Tíminn - 29.06.1972, Blaðsíða 9
8
TÍMINN
Fimmtudagur 29. júni 1972
Fimmtudagur 29. júni 1972
Inga Huld Hákonardóttir skrifar:
Hún átti enga álfamynd,
en Kjarval bætti úr því
Þeir, sem finnst fyllsta ástæöa
til aö hengja sig á fertugsafmæl-
inu, — ættu aö kynnast frú llildi
Blöndal i Hörsholm. Fertug tók
hún sér nýtt móðurmál, gifti sig
og geröist húsmóöir á heimili,
sem undir hennar stjórn varft orð-
lagt fyrir gestrisni. Ilún kynntist
nýju fólki af öllu tagi, jafnt ómót-
uöum stúdcntum sem kóngafólki.
,,Allt, sem ég hef lifað, siðan ég
var fertug. Lifið var sannarlega
ekki búið”.
Hún er áttatiu og átta ára, en
litlu börnin segja: „Ertu gömul
eða ertu ung”.
Hildur er sænsk aö uppruna og
fæddist i Uppsölum. Faðir hennar
málfræðingurinn Itolf Arpi, fór
fjórum sinnum til tslands, fyrst
1»73 og var mikill tslandsvinur.
Hann var lika mikill bókamaður.
A myndum rétt sést i hann bak
við háa stafla. Fyrsta
bernskuminning llildar geymir
orðabók. Nei, vitleysa. Þannig
var, að vinnukona haföi fótbrotn-
að og hafði verið seltur hólkur um
i'ótinn. En orðabækur Kolfs Arpi
voru ólikar þvi,sem nú tiðkast,
stórir pergamentströnglar. „Nei,
hvað þetta er skrýtið”, hugsaði
Hildur litla”. Hún hefur orðabók
um l'ótinn.
Systkinin voru sex og á mjög
likum aldri. Þau léku sér mikið
úti. Einu sinni fékk bróðursonur
henrrar fimm ára gamall tvær
krónur til að fara sjálfur út i búð
og kaupa sér skiði. „Mér finnst
eins og það hafi alltaf verið miklu
meiri snjór, þegar ég var barn, en
núna”. Á sumrin voru útreiðar og
fjallgöngur, en i vondu veðri leik-
in bókanöfn og málshættir inni.
Það komu gestir frá tslandi.
Magnús Stephensen landshöfð-
ingi birtist óforvarendis, þegar
illa stóð á, húsfreyjan stóð á haus
viö að útbúa sex börn i sveit. Guð-
mundur Finnbogason bjó hjá
þeim (i stúdentaskiptum) og
Malthias Þórðarson. Þessir gest-
ir vöktu mikla gleði og fjarlæga,
norræna eyjan sveipaðist
dularfullum ævintýraljóma i
huga barnanna.
Hildi þótti afskapíega gaman
að fólki, og þess vegna ákvað hún
að gerast leikfimikennari. Hún
kenndi i -Uppsölum börnum og
kvenstúdentum. Arin liðu eitt af
öðru.
En þegar hún er rétt að veröa
fertug (sem sagt lifið búið), þá
fær hún sér tiu kennslustundir i
islenzku og siglir upp á óskaeyju
föður sins. Þá er hann löngu lát-
inn. Þetta er rétt eftir fyrra strið.
A bryggjunni i Keykjavik stóðu
tvær islenzkar vinkonur (Stein-
unn Thorsteinsson og Sigriður
Zöega) og sendu hana beinustu
leið austur i Múlakot i F'ljótshlið.
Þar skiidi enginn sænsku, svo
Hildur varð að reyna að skilja
islenzkuna og var helmingi fljót-
ari að la'ra hana fyrir bragðið.
Hún lét ekkert rugla sig, þótt
bændurnir töluðu mikið um
(íunnar á Hliðarenda og alltaf
sem afa sinn eða langafa,er væri
nýdáinn.
