Tíminn - 02.07.1972, Blaðsíða 17

Sunnudagur 2. júli 1972
TÍMINN
17
Menntun og heil-
brigðar tennur
fylgjast að
- því er tannverndarstarfsemi mikilvæg
Ættum við islendingar að
leggja sérstakan skatt á sykur og
þá kannski lækka álögur á ein-
hverjar aðrar siður óhollar
neyzluvörur. Eigum við að harð-
neita að kjósa stjórnmálamenn
okkar á þing, ef þeir koma þvi
ekki að, að skólanemar hafi að-
stöðu til að bursta tennurnar eftir
að þeir borða bitann sinn i löngu
friminútunum.
Johan K. Kingdal
Þessar eru hugsanlegar ráð-
stafanir, sem til greina kæmi að
við tækjum upp, ef við vildum
læra af reynslu frænda okkar
Norömanna hvað tannskemmdir
og tannvernd snertir.
Tannskemmdir eru hvergi i
heiminum meiri en i Noregi, aö
dómi norskra tannlækna. Þó mun
ástandiö ekki miklu betra hér á
landi, og mættum við þvi sitthvaö
læra af Norðmönnum, en þeir
hafa undanfarin ár gert mikið til
að stemma stigu við tann-
skemmdum. Einn þeirra manna,
sem sóttu ráðstefnu norræna
tannlæknasambandsins hér i
Náttúruverndarmenn
nyrðra þinga
á Hólum
Aðalfundur samtaka um
náttúruvernd á Norðurlandi er nú
haldinn á Hólum. Fyrir fundi
þessum liggur uppkast að stefnu-
skrá og drög að norðlenzkri
náttúruminjaskrá og þar munu
koma fram tillögur um frið-
lýsingu um það bii hundrað
staða á Norðurlandi.
Eysteinn Jónsson, formaður
náttúruverndarráðs, flytur
erindi, Hjörleifur Guttormsson
liffræöingur segir fréttir af
náttúruverndarráðstefnunni i
Stokkhölmi, dr. Þorleifur Einars-
son jarðfræðingur lýsir jarðvegs-
myndun og sérstöðu islenzks
jarðvegs, Grétar Ólafsson talar
um jarðveg i Skagafirði, dr.
Hörður Kristinsson um örverur,
Helgi Hallgrimsson segir frá
rannsóknum á jarðvegsdýrum og
Bjarni Guðleifsson, tilraunastjóri
á Akureyri, flytur erindi um
byggingu islenzks jarðvegs og
jarðvegsvernd.
Reykjavik i siðustu viku var Jo-
han R. Ringdal,forstjóri norsku
tannverndarsamtakanna, og var
hann svo vingjarnlegur að segja
okkur frá tannverndarstarfsemi
og ástandinu i tannheilbrigðis-
málum i Noregi. En við skulum
hafa i huga, eins og Ringdal sagði
sjálfur, að það er til litils fyrir
okkur að fræðast um ástand þess-
ara mála i Noregi, nema við get-
um haft að þvi eitthvert gagn
sjálf.
— Norsku tannverndarsamtök-
in voru stofnuð 1911 og eru næst-
elzt i heiminum. Fyrstu samtök-
in voru stofnuð i Hollandi áriö áð-
ur. Lengi vel höfðu norsku tann-
verndarsamtökin yfir takmörk-
uðu fé aö ráða. En árið 1967 var
gert átak, og samtökin stofnuðu
fræðslu- og upplýsingaskrifstofu,
sem annast allt fræðslustarf út á
við og er öll þjónusta hennar
ókeypis.
Stofnunin fær nú 5 milljónir is-
lenzkra króna til ráðstöfunar ár-
lega og kemur meginhluti þess
fjár frá iðnaðinum, og þá fyrst og
fremst framleiðendum tannhirð-
ingarvara, en nokkuð frá riki,
bæjar og sveitarfélögum og
norsku tannlæknasamtökunum.
