Tíminn - 05.07.1972, Blaðsíða 9

Miövikudagur 5. júli 1972
TÍMINN
9
Útgefandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaós Tfmans)
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoni, • Ritstjórnarskrif
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-18306
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusími 12323 — auglýs
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurtsimi 18300. Askriftargjald
225 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein
takið. Biaðaprent h.f.
Óhljóðin í
Morgunblaðinu og Vísi
Morgunblaðið og Visir láta nú verr en nokkru
sinni fyrr i stjórnarandstöðunni. Ritstjórarnir
virðast hafa alið þær vonir til þessa, að núver-
andi stjórnarsamstarf myndi misheppnast og
Sjálfstæðismenn eiga fljótt afturkvæmt i
stjórnarstólana. Nú þykjast þeir hinsvegar sjá
fram á, að þessar vonir séu að bregðast. Þess
vegna magnast nú óhljóðin og ólætin i forustu-
greinum Visis og Morgunblaðsins.
Það er vissulega vel skiljanlegt. 1 fyrsta lagi
er það ljóst, að þótt núverandi rikisstjórn hafi
enn ekki tekizt að draga nægilega úr dýrtiðar-
vextinum, hefur henni þó tekizt helmingi betur
i þessum efnum en fyrirrennara hennar. Sið-
ustu þrjú valdaár „viðreisnarstjórnarinnar”
hækkaði framfærslukostnaður til jafnaðar um
18.6% á ári, en hefur ekki hækkað nema um
9.7% á fyrsta valdaári núv. rikisstjórnar. Það
er að visu of mikið, en þó mikil framför frá þvi,
sem áður var. Þetta þykir ritstjórum Morgun-
blaðsins og Visis allt annað en hagstæður sam-
anburður. 1 öðru lagi fylgjst þeir svo með þvi,
að núverandi rikisstjórn og flokkar hennar eru
að vinna að ráðstöfunum til að koma i veg fyrir
meiri hækkanir að sinni og hefja undirbúning
að varanlegri ráðstöfunum. Ef þetta tekst mun
það mjög auka álit rikisstjórnarinnar og tiltrú
til hennar. Tilhugsunin um það á ekki minnstan
þátt i óhljóðunum i Morgunblaðinu og Visi.
Fyrir þá, sem hafa fylgzt með islenzkum
stjórnmálum um nokkurt skeið, eru óhljóðin i
Visi og Morgunblaðinu ákaflega litið frumleg.
Það er sungið sama gamla lagið og þessi blöð
sungu i tið Framsóknarflokksstjórnarinnar
1927—’31 og vinstri stjórnarinnar 1934 -38:
Það eru rauðliðar, sem ráða, og Framsóknar-
menn eru aðeins leppar i höndum þeirra. Hann
er heldur ekki neitt nýr söngurinn um það, að
ósamkomulag sé milli stjórnarflokkanna og
þeir sitji hver á svikráðum við annan. Þetta
var einmitt kyrjað enn kröftuglegar i Morgun
blaðinu og Visi i tið áðurnefndra rikisstjórna.
Þjóðin áttar sig lika áreiðanlega á þvi, hvað
það er, sem veldur óhljóðunum i Morgunblað-
inu og Visi um þessar mundir. Núverandi
stjórn hefur tekizt betur i efnahagsmálum en
fyrrverandi stjórn, og hún er að undirbúa nýjar
efnahagsaðgerðir, sem væntanlega koma þess-
um málum i enn betra horf. Þetta er að koll-
varpa vonum þeirra, sem treystu á, að stjórn-
inni mistækist og hún myndi þá sundrast og
gefast upp. Þjóðin gerir sér lika vel ljóst, hvar
nú er mest óeining og sundrung. Það er i röðum
Sjálfstæðismanna, þar sem foringjabardaginn
verður harðari með hverjum degi. Þessvegna
er Sjálfstæðisflokkurinn nú likastur stjórn-
lausu rekaldi. Einmitt óhljóðin i Mbl. og Visi
staðfesta það betur en nokkuð annað.
Kristján Benediktsson borgarráðsmaður:
Tekjustofnalögin og
Reyk javfku rborg
Þvi er haldið fram af for-
ystumönnum borgarstjórnar-
meirihlutans og stóru orðin
ekki spöruð i þvi sambandi, að
nýju tekjustofnalögin þrengi
mjög kost sveitarfélaganna og
þó alveg sérstaklega Reykja-
vikur. Jafnvel er gengið svo
langt að staðhæfa, að tilgang-
urinn með breytingunni hafi
verið sá, ,,að koma höggi á
Reykjavik” og „skerða sjálfs-
ákvörðunarrétt borgaranna.”
