Tíminn - 30.07.1972, Blaðsíða 9

Sunnudagur 30. júli 1972
TÍMINN
9
Útgefandi: Fra'msóknarflokkurihn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-:
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson^:
Andrés Kristjánsson (rií§íjári SunnudagsbiaOs Tlmans).;:
Auglýsingastjóri: Steingrimur. GisiSS!*!,' Ritstjórnarskrif-il:
stofur I Edduhúsinu viö Lindargötu, sfmar 18300-18306J:;
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiöslusfmi 12323 —áiigiýs-:;
ngasimi 19523. Aörar skrifstofurísimi 18300. Askriftargjaidj::
225 krónur á mánuöi innan lands, i iausasöiu 15 krónur ein-J
takiö. Blaðaprent h.f.
ísland mótmæiir
1 fyrradag sendi Einar Ágústsson utanrikis-
ráðherra Alþjóðadómstólnum i Haag, orð-
sendingu um, að ísland myndi ekki senda neinn
umboðsmann af sinni hálfu til dómsins, er mál-
skot Breta til dómsins um frestun á fram-
kvæmd fiskveiðilögsögunnar við Island,
verður tekið fyrir, þar sem islenzka rikis-
stjórnin telji, að dómurinn hafi ekki neina lög-
sögu i málinu.
Utanrikisráðherra vitnaði til þeirrar orð-
sendingar, sem hann hafði sent dómnum 29.
mai s.l., þar sem svarað var tilkynningu
dómsins um, að Bretland hefði höfðað mál
gegn íslandi vegna útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar við ísland i 50 sjómilur 1. sept. n.k.
í orðsendingunni frá 29. maí er afstaða ís-
lendinga rækilega rökstudd en auk þess send
margvisleg fylgiskjöl til skýringa á afstöðu o^
málstað íslands. 1 orðsendingunni frá 29. maí
eru höfuðatriðin þessi:
1. Samningarnir við Breta 1961 áttu sér
stað við sérstaklega erfiðar aðstæður, þar
sem brezki flotinn hafði beitt valdi gegn
framkvæmd 12 milna fiskveiðimarkanna.
2. Þessu samkomulagi var ekki ætlað að
gilda um aldur og ævi.
3. Rikisstjórn Bretlands viðurkenndi þá
hina sérstöku þýðingu fiskveiða fyrir lifs-
afkomu islenzku þjóðarinnar.
4. íslenzka rikisstjórnin tók fram, að hún
myndi halda áfram útfærslu land-
helginnar, en myndi tilkynna rikisstjórn
Bretlands slika útfærslu með 6 mánaða
fyrirvara með möguleika til málskots til
Alþjóðadómstólsins.
5. Slikt málskot, sem rikisstjórn íslands
var ávallt mótfallin að þvi er varðar
deilur um viðáttu fiskveiðitakmarka við
ísland svo sem viðurkennt er af hálfu
Bretlands, var ekki skuldbindandi til
eilifðar.
6. ísland tilkynnti Bretum með 12 mánaða
fyrirvara um fyrirætlanir sinar.
7. í febrúar var áréttað, að samkomulagið
frá 1961 ætti ekki lengur við og væri brott
fallið.
8. Eftir brottfall samkomulagsins sé
enginn grundvöllur þess skv. sam-
þykktum dómstólsins, að hann hafi lög-
sögu i málinu.
9. Um lifshagsmuni íslands er að ræða og
neitar þvi ísland hvers konar lögsögu
dómsins um viðáttu fiskveiðimarka við ís-
land.
í orðsendingunni i fyrradag er svo áréttað,
að ísland muni ekki mæta fyrir dómnum á
þriðjudag og ísland mótmæli þvi sérstaklega
að dómstóllinn kveði upp bráðabirgðaúrskurð
i máli Breta um lögbann við útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar, þar sem enginn grundvöllur sé
fyrir hendi fyrir dómstólinn að hafa lögsögu i
þessu máli, eftir brottfall samkomulagsins frá
1961. -TK.
Forustugrein úr The Economist:
Áhrif Rússa meðal Araba
eru minni en sýnist
Fiest Arabaríkin þiggja aðstoð Rússa en láta eins
lítið í staðinn og unnt er
ÖRLAGARIKASTI aftur-
kippurinn varð i Sudan.