Upplýsingaskrifstofan annast
gerð fræðsluefnis, svo sem kvik-
mynda, skuggamynda, og staðl-
aöra fyrirlestra handa kennur-
um, tannlæknum og hjúkrunar-
konum. Ennfremur eru búin til
veggspjöld, bæklingar, sýningar
og efnt til samkeppni. Skrifstofan
lætur útvarpi og sjónvarpi i té
hugmyndir að dagskrám, og læt-
ur skrifa greinar og klausur til
birtingar i blöðum. Þá er efnt til
námskeiða fyrir tannlækna og
tannlæknanema og einnig fyrir
tanngæzlufólk, sem starfar viö að
kenna skólanemum og öðrum
rétta hirðingu og meðferð tann-
anna.
60% af starfi upplýsingaskrif-
stofu tannverndarsamtakanna
eru i skólunum, 20% beinist að
tannlæknum, 10% fer fram i
heilsuverndarstöðvum og 10%
snýr aö fjölmiðlum.
— En nú er komið aö þeirri
spurningu hvort allt þetta starf
borgi sig?
— Astandið i tannheilbrigðis-
málum er hvergi verra en i Nor-
egi, sagði Johan Ringdal, — og
þvi þarf litiö til að árangur sjáist.
Og við tum, aö nokkrum mánuö-
um eftir að við höfðum haft
fræöslu- og upplæysingaherferð i
einhverju héraði, sést þegar
munur á tönnum barna og ungl-
inga þar.
Ekki er vitaö með vissu um
ástæöurnar fyrir þvi,hve lélegar
tennur Norðmenn hafa yfirleitt.
En hugsanlegt er, að þar séu erfð-
iraðverki: einnig áhrif drykkjar-
vatnsins, en 99,5% ibúanna
drekka yfirborðsvatn, sem er fá-
tækt að steinefnum og flúor. Nú,
svo eru matvenjur okkar Norð-
manna mjög slæmar, við gerum
mikið að þvi að fá okkur smábita i
stað þess að borða fáar máltiðir
og hreinsa tennurnar á eftir.
Allraskaðlegast er þó sykurátið,
en að meðaltali borðar hver
Norðmaður 150gr. af sykri á dag.
Rannsókn frá árinu 1967 leiddi i
ljós,að af þriggja ára börnum,
sem einmitt voru búin að fá
barnatennur, voru aðeins 14%
Krá tannverndarsýningunni
með heilar tennur. Aðeins 5% sjö
ára barna voru með heilbrigðar
tennur og ekki nema 1% 12 ára
barna. 1 april 1968 var gerð rann-
sókn á 4660 20 ára gömlum pilt-
um, sem voru i herskyldu, og út-
koman var ömurleg, aðeins einn
þeirra haföi óskemmdar tennur,
málamaður og starfa sem biaða-
og upplýsingafulltrúi.
Við leggjum áherzlu á að ná til
fólksins og þvi notum viö mis-
munandi röksemdafærslur og
leiöir. Smábörnunum eru sögö
ævintýri. Við börn, sem oröin eru
10 ára, skirskotum við til þess, að
BYfíÖg
NAGF
íí l émsM, tmð.
Frá tannverndarsýningunni
þ.e.a.s. minna en 1/4 pró mill. Og
fjórði hver fullorðinn i Noregi (15
ára og eldri) er annað hvort alveg
tannlaus eða með gervitennur.
Þannig er ástandið hjá okkur
þótt við eigum fleiri tannlækna en
nokkurt annað land. Norðmenn
eru nú um 3.900.000 og tannlæknar
3.400, þ.e.a.s. tannlæknir fyrir
hverja 1.100 fbúa. Hér á tslandi
eru hinsvegar aðeins 110 tann-
læknar eða 1 á hverja 2000 ibúa.
Allur þessi fjöldi tannlækna i
Noregi hefur yfrið nóg að gera við
að gera við tennur og þvf hefur
verið tekin upp tannverndarstarf-
semi, sem aðrir annast. Ég er t.d.
heilbrigðar tennur skapa betra
útlit, en á þeim aldri snýst hugur-
inn mjög um annað fólk, hitt kyn-
ið, útlitið. Viö fullorðiö fólk er sú
röksemdarfærsla árangursrik og
benda þvi á, aö tannskemmdum
fylgir sársauki og tannviðgerðir
eru kostnaðarsamar.
