtjóra-
stöðum við tvö stærstu leikhús
landsins. Já, vonandi, segi ég
aftur.
Halldór Þorsteinssor
Japanar eru mikil iðnaðar-
þjóð og framleiða kynstur af
ódýrum vörum. En iðn-
væðingin hefur sinar skugga-
hliðar. Loft og sjór eru viða
orðin mjög menguð. Loft-
mengun er illræmd i höfuð-
borginni Tokyo og fleiri
borgum. Talsvert er orðið um
eitranir, t.d. af völdum kvika-
silfurs og kadmium. Börn
verða jafnvel fávitar af þvi að
eta kvikasilfursmengaðan
fisk. Landbúnaðarverkafólk
þjáist af þvi að kadmium
tærir bein þess. Kadmium frá
námum og verksmiðjum hefur
sumstaðar lent i áveituvatni
og eitrað hrisgrjónaekrurnar.
Árið 1932 setti efnafyrirtækið
Chisso upp verksmiðju i litlu
fiskiþorpi Minawata og var
kvikasilfur notað sem hvati
við framleiðsluna. Kvika-
silfrið lenti siðan i sjónum.
Arið 1942 fór að bera á sér-
kennilegum sjúkdómi i þorps-
búum. Lék grunur á, að óhollt
afrennsli frá verksmiðjunni
eitraði sjóinn og siðan fiska,
sem þorpsbúar neyttu. En
löng bið varð á þvi, að sannað
væri hver skaðvaldurinn var. t
sjónum flutu dauðir fuglar og
fiskar i grend frárennslisins,
en ekki nægði það til við-
vörunar. Læknar kváðust ekki
þekkja veikina með vissu. Nú
tók að bera á þvi að kettir,
sem átu dauðu fuglana og
fiskana drápust, en hegðuðu
sér fyrst mjög einkennilega.
Þeir virtust ekki hafa fullt
vald á hreyfingum sinum,
tóku undir sig stökk og gerðu
æði ankannalegar danshreyf-
ingar.
Þessi kattadans vakti mikla
eftirtekt læknanna. Þeir rann-
sökuðu fjölda katta — um 1500
að talið er — og loks þótti full-
sannaðy að um kvikasilfurs-
eitrun væri að ræða bæði i
köttum og fólki, sem borðaði
kvikasilfurmengaðan fisk.
Börn, er neytt höfðu mikils
kvikasilfurmengaös fiskjar
urðu sum fávitar. Vöðvar
rýrna lika og lamast. Krufn-
ingar leiddu i ljós s'kemmdir á
frumum i heilaberki.
Kadmium er mikið notað i
iðnaði, það er t.d. sett utaná
stálplötur, kopar- og messing-
plötur. Kadmium tærir beinin.
Fyrstu einkenni kadmiuni
eitrunar geta verið þreyta
og niðurgangur, blettir á húð-
inni og of mikið prótein i
þvagi. Seinna fylgja oft mikiar
kvalir, sjúklingarnir æpa af
sársauka — og þeir smárýrna.
Dæmi eru þessfað sjúklingur,
sem var 145 sm á hæð, rýrnaði
svo mjög,að hann mældist loks
aðeins 100 sm.
Talið er, að kadmium-
mengun geti borizt bæði i lofti
og vatni. Hrisgrjónaekrur
hafa reynzt mengaðar alllangt
frá iðjuverunum. Einstaka
verksmiðjueigandi hefur látiö
setja upp vönduð hreinsitæki i
verksmiðjum sinum, en
flestir fara undan i flæmingi
og vilja litlu eða engu kosta
til, meðan þeim er það vært.
Kannast nokkur hér við
svipaða undanfærslu?
Borið hefur á kvikasilfurs-
eitrun frá verksmiðjum, sem
framleiða súperfosfat og fleiri
áburðartegundir. t ýmsum
löndum er útsæðiskorn og
fleiri fræ bleytt i kvikasilfurs-
lyfjum til eyðingar sveppum.
Slikt útsæðiskorn er vitanlega
með öllu óhæft til matar og
fóðurs. Nýlega dó margt fólk i
Austurlöndum eftir að hafa
etið eitrað útsæðiskorn.
Fuglar og fleiri dýr hafa etið
nýsáið korn og drepizt.
t úrkastsgrasfræi er oft
mergðaf illgresisfræi og jafn-
vel skaðlegum sveppum, t.d.
grasdrjólum. Margt er að
varast.
Ingólfur Daviðsson.
co
SPMY VÖinJll
SEMGIEBUR
Hittumst i kaupféiaginu