Numeiry hershöfðingi tók
völdin árið 1969 en i júli 1971
gengust kommúnistar fyrir
misheppnaðri tilraun til að
steypa honum af stóli. Þessi
tvö ár gekk allt vel hjá
Rússum. Byltingarstjórnin i
Sudan fór að nota rússnesk
vopn, kaupa vörur af Rússum
og hafa vöruskipti við þá.
Rússneskir sérfræðingar og
ráðgjafar voru velkomnir til
Sudan. Stærsti kommúnista-
flokkurinn i landinu átti i
nokkrum erfiöleikum en var
eigi að siður virkur og vel
skipulagður, og Numeiry
forseti skreytti ræður sinar
með kunnustu orðaleppum
marxista.
Svo kom hin misheppnaða
stjórnarbylting og þá fór allt
aö ganga á tréfótum. Ráðist
var gegn kommúnistum I
landinu og leiðtogar þeirra
ýmist teknir af lífi eða
fangelsaðir. Nokkur hundruö
rússneskra ráðgjafa hurfu i
skyndi úr landi (50 hernaðar-
sérfræðingar snéru þangað
aftur siðar) og Numeiry hers-
höfðingi varð nálega eins hat-
rammur Rússa-andstæðingur
og Qaddafi offursti í Libyu.
UMSKIPTIN hafa ekki orðið
svona snögg annars staðar.
Rikisstjórnin i Alsir er eina
rikisstjórnin i Norður-Afriku,
sem Rússar telja „fram-
sækna” eins og rikisstjórnir
Egyptalands, Iraqs Sýrlands
og Suður-Yemen
Rikisstjórnin í Alsir treystir
vissulega á miðstjórn i efna-
hagsmálum, en skiptum
sinum við Rússa hagar hún
þannig að hún tekur við
hergögnum og aðstoðinni, en
lætur furðulega litið af hendi í
staðinn. Til dæmis hafa
rússnesk herskip enga við-
leguaðstöðu i höfnum í Alsir,
en beiðnum vegna einstakra
skipa er vel tekið og kurteis-
lega. Stjórn landsins stefnir
eindregið að þvi að treysta
tengslin við Efnahagsbanda-
lag Evrópu.
I LIBYU hefir gerzt ljósasta
dæmi þess, að unnt er að
stevoa með valdi af stóli rikis-
stjórn, sem er hlynnt vest-
rænum rikjum,án þess að við-
takendurnir þurfi að vera á
bandi kommúnista.
Hvað svo sem kann að hafa
gerzt um daginn i skiptum
þeirra Qaddafi forseta og
Jalloud majórs aðstoðar-
manns hans, sem nú er for-
sætisráðherra, er næsta ótrú-
legt, að það breyti stöðunni út
á við svo að heitið geti. 1 fram
tiðinni kann hyggni Jallouds
að verða meira ágengt en
áður gegn kenjum Quddafis
ofursta, en til Rússa verður
varla leitað nema þörf Se á.
TALIÐ er að Rússum hafi
orðið einna mest á-
gengt i Sýrlandi. Þó
er eftirtektar vert, aö
rikisstjórn Baath-sósialista
I landinu hefir ávallt þver-
skallast við tilmælum Rússa
um aö ganga í bandalag við
Egyptaland og Iraq. Assad
forseti fór til Moskvu snemma
i júli. Yfirlýsingin sem gefin
var út aö heimsókn hjans
lokinni, lýsir jafn skýrt og
loðna slikra plagga leyfir, að
- Síðari grein -
aðilar höfðu ekki komið sér
saman. Samstaða rikisstjórna
landanna er sögð „náin” á
flestum sviðum alþjóðamála.
Rússar láta Sýrlendingum i
té stifluna. sem þeir hafa
lengi þráð að reisa við Efrat,
auk hergagna varnakerfis og
sérfræðinga til að starfrækja
það. Svo getur fariö, aö Assad
verði, þegar timar liða eins
harðhentur við ráðgjafana og
Sadat, en of snemmt er að
gera þvi skóna, hvenær Sýr-
lendingar verði búnir að ööíast
nægilega þekkingu tii aö
stjórna öllum sinum búnaði.
ARABIUSKAGI hefir löng-
um verið á bandi vestrænna
rikja og þar hefir Rússum ekki
orðið ágengt nema i Suður-
Yemen. Þar eru bæði Rússar
og Kinverjar búnir að koma
sér vel fyrir. Bretar kunna að
segja, i ljósi dýrkeyptrar og
langrar reynslu, að þeim sé
þaö meira en velkomið.
Aden er vel i sveit sett, en þó
hvergi nærri eins mikilvægt og
Bretar álitu hér fyrr meir, og
Rússar hugsa sig efalaust tvi-
svar um áður en þeir leggja
fram allt það fé, sem á þarf að
halda þar.
Norður-Yemen veitir rúss-
neskum vopnum viðtöku en
erjur milli þess og Suður-
Yemen hafa eigi að siður þok-
að ibúnum æ meira undir áhrif
Saudi-Arabiu. Ahrif Saudi-
Arabiu eru einmitt talin hafa
átt sinn þátt i ákvörðun Sadats
forseta um brottvikningu
Rússa. Norður-Yemen sleit
stjórnmálasambandi við
Bandarikjamenn að loknu sex-
daga striðinu árið 1967, en
varð fyrst Arabarikja til að
taka það upp að nýju i byrjun
júli i ár.
IRAQ er undantekningin og
þar hefir Rússum orðiö vel
ágengt enn sem komið er. Og
þetta er mikilvæg undantekn-
ing. Leiðtogum annarra
Arabarikja hættir til að lita á
Iraq sem eins konar undan-
villing, en núverandi rikis-
stjórn þar er sennilega eins
föst i sessi og nokkur önnur
stjórn i Arabariki. Iraq hefir
tvennt, sem Rússar þurfa á að
halda, eða oliu og aögang að
Persaflóa. En Rússar fá ekki
einungis það sem þeir þurfa á
að halda. (enda bótt beim
kunni að þykja nóg um hve
mikla oliu traqstjórn vill láta
þá kaupa) heldur fá þeir sin-
um þörfum fullnægt beinlinis
á kostnaö Vestrænna rikja.
Þar með eru tvær flugur
slegnar i einu höggi. Færa
mætti fram sem gagnrök, að
mikil rússnesk áhrif i traq
kynnu 1 sjálfu sér að auka á
varúð og tortryggni annarra
Arabarikja.
Egyptar áttu ekki auðvelt
með að gagnrýna sáttmála
traqsbúa og Rússa, þar
sem þeir höfðu sjálfir gert
sams konar sáttmála. Þessi
mök traqbúa og Rússa ólu þó
mjög á gremju margra
Egypta yfir eigin bindingu.
Þegar Rússar neituðu að láta
af hendi þau vopn, sem Egypt-
ar töldu öllu skipta gagnvart
Israel, þótti mörgum Egypt-
um sýnt, að Rússum þætti sér
hagur að þvi, — eins og Isra-
elsmönnum og Bandarikja-
mönnum, — að viðhalda á-
standi, sem kæmi fyrst og
fremst niður á Egyptum.
AF þessu spratt sú kenning,
að Rússar og Bandarikjamenn
hefðu samið um ástand mála I
löndunum fyrir botni Mið-
jarðarhafs þegar Nixon forseti
fór til Moskvu i vor, og Egypt-
ar bæru megintjóniö af þeim
samningum. Egyptar eru afar
tortryggnir og öll tortryggni
þeirra beindist nú að Rússum,
hvort sem ástæða var til þess
eða ekki.
Vegna þessa var reitt hátt til
höggs i þágu freisisins. Þetta
högg hefir efalaust ruglað
Rússa — nema þvi aöeins að
þeim sé kunnugt, að Egyptar
séu staðráðnir i aö hefja strið
og hafi umfram allt viljað
koma Rússum á burt áður en
þeir hæfust handa. — En allt
sem veldur þeirri háskalegu
klemmu, sem Egyptar eru i,
er gersamlega óbreytt þrátt
fyrir þetta högg.