1 Noregi er 500 millj. norskra
króna varið árlega til tannvið-
gerða eða 6 l/2milljarði íslenzkra
króna. Þaðer því augljóst mál, að
það borgar sig bæöi fyrir þjóðfé-
lagið og einstaklingana að
stemma stigu við tannskemmd-
um áöur en þær eru komnar af
staö.
— Er tannheilsufarið verra á
einum stað en öðrum i landinu?
— Tannskemmdir eru meiri
meðal sveitafólks en borgarbúa
nú. Aður var þessu öfugt farið
meðan mataræði i sveitum var
tiltölulega hollustusamlegt. Verst
er ástandið i fátækustu byggðun-
um norðanlands og vestan.
Yfirleitt fer menntun og góð
tannhirðing og tannheilsa saman.
Og er það okkur sönnun þess að
tannverndarstarfsemi er árang-
ursvænleg.
— Hvernig er kostnaður við
tannlækningar greiddur i Noregi?
— Tannviðgeröir eru ókeypis
fyrir börn á skólaskyldualdri. A
nokkrum stöðum fá yngri börn
einnig ókeypis viðgerðir, það
munu vera um 10% barna undir
skólaskyldualdri. Sums staðar fá
ungl. 16-18 ára einnig ókeypis
tannlækningar, en verða sjálf að
fara til praktiserandi lækna.
Þetta mun ná til 50% unglinga
á þessum aldri.
— Hver telurðu helztu vanda-
málin hér hjá okkur hvað tann-
vernd og tannheilsu fólks snertir?
— Þið þurfið að gera ráöstaf-
anir til að fá tannlækna út á land.
Aðeins 36 af 110 tannlæknum hér
starfa utan Reykjavíkur, sem
merkir að margir staðir hafa
engan tannlækni. Þetta er félags-
legt og stjórnmálalegt vandamál,
sem við Norömenn höfum leyst að
nokkru meö þvi aö rikiö greiðir
tannlæknum laun fyrir að starfa
úti á landi. Þið þurfið að eignast
fleiri tannlækna og i þvi skyni að
efla Háskólann. Einnig tel ég
starf tanngæzlufólks mjög mikil-
vægt. Einnig mætti koma þvi á
framfæri á Alþingi, aö skólarnir
kenndu börnum i fyllsta máta
réttar heilbrigöisvenjur þar með
tannhiröingu engu siður en skrift,
islenzku og reikning. Ef til vill er
þetta i góöu lagi hjá ykkur nú þeg
ar, ég veit það ekki. Þá er notkun
fluortaflna æskileg og fræösla um
skaðsemi sykuráts, og kennsla i
þeim venjum, sem leiöa af sér
heilbrigðar tennur. Og hvers-
vegna ekki leggja skatt á sælg.
og sykurvörur svo fólk fari að
spara þær við sig. Eins væri hug-
mynd að koma þeirri reglu á, að
skólanemendur burstuðu tennur i
skólanum að lokinni máltiö. Og
áreiðanlega væri árangursrikt að
heilsuverndarstövar kenndu ung-
um mæðrum/hvernig þær geta
stuölað að þvi, að börn þeirra fái
heilbirgðar tennur og haldi þeim.
Norræn tannlæknaþing eru
haldin árlega og af þeim geta all-
ar þjóðirnar mikið lært og hjálpað
hver annarri. Ég fer héðan nú
ýmsu fróðari. Og eitt get ég sem
Norðmaður óskað ykkur til ham-
ingju með — það er drykkjar-
vatnið hér, sem er miklu betra en
hjá okkur.
SJ.
a _______________________________________________________LYininMiniinm ATUIir:ir» ■■ ■ Vt'
ATHUGIÐ.
Áður litil feröamannaverzlun, nú
nýr og rúmgóöur veitingaskáli.
Fjölþættar veitingar og margs-
konar vörur. Gas og gasáfylling-
ar. Benzin og oliur. — Þvottaplan
— Velkomin i vistleg húsakynni.
Veitingaskálinn
Hrútafiröi.
B r ú,