Tíminn - 10.08.1972, Blaðsíða 9

TÍMINN
Fimmtudagur 10. ágúst 1972
Fiinmtudagur 10. ágúst 1972
TÍMINN
Kaupverð iðnvæðingarinnar og stórgóðans japanska:
Fyrir nokkru var haldiA i
Stokkhólmi lifvistarþing Sainein-
uftu þjóöanna. Þar var margt
skrafaft og skrifaft um náttúru-'
spjiill. Mönnum kom saman um,
aft uggvænlega liorfi i þvi efni og
nauftsynlcgl sé aft hcfjast handa
um úrbætur, en gckk öllu verr aft
sameinast um, hvcrjar þær ætti
aft vera og hvar skórinn kreppti
sárast, svo aft ckki sé á minnzt,
hverjum hæri aft greifta
óhjákvæmilegan kostnað. Þess
vegna er hætt vift, aft sérhags-
munir, raun vcrulegir efta
imyndaftir, verfti enn sem fyrr
látnir sitja i fyrirrúmi. Frakkar
hafa aft nýju tekift lil vift aft
sprengja kjarnasprengjur ofan-
jarftar eins og ekkert hafi i skor-
izt, svo aft dæmi sé tckift.
Aft sjálfsögöu bjóst enginn við
þvi, aft á þessu þingi yrði annaft
gerten aft undirbúa nauftsynlegar
I wmmm ■ r*