Þarna fannst henni stórgaman.
Það var oft farið i leiki á kvöldin,
eins og „eitt par fyrir ekkju-
mann”, og hún stóð sig vel, hún
var svo fljót aö hlaupa. Það var
riðiö yfir Markarfljót inn i Þórs-
mörk og ditten og datten.
Upp úr þessu fór hún að ferðast
um landiö á hestbaki, án annarra
förunauta en pósta, smástráka og
þess háttar tilfallandi leiðsögu-
manna. Þetta gerði hún á annað
ár, lenti i sandstormum og að
vetrarlagi i stórhrið og sá
hrævarelda. Hún hefur áreiðan-
lega séð meira af landinu en
margur innfæddur. Sérstaklega
elskar hún Mývatnssveit og bæ-
ina þar. 1 Reykjahlið sagði hún sr.
Magnúsi Helgasyni, siðar
skólastjóra Kennaraskólans, að
mýstrókarnir hvirfluðust um sig,
en hún væri aldrei bitin. „Ekkert
annað en islenzk gestrisni”,
svaraði Magnús.
Það var að vonum að einn og
einn leiðsögumaður tryði ekki að
óreyndu, að útlenda konan gæti
setið hest. Kunnur Þingeyingur,
nú löngu dáinn, tók þvi með tor-
tryggni, þegar hún bað um að fá
að slást i för með honum. Hann
hafði tiu til reiðar og setti hana á
traustasta klárinn. Þorir ekki
annað en gefa henni auga, sér að
hún er sleipari en hann hélt, og
þegar hún opnaði hlið án þess að
fara af baki, var honum öllum
HILDUR BLÖNDAL heimili sinu heldur hún sem mest i þeim skorðum, sem þaö var fyrir lát manns
hennar, þótt hún hafi flutt i aðra ibúð.
lokið og lét hana fá bezta gæðing-
inn.
Að geta talað islenzku opnaði
henni margar baðstofur. Norð-
maður, sem var samtimis henni á
bæ einum, undraðist mikið yfir
þvi. Hann var settur fram i gesta-
stofu, þar sem hann himdi aleinn,
en fékk færðar veitingar hátið-
lega. En Hildur var ekki talin út-
lendingur og boröaði með fólkinu.
Þetta er á árunum 1923—’24,
rétt áður en fólksflutningarnir
miklu til Reykjavikur hefjast. A
ljósmyndum hennar er Skúlagat-
an ósnortin strönd, og túnið við
Thor Jensens húsið og Tjörnina,
kallar á kýr. Óborganlegar eru
sumar mannamyndir hennar,
Guðmundur Finnbogason situr
flötum beinum á þúfu að rifa i sig
harðfisk, uppljómaður. Tvö
borgfirzk börn horfa feimin og
undirleit á ljósmyndarann og
halda fast i buxnaskálmar föðpr
sins. Meira af honum sézt ekki á
myndinni. En skálmarnar hylja
tilvonandi forsetafætur, —
fæturna á Asgeiri Ásgeirssyni, þá
kennara.
Hildur Blöndal skellti upp úr
þegar ég spurði hana hvort hún
hefði imyndað sér, að á Islandi
biði einnig eiginmaður. „Nei, ég
fór ekki þangað til þess”.
I sumarsól á gangstétt i
Reykjavik stóð Sigfús Blöndal,
orðabókarhöfundur og bókavörð-
ur við Konungsbókhlöðuna i
Kaupmannahöfn, milli
Guðmundar og Matthiasar, vina
föður hennar, þegar hana ber að.
Hún var þá fertug, hann
fimmtugur. Ari siðar voru þau
gift og höfðu stofnað heimili i
Danmörku, þar sem þau bjuggu æ
siðan, en „við töluðum islenzku
frá fyrstu stund og heimili okkar
var islenzkt”, segir Hildur með
þungri áherzlu.
