Tíminn - 02.07.1972, Blaðsíða 8

1
TÍMINN
Sunnudagur 2. júli 1972
Skákin, Willard Fiske og Grímsey
XuKlysinj'ar. scni ei>»a afi koma ( blaOinu a sunnudögum þurfa aft
berast í\rir kl. I ú föstudögum.
\ugl.stofa Tlmans t*r í Bankastra-ti 7. Sitnar: 19523 - 18300.
begar skákeinvigiö beinir huga
svo margra aó tafliþróttinni, er
ekki fjarri iagi að minnast þess
manns, sem fyrir hundraö árum
halöi iillum öðrum meiri áhuga á
skákmennt islendinga — Daniels
Willards Fiske.
Kins og menn sjálfsagt vita
læddist Willard Fiske i Banda-
rikjunum, og þar stundaði hann
háskólanám. Þegar á háskólaár-
um sinum kynntist hann norrænni
goðafræði og komst yfir mál-
myndalýsingu Kasmusar Rasks.
Af þessu kviknaði áhugi hans á is-
lenzkri tungu, og fljótlega hóf
hann að skrifa greinar og forn-
norrænar bókmenntir.
Ilinn norræni hugmyndaheimur
seiddi hann og laðaði, og á
átjánda ári komst hann til Kaup-
mannahafnar til þess að nema
þar norrænar tungur. Kn af þvi að
hann átti ekki peninga i fargjald-
ið, réðst hann skipsdrengur á At-
lantshafsfar. j Kaupmannahöfn
kenndu tveir Islendingar, Jón
Sigurðsson og Gisli Brynjúlfsson,
honum islenzku ókeypis, en þótt
hann kynntist þar frægum mönn-
um, sem fengust við norræn
fræði. gat hann ekki þegið veizlu-
boð þeirra, þvi að hann átti ekki
latnað, sem honum fannst hann
geta látið sjá sig i.
Seinna rættist vel fram úr fyrir
honum. Hann varð bókavörður og
háskólakennari og hóf að safna
islcnzkum bókum af miklu kappi,
og það er við hann, sem Fiske-
salnið i íþöku er kennt.
Til íslands kom hann i fyrsta
skipti árið 1879 og steig á land á
llúsavik Þá var hann þegar orð-
inn gagnkunnugur siigu og mál-
Skip í Grimseyjarhöfn og félagsheimili Grímseyinga i baksýn.
Ljósmynd: G.J.
efnum Islendinga, en islenzka
bændur sá hann i fyrsta skipti i
kaupstaðarferðum þeirra til
Húsavikur. Hann talaði þá þegar
islenzku, og feröir sinar um land-
ið fór hann að sjálfsögð
u á hestbaki. Reiðmaður mun
hann þó ekki hafa verið mikill, og
er sú saga enn á kreiki, að hann
hafi veriö með bók i hendi i góð-
viðri á leið yfir fjallveg norðan
lands og notað timann til lesturs,
likt og hann var vanur á ferðalög-
um i járnbrautarvögnum. Til
minningar um komu hans til
Reykjavikur þetta ár er tþaka við
inenntaskólann gamla, kennd við
heimabæ hans i Bandarikjunum,
og er það af þvi sprottið, að hann
hratt af stað stofnun þess bóka-
safns. sem þar var varðveitt og
gaf þvi iðulega bækur siðar. Hann
átti einnig hlut að stofnun Forn-
leifafélagsins, og hann hratt af
stað fyrsta taflfélaginu i Reykja-
vik.
Kn nú svo skulum við staðnæm-
ast dálitið við áhuga hans á skák-
iþróttinni, sem ekki aðeins er
meira en litill, heldur jafnvel
meiri en mikill. Hann skrifaði
meðal annars stóra bók, tuttugu
og fimm arkir eða fjögur hundruð
blaðsiður þéttprentaðar i stóru
broti, um skák á tslandi, og hefur
þessi bók verið seld á tvö þúsund
krónur i fornbókaverzlunum hinn
siðari ár. þá sjaldan hún hefur
fengizt. Kn nú er ekki óliklegt, að
hún hækki i verði til verulegra
muna.
L'm Wiliard Fiske verður ekki
talað, án þess að geta Grimseyj-
ar. flonum varð hugleikin þessi
byggð norður i hafinu, og þó fyrst
til verulegra muna er hann frétti,
að Grimseyingar væru skákmenn
meira en i meðallagi — telgdu sér
taflmenn úr rekaviði og lituðu þá
dökku með sótbleki. Hann leitaði
sambands við séra Matthias Egg-
ertsson i Miðgörðum. Þegar
Fiske sendi skólum og mörgum
einstaklingum hérlendis taflborð
og skákmenn að gjöf siðasta ár
nitjándu aldarinnar, lagði hann
svo fyrir, að ellefu skyldu fara til
Grimseyjar — eitt á hvert heimili
þar.
Kftir þetta gekk honum Grims-
ey aldrei úi’ huga. Ári siðar kom
hann þar upp bókasafni, sem
hann jók árlega að mörgum þarf-
legum ritum, ekki sizt um skák.
Willard Fiske lézt i Frankfurt
80^ Main siðsumars 1904, rösk-
lega sjötugur. Þegar erfðaskrá
hans var opnuð, kom á daginn, að
hann hafði einnig þar minnzt
Grimseyjar, heimkynnis skák-
mannanna, sem hann hafði bund-
ið við tryggðir, óséða og ókunna
nema af bréfum, þvi að aldrei
auðnaðist honum að komast út i
eyna til þeirra. Þar voru Grims-
eyingum ánafnaðir tólf þúsund
dalir, og sky ldi arði af þvi fé varið
til þess að endurbæta byggingar i
eynni, auka þar bústofn, safna
birgðum heyja og eldsneytis og
efla bókasafnið. Williard Fiske
var með á nótunum, þótt fjarri
væri hann Grimsey, og vissi og
skildi, hvers með þurfti.
Það mun ekki ofmælt, að Fiske
var elskaður maður i Grimsey .
Sóknarpresturinn gaf syni sinum
nafn hans, og fram á þennan dag
hefur afmælisdagur þessa út-
lenda velgeröarmanns eyjarinn-
ar verið haldinn þar hátiðlegur.
Það er 11. nóvember.
B.vggðin i Sandvík i Grimsey — verzlunarhús Kaupfélags Eyfirðinga á
miðrimynd. Ljósmynd: G.J.
Dauicl Willard Fiskc.
ZETOR
MESTSELDA
DRÁTTARVÉUN
1971
ZETOR 3511 - 40 ha. verð frá kr. 210 þús.
ZETOR 5611 - 60 ha. verð frá kr. 310 þús.
Ástæðurnar fyrir því að ZETOR
dráttarvélarnar eru nú mest keyptar
af bændum eru:
1. Óvenju hagstæð verð kr80-100 þús.
lægri en aðrar sambærilegar vélar.
2. Fullkomnari búnaður og fylgihlutir.
Varahluta- og verkfærasett
3. Vel hannaðarog sterkbyggðarvélar.
4. Afkastamiklar og hafa mikið
dráttarafl.
5. Ódýrar í rekstri og endingargóðar.
6. Góð varahluta- og eftirlits-
þjónusta.
7. Ánægðir Zetor eigendur, sem
mæla með vélunum.
Biðjið um Zetor mynda- og verðlista og upplýsingar um greiðsluskilmála.
/Zeíor' umboSið
ÍSTÉKK?
Sími 84525 Lágmúla 5