Þá er þvi haldið fram, að
Reykjavik hafi ekki átt ann-
arra kosta völ, þegar gengið
var frá fjárhagsáætlun i april
sl., en nota heimild til hækk-
unar fasteignagjalda til fulls
eða um 50% og áætla upphæð
útsvara það háa, að 10%
álagningin dugi ekki og aö
bæta verði álagi á þau lika.
Sjálfsagt má um það deila,
hvort breytingin á tekju-
stofnalögunum dregur eitt-
hvað úr tekjumöguleikum
Reykjavikurborgar miðað við
það sem áður var. Ég er ekki
fjarri þvi, að svo kunni að
vera. Fullyrðingar og stóryrði
talsmanna meirihluta borgar-
stjórnar um þau efni eru hins
vegar viðsfjarri öllum raun-
veruleika.
Þáttur
borgarstjórans
i umræðum um þessi mál
hefur borgarstjórinn, Geir
Hallgrimsson, gengið feti
lengra en aðrir og komið til
dyranna sem hreinræktaður
borgarstjóri Sjálfstæðis-
flokksins, þótt hann vilji
gjarnan vera borgarstjóri
allra Reykvikinga á hátiðis-
og tyllidögum.
Mbl segir frá þvi 14. april sl.
að borgarstjóri hafi sagt um
nýju tekjustofnalögináfjöl-
mennum fundi Sjálfstæðis-
félaganna i Rvk: ..Astæða er
tii að ætla, að markmiðið með
samningu tekjustofnalaganna
hafi ekki sizt verið það, að
koma Reykjavikurborg og
Reykvikingum á kné.”
Þessi snjallyrði voru tekin i
fyrirsögn ræðunnar. Mikið
hljóta þetta að vera illa
innrættir menn, sem sitja i
rikisst jórninni að dómi
borgarstjórans Liklega muna
þeir ekki að það voru bara
48% Reykvikinga, sem
greiddu Sjálfstæðisflokknum
atkvæði við siðustu borgar-
stjórnarkosningar. Tæplega
getur það verið heilagt bar-
áttumál ráðherranna að koma
hinum/52% á kné, þótt svo
óliklega vildi til, að þá langaði
til að jafna dálitið um and
stæðingana, sem mér finnst
ákaflega ósennilegt. Væri svo
komið, mætti heimfæra á
rikisstjórnina það sem eitt
sinn var kveðið:,Sér hann ekki
sina menn, svo hann ber þá
lika.” En hlýtur ekki sú
spurning að vakna, hvort ekki
muni vera sitthvað ofsagt i
þeirri ræðu, sem framan-
greind fyrirsögn er talin hæfa.
Tvær
fjarhagsáætlanir
Eins og venja er til var
fjárhagsáætlun Reykjavikur-
borgar fyrir árið 1972 samin
og lögð fram til fyrri umræðu i
desember sl. samkvæmt lög
um þeim, sem þá giltu. Eftir
samþykkt tekjustofnafrum-
varpsins á Alþingi 17. marz
var þessi sama áætlun tekin til
endurskoðunar og breytt i
samræmi við ákvæði hinna
nýju laga og endanlega sam-
þykkt i borgarstjórn 13. april.
Fróðlegt er að skoða fjárhags-
áætlunina fyrir og eftir
breytinguna og bera tölurnar
saman.
verið með eðliiegum hætti,
hefði fjárhagsáætlunin átt að
lækka um 380 milljónir kr. og
verða L933 milljónir i staðinn
fyrir 2.144. Þá hefði hvorki
þurft að nota álag á útsvör eða
Tekjur: Desember April
Tekjuskattar Kr 1,499,E millj. 1,105,0 millj.
Fasteignagjöld — 82,0 — 420,0 —
Ýmsir skattar — 7,0 — 7,0 —
Arður af eignum — 51,0 — 45,0 —
Arður af fyrirt. — 51,2 — 51,2 —
Frá jöfnunarsjóði — 238,5 — 264,7 —
Aðstöðugjöld — 378,5 — 246,0 —
Aðrar Tekjur — _ 5.0 — - - 5.9 —
Tekjur samtals Kr. 2,312,7 millj. 2,144,8 millj.
Meginbreytingin i tekjunum
með tilkomu nýju laganna er
sú, að útsvarsupphæðin lækk
ar um tæpar 400 milljónir en
fasteignagjöldin hækka um
tæpar 340 milljónir. Þá verður
lækkun á upphæð aðstööu-
gjalda vegna þess að i nýju
lögunum var einungis heimil-
að að nýta 65% þess hundraðs-
hluta sem lagður var á sem
aðstöðugjald 1971.