KVIKASILFURSDAUÐI OG VAN-
VITA OG ÓMÁLGA AUMINGJAR

Verksmiftjueilruiiin segir til sin hjá þessari manneskju.
aðgerftir. En margur mun þó hafa
vænzt þess, að meira yrfti um
kjarna málsins rætt en gert var.
Mengunin á sér auðvitaft pólitisk-
ar forsendur og gildir þá einu,
hvort henni veldur andvaraleysi
og vankunnátta eða skeytingar-
leysi efta hún er höfft aft vopni eins
og gert er i Vietnam. Þetta er
náttúrlega flestum ljóst, en þvi
má helst ekki á þaö minnast, aft
þá væri komift fullharkalega vift
kaun þeirra,sem mesta sök eiga i
þessu efni. Til marks um þetta
má taka heift Bandarikjamanna,
þegar Palme forsætisráftherra
Svia leyffti sér aft vikja orftum aft
þeim glæp,sem þeir fremja á
þjóftum Indókina.
Þau lönd eru æði mörg, sem
flaka i sárum, af þvi aö menn
hafa ekki gætt þess i skammsýnni
og fyrirhyggjulitilli gróðafikn
sinni, að öllu má ofbjóða. Þess er
þó skylt aö minnast, að fyrr á tið
vissu menn ekki, hvaft leiða
mundi af skefjalausu skógar-
höggi, óhóflegri beit efta öðru
álika. Nú kunna menn a.m.k.
nokkur skil á þvi,sem gerist efta
mun gerast, ef varúftar er ekki
gætt i skiptum við náttúruna.
Samt sem áftur fer liku fram og er
þó langt siðan framsýnir visinda-
menn tóku að vara vift þeirri
hættu, sem aft okkur steðjar
vegna mengunar og náttúru-
spjalla. 1 þessu máli er iðnaftur og
söluhyggja, sem öllu tröllriftur,
helztir sökudólgar. En auftjöfr-
arnir, sem einskis svifast, ef þaft
bara eykur gróðann, hafa spyrnt
á móti i lengstu lög. Þeir hafa
sagt þá visindamenn ljúga, sem
þorað hafa aft segja sannleikann,
og reynt aft gera sem minnst úr
öllu saman. íslendingar kannast
kannski litillega við vinnubrögft
af þessu tagi.
Þar kom þó loks, að efnt var til
þings i Stokkhólmi, aft frurhkvæfti
Svia, þar sem rætt skyldi um
ósómann. En þá kom i ljós, aft
þeirsem iftnastir eru vift arftránift
og mestu ausa úr auftlindum ann-
arra og mest svina út, telja
mengunina ekkert eiga skylt við
pólitik og neita enn sem fyrr að
standa skil á sinum hluta
reikningsins.
Iftnaftarlöndin eiga þaft öll sam-
merkt aft þau eru illa leikin af
mengun af völdum iftníftarins,
þótt i misjöfnum mæli sé. Japan
mun vera þaft land, sem hvaft
harðast hefur orftiö úti. Saga
japanskrar iðnvæöingar hefst ár-
ift 1868, þegar Mutsuhito varð
keisari, afteins sextán ára aft
aldri. Fram aft þeim tima haffti
Japan verið einangrað lénsveldi,
lokað útlendingum. Mutsuhitu og
fylgifiskum hans var Ijóst, að
Japan mundi falla i klær nýlendu-
veldanna eins og flest hinna Asiu
og Afrikurikjanna, ef ekki yrfti að
gert. Þeim kom saman um, að
eina ráðift til aft afstýra þvi, væri
aft iftn- og hervæfta landift á vest-
rænan máta. Þetta voru framsýn-
ir menn og skynsamir. Þeir
keyptu útlendar vélar og tækni-
kunnáttu, en forftuftust sem heit-
an eldinn aft hleypa erlendu fjár-
magni inn i landið. Þeir höfðu
nefnilega séft, hvernig fór fyrir
þeim rikjum sem ekki vöruðust
gylliboftin og vissu ofurvel, að
tæki Japan lán erlendis, svo aft
nokkru næmi, yrfti nylendu-
rikjunum auðveldur eftirleikur-
inn, jafn höllum fæti og landift
stóð i upphafi. Japönskum iðnafti
fór ört fram. Á árunum 1900-1940
tólffaldaðist framleiftslan, svo að
dæmi sé tekið. En þetta gerðist
ekki átaka eða sársaukalaust Það
voru bændurnir, sem verst urðu
úti i byrjun. Helmingur uppsker-
unnar var tekinn af þeim og
notaftur til þess aft kosta iðnvæft-
inguna. Kjör verkalýðsins voru
hin ömurlegustu, en vegna of-
fjölgunar i sveitunum þyrptist
fólk samt til bæjanna og varft þá
aö taka þeirri vinnu sem bauftst.
Smám saman náftu heimsveld-
is- og hernaftarsinnar öllum völd-
um i sinar hendur og loks steyptu
Japanir sér út i heimsstyrjöldina.
Að henni lokinni voru allar meiri
háttar borgir og bæir i Japan i
rústum og landift hernumift af út-
lendum her i fyrsta skipti i sögu
þess.
Japönsku heimsveldissinnarnir
höfðu reiknaft dæmift á svipaftan
hátt og þeirra nótar hafa alltaf
gert. Hervæfting og vigbúnaftur
áttu annars vegar aft koma i veg
fyrir atvinnuleysi og hins vegar
að efla iftnaftinn og meft landvinn-
ungum átti aft afla hráefna og
markafta. Þetta var út af fyrir sig
rétt reiknað, gallinn var bara sá,
aft Japönum og bandamönnum
þeirra reyndist ofvifta aft koma á
kné hinum herraþjóftunum, sem
auðvitað létu ekki möglunarlaust
lausan sinn hluta kökunnar.
En þaft er seigt i Japönum og
iftjusemi þéirra annáluð, og þeir
voru fljótir aft rétta úr kryppunni.
Japan er nú þriðja mesta iðnveldi
heims og er enn á uppleið. Þenn-
an uppgang er hagfræðingum
tamtað nefna hift japanska undur
og þykir mikið til koma. Hitt vill
gleymast, að japönsk alþýða hef-
ur fengift að greiða undrið dýru
verfti, án þess að fá ýkjamikift i
staðinn.
Að striftinu loknu var komið á
lýftræfti i landinu með vestrænu
snifti. Það mun þó sannast sagna,
að áhrif alþýftu á stjórnarháttu
eru meiri i orfti en á borði i Japan
eins og