Það er mál manna, að Sigfús
Blöndal bókavörður hafi laðað að
sér merkilegar konur. Þegar þau
Hildur kynntust var hann skilinn,
en hafði áður verið kvæntur
Björgu Þorláksson, systur Jóns
ráðherra. Hún var geysilegur
dugnaðarforkur og setti markið
hátt.
Hún ýtti undir hann að hefja
hina miklu orðabók, og vann mik-
ið við hana ásamt honum. Þau
hófu verkið sem frægt er, sumar-
dag einn 1903, og hugðust ljúka
þvi á fimm árum. Að þeim tima
liðnum, segir Sigfús i formála,
„var resultatet, da jeg saa
prövede det, meget sörgeligt”.
Og árin urðu fjórum sinnum
fimm.
Þegar bókin var næstum búin
undi Björg ekki lengur i hjóna-
bandi og fór til Parisar. Hún tók
þar doktorsgráðu i sálarfræði, og
má mikið vera.ef hún er ekki
fyrsta islenzka konan, sem vinnur
þann titil. En geðheilsan brast, og
efri ár þessarar hálærðu konu
urðu mjög raunaleg.
Sigfús var allra manna fróðast-
ur og ljúfastur, fræðimaður með
barnshjarta. Hann var þolinmóð-
ur við að leysa úr spurningum
stúdenta. „Nei, þetta var ekki
svona, nú skal ég segja þér.og
svo gekk hann um gólf með hend-
urnar á baki og sagði frá, eins og
iifandi alfræðibók. Hann átti fjóra
gitara, sem hann hafði gaman af
að gripa i. (Textinn „HæDóli, hæ
Dóli, sem stúdentar kyrja við
skál, er eftir hann).
Færi einhver að hæla honum
fyrir orðabókina átti hann til að
segja: „Æ.verst hún er svo stór,
að það er hægt að slá menn i rot
með henni”.
Hann vann við Konungsbók-
hlöðuna i Kaupmannahöfn alla
ævi. Er hann var kominn á
eftirlaun fór hann þangað oft.
Hinir yngri bókaverðir voru vanir
að safna á miða spurningum, sem
þeir þurftu að fá leyst úr, og
geyma, þangað til hann kæmi.
Þau Hildur bjuggu fyrst á
Amager, en fluttu fljótlega norð-
ur i Hörsholm, þorp 20 km norðan
við Ráðhúsplássið. Það er umluk-
ið yndisiegum beykiskógum
Norður-Sjálands, og stóð þar
lengi sumarhöll Danadrottninga.
Þau hjón bjuggu i gömlum
verzlunarskóla með blýrúðum i
gluggum og fornri dys ‘i garðin-
um, en alla veggi þöktu bækur, tiu
þúsund bindi. Jakob
Benediktsson, þá ungur stúdent
veitti mikla og góða aðstoð við
bókaflutningana af Amager.
Bókatrappan var siðan skirð
Jakobsstigi.
Það var fjarska blitt milli
þeirra hjóna. Þeim fóru ekki
mörg styggðaryrði á milli. „Þú
verður að játa það”, sagði Hildur
við vinkonu sina, „að hann
Sigfús er skemmtilegur mað-
ur”. Báðum fannst þei'litillæti og
elskulegt viðmót, vera það sem
prýðir manninn mest. „En elskan
má ekki vera á yfirborðinu að-
eins”, segir Hildur „hún verður
að ná til botns i sálinni. Og mér
finnst ekkert ég þurfa að vera
vinsæl af öllum. Það er til fólk,
sem ég kæri mig ekkert um og þá
reyni ég að sneiða hjá þvi, enda
kærir það sig áreiðanlega ekkert
um mig heldur. En ég reyni að
vera góð við allt fólk, sem kemur
mér við, gæzkan i lifinu hefur svo
mikið að segja..”.
Og til að afsaka þetta segir hún
að Friðrik heitinn Danakóngur
hafi lika alltaf verið fjarska
elskulegur við alla. Alexandriu
drottningu og Ingiriði langaði að
geta aðeins bjargað sér i islenzku
og fengu Hildi Blöndal til að
kenna sér („Einu nemendurnir
sem ég hef nokkurn tima haft”).
Hildur kom alltaf til þeirra i höll-
ina og mætti þá eitt sinn Friðriki i
stiganum, en þau höfðu nýlega
verið saman i boði hjá Sveini
Björnssyni. pann heilsaði
hjartanlega: „Mikið var gaman
hjá honum Sveini um daginn, við
verðum að gera þetta bráðum
aftur”.
Danir syrgðu Friðrik, einmitt
fyrir hlýja brosið hans og hvað
hann var óhátiðlegur, samanber
þegar hann sagði: „Det er sgu
dejligt at være Konge”.
En aftur út i Hörsholm. Það er
ekki að orðlengja, að gestkvæmt
var hjá þeim Blöndals-hjónum,
þótt ekki byggju þau i þjóðbraut.
Oft þegar Sigfús kom heim með
lestinni frá vinnu sinni á safninu,
komu kvöldmatargestir með (en
hann lét alltaf vita áður) og
marga sunnudaga komu matar-
gestir. Nafnalistinn i gestabókun-
um er fjölskrúðugur, og fjölda-
mörg þjóðkunn nöfn. Sumt voru
stúdentar, þvi þeir voru velkomn-
ir á heimilið, og það var dýrmætt
fyrir þá. Það eru ekki margir,
sem treysta sér að sinna þeim. í
Kaupmannahöfn i dag eru engin
sambærileg menntahjón, sem
bjóða stúdentum heimilishlýju,
sem ég veit um.
„Janvel á efstu árum fann ung-
ur stúdent bróður sinn, þar sem
Sigfús var,fjölvisi hans reisti þar
engan vegg i milli", skrifar einn
þeirra siðar.
,Mér þótti vænt um stúdentana,
segir Hildur. „ Þeim þótt gott að
koma. Ég var svo fegin, þeim
fannst þeir alltaf koma á islenzkt
heimili, þegar þeir komu til okk-
ar”.
Á 75 ára afmæli Sigfúsar voru
þau hjón stödd i Reykjavik, og
gamlir Hafnarstúdentar héldu
þeim fjölmenna veizlu.
Hann átti þ’á ekki langt ólifað og
lézt árið eftir, 1950.
Mynd hans, máluð af
Gunnlaugi frænda,hangir i svefn-
herberginu yfir höfðalagi Hildar.
irmirmatipacwfftrjmnrgTOr
1 dag sér Hildur i þakið á hinu
gamla heimili þeirra hjónanna út
um gluggann hjá sér á 6. hæð. En
nú býr hún nýtizkulegast þeirra,
sem ég þekki i Kaupmannahöfn,
— i kollektif-húsi. Blokk með litl-
um ibúðum: Stofa, svalir, eldhús-
veggur með forhengi, svefnher-
bergi, bað, góðir skápar og simi.
Sameiginleg er dyravarzla, sjón-
varpsstofa og matstofa. Þetta eru
leiguibúðir. Leigjendum er áskil-
ið að kaupa 12 aðalmáltiðir á
mánuði en eru annars siálfráðir.
Ég held hún hafi sagt, aö bygg-
ingin sé upphaflega hugsuð fyrir
aldrað fólkf en ungt fólk hefur
sótzt eftir að koma og býr þar
margt.
Annað hvort hjón eða einstætt
foreldri með barn, þvi ekki er
nema 2 persónum hleypt inn i
hverja ibúð. Ég kom til Hildar
seint á laugardegi og fimm ára
sonur minn, var með mér, Tóti.
Hún átti min ekki von og var að
Íesa smásögur Guðmundar
Friðjónssonar, rifja þær upp.
Kát og hress með hvitar krullur
hitaði hún sterkan tebolla,
heimilisdrykkinn. Handa Tóta
fann hún kubbaþorp i skærum lit-
um, litið máð eftir áttatiu ára
handfjatl. Hún átti það iitil telpa.
og það er enn i upprunalega
trékassanum, og merkt með
rauðum lit innan á lokið: H. Tólf
litil hús, kirkja og — agnarsmár
kastali eða riddaraborg með
fimm turnum. Það var fyndið að
sjá sambýlisform lénsskipulags-
ins standa snyrtilega á gólfi
kollektif-hússins.
Það er basl að hafa viðtal við
Hildi Blöndal. Lipurlega flýtir
hún sér að hafa hausavixl, og það
verður spyrillinn, sem segir henni
ævisögu sina, meðan hún hlustar
gaumgæfilega, kinkar kolli eða
verður döpur á svip eftir efninu:
„Ég skil, ég skil...”.
Viðmót hennar er traust og
hlýtt enda nafnastraumurinn i
gestabókunum óslitinn fram und-
ir þennan dag. Nú skrifa gjarna
barnabörn þeirra, sem skrifuðu
fyrst.
Hún er andlega eitthvað svo
yfirveguð. Er það af þvi hún hefur
alið allan aldur sinn með bókum
og bókamönnum? Sjálf heldur
hún að það sé vöggugjöf. Tólf ára
Bókmerki Sigfúsar Blöndals.
var hún, þegar glögg og reynd
kona gaf henni einkunnina:
„Hildur, þú ert svo harmonisk”.
Er útleggst samhljómandi i sál-
inni.
Það er gott að reyna alltaf að
gera eitthvað. Mér hefur alltaf
þótt gaman að vinna. Ekki eins og
stormur, heldur eins og hlý gola,
néi annars, ég er ékki skáld”.
Rólegur, en ákveðinn, það er
árangursrikast i hverju máli.
„Bók er bezti vinurinn. Fyrst
sýnir hún þér, hvernig lifið er, á
eftir strýkur hún af þér tárin”,
skrifar útgefandinn Einar
Munksgaard undir nafn sitt i
gestabókinni endur fyrir löngu.
Hildur segist lesa bækurnar sinar
aftur og aftur. Meðal þeirra kær-
ustu eru Strindberg, Thor Heyer-
dal, Karen Blixen, Nevil Shute,
Einar H. Kvaran og þættir Sverr-
is og Tómasar. Yfir bókaskápn-
um hangir, ásamt myndum úr
Mývatnssveit, álfamynd eftir
Kjarval. Á mildum fleti virðist
fólksfjöldi standa i fjallshlið. Eitt
höfuð er skýrast i hópnum. Er það
Jesús, i hópi áheyrenda sinna?
Þvi fæst ekki svarað, en
sköpunarsaga myndarinnar er i
þessum dúr:
Hildur og Sigfús hittu málarann
i húsi i Reykjavik, og fór vel á
með þeim. Hann bauð þeim heim
með sér að skoða myndir, sem
þau þáðu með þökkum.
„Ég sé enga álfamynd”, sagði
Hildur. Þær voru eftirlæti hennar.
„Nei”, sagði Kjarval „en á ég
ekki að mála eina handa yður?
Hvenær farið þið?” Það var
drjúgur timi þangað til, og hann
sagði þeim að koma tveim dögum
áður, en skipið færi.
Framhald á bls. 10
SIGFÚS BLÖNDAL — maöurinn, sem viö eigum að þakka orðabókina.
TÍMINN
Konurnar úr Kvenfélagi Þórshafnar f garði prestssetursins I Bústaðasókn. Timamynd Róbert.
ÁNÆGJULEG HEIMSÓKN
FÆREYSKRA KVENNA
OÓ—Reykjavik
25 konur frá Þórshöfn i Fær
eyjum eru að lyfta sér upp á
tslandi þessa dagana. Eru kon
urnar meðlimir i Kvenfélagi
Þórshafnar og eru hingað komnar
i boði Kvenfélags Bústaöasóknar,
en hópur kvenna úr þvi félagi
heimsótti Færeyjar á siðasta
sumri og tók Kvenfélagið þar á
móti þeim.
Formaður Kvenfélags Þórs-
hafnar, Olivia Gregoriussen, er
meðal þeirra félagskvenna, sem
hér eru staddar. Timinn hafði tal
af henni, þegar hópurinn var
boðinn i siðdegiskaffi til séra
Olafs Skúlasonar, sóknarprests i
Bústaðasókn, i gær. Sagði Olivia,
að viðtökur hér væru frábærar, en
konurnar búa á heimilum félags-
kvenna i Bústaðasókn, meðan
þær dvelja hér á landi. Færeyzku
konurnar komu hingað s.l.
fimmtudag og dvelja i vikutima.
Sagði Olivia, að þær hafi ferðazt
austur fyrir fjall og heimsótt
kvenfélagskonur á Selfossi, farið
að Gullfossi, og Geysi og
Skálholti. Sagði hún, að dvölin á
tslandi væri óslitin skemmtiferð
og bað um að koma á framfæri
þökkum til allra þeirra, sem
greiddu fyrir för þeirra hér.
Kvenfélag Þórshafnar var
stofnað fyrir 20 árum og telur nú
160 meðlimi. Eru konur á öllum
Sjiíkrahiísi
Akraness
gefnar
stórgjafir
Sjúkrahúsinu á Akranesi hafa
nýlega borizt tvær stórgjafir.
Sigurjón H. Sigurðsson, verka-
maður á Suðurgötu 18 á Akranesi,
færði þvi rúmlega 290 þúsund
krónur til minningar um konu
sina, Jóninu Guörúnu Einars-
dóttur,sem andaðist árið 1969, og
Halldór B. Jónsson, fyrrverandi
útgerðarmaður á Melteigi 9, gaf
þvi hundraö þúsund krónur til
minningar um konu sina, Bjarn-
friði Ásmundsdóttir.
Sigurjón hefur áður gefið
sjúkrahúsinu stórfé. Fyrir rúm-
um tveim árum gaf hann þvi 323
þúsund krónur, er varið var til
tækjakaupa.
Stjórn sjúkrahússins hefur beð-
ið Timann að færa þessum rausn-
arlegu mönnum beztu þakkir sin-
ar, og má þá jafnframt geta þess,
að gjafir til þess eru frádráttar-
bærar við skattframtal.
aldri i félaginu. Þær sem hingað
koma, eru konur á á aldrinum 14
til 84 ára. Fundir eru haldnir
mánaðarlega og rædd málefni
kvenna, heimila og barna.
Olivia Gregoriussen, segist
ekki hafa komið til tslands siðan
árið 1962, en þá var hún vinnu-
kona hjá Karli Finsen um
nokkurra mánaða skeið, en
kannast litt við sig i Reykjavik nú
til dags.
Færeyzku konurnar komu
hingað færandi hendi, þvi að þær
gáfu Bústaðakirkju oblátu öskjur
úr silfri. Séra Ólafur, sagði, að
hann vonaðist til að félög i sókn-
inni héldur áfram gagnkvæmu
sambandi við Færeyinga, og að
komið hafi til tals, að hópur ung-
linga færi héðan lil Færeyia og
unglingar þaðan kæmu hingað.
Þó mun það tæpast verða alveg á
næstunni.
(Hivia Gregoriussen, formaður
Kvenfclags Þórshafnar.
BLAUPUNKT
bíl
• •
UTVORP
Fjölbreytt úrval af áspiluðum
STEREO
tiSS* cassettum
sem passa í öil
ferðaseguibönd
SIGILD ■ LETT ■ POP
tónlist
VIÐ ALLRA HÆFI
/
unnai Sfyzeiióóm Lf.
Suðurlandsbraut 16 - Reyfcjavik - Slmnefni: iVohnrt - Slmi 35200