I tekju-áætluninni frá april-
mánuði er búiö að bæta 50% á
fasteignagjaldstofninn eða um
140 milljónum króna og 1105
milljónir króna nást örugg-
lega ekki, nema álagi verði
bætt við útsvarsprósentuna
einnig, sem á að vera 10 af
hundraði skv. lögunum.
Sennilega verður
aukaálagið á útsvörin nálægt
100 millj. króna.
Aiagsheimildir þær, sem
ihaidiö i borgarstjórninni
ákvað við gerö fjárhagsáæti-
unarinnar aö nýta til fulls,
nema þvi nokkuö á þriöja
hundraö millj. króna.
Um hvað
er deilt ?
Þvi er haldið fram, að
Reykjavikurborg hafi af lög-
gjafanum verið knúin til að
nýta álagsheimildir tekju-
stofnalaganna til fulls.Borgar-
fulltrúar allra flokka minni-
hlutans töldu hins vegar frá-
leitt að bæta álagi á útsvörin
og ekki ætti að innheimta með
50% álaginu fasteignagjöld af
ibúðarhúsnæði eða ibúðar-
húsalóðum, en það mun gefa
um 54 % fasteingaskattanna i
Reykjavik. Hefði sú upphæð
numið um 80 milljónum.
Nú er rétt að hafa i huga, að
með breytingunni á tekju-
stofnalögunum var verulegum
útgjöldum létt af borgarsjóði,
þar sem rikið tók á sig allan
kostnað við löggæzlu og al-
mannatryggingar og sjúkra-
samlag að hluta. Nam þessi
útgjaldalækkun um 380 millj.
króna. Engar nýjar útgjalda-
kvaðir fylgdu hins vegar
breytingunni.
Tekjuþörf borgarsjóðs
minnkaði þvi við breytinguna
um 380 milljónir. Ef allt hefði
fasteignagjöld ibúða og ibúða-
lóða.
Hvaö sýnir
gjaldahliðin?
Gjaldabálkur fjárhagsáætl
unarinnar gefur nokkra skýr-
ingu á þvi, hvers vegna þetta
var ekki hæet.
(Sjá töflu neðst á siðunni)
Aðalbreytingarnar á gjalda-
bálknum eru þær, að framiög
til félagsmála og löggæzlu
lækka vegna ákvæða tekju-
stofnalaganna um nærfellt 380
millj. króna. Hins vegar
hækka liðirnir „önnur út-
gjöld” og framlagið til fram-
kvæmda mjög mikið.
215 milljóna
hækkun milli
umræöna
Frá þvi fjárhagsáætlunin
var lögð fram til fyrri umræðu
i desember og þar tii hún var
afgreidd i april hækkaði hún
raunverulega um 215 milljónir
króna eða röskar 50 milljónir á
mánuði. Þetta er vissulega vel
að verið.
Þótt finna megi skynsam-
legar ástæður fyrir sumum
þessum hækkunum er hitt
augljóst, að borgarstjórnar-
meirihlutinn var ekki i sam-
dráttar- eða sparnaðarhug-
leiðingum við gerð þessarar
fjárhagsáætlunar. Ég held, aö
þaö sé samdóma álit borgar-
fulltrúa þeirra fjögurra
flokka, sem skipa minnihluta i
borgarstjórn, að leynt og Ijóst
hafi verið reynt aö auka á
spennuna fremur en draga úr
henni, þótt full ástæöa hafi
veriö fyrir opinberan aöila
eins og borgina aö nota
óvenjugott atvinnuástand og
rifa seglin dálitiö.
Reyndar kom mjög svipuð
skoðun fram hjá einum
borgarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins. Albert Guðmunds-
syni, er hann geröi grein fyrir
atkvæði sinu. Hann gekk
ábyggilega nauðugur til þess
óábyrga leiks, sem borgar-
stjórnarmeirihlutinn lék i
sambandi við þessa fjárhags-
áætlun. „
Framhald á bls. 19
Gjöld: Ðesember. April
Stjórn borgarinnar Kr. 85.480 millj. 83,980 millj,
Löggæzla _ 74.430 — 7.520 —
Brunamál 26.520 26.520 •
Fræöslumál ' _ 244.390 247.170
Listir, iþróttir, — 102.600 103.000
Heilbrigðis — Hreinlætismál 149.890 149.890
Félagsmál — 684.700 380.300
Fasteignir 14.550 14.550
önnur útgjöld 54.700 172.100
Gatnagerð — 372.00 — 372.000 —
Rekstrargjöld alls Kr. 1.809.260 millj. 1.557.010 millj.
Fært á eignabreytingar — 503.460 — 587.860
Gjöld Samtals Kr. 2.311.720 millj. 2.144.870 millj
- Seinni hluti -
Þ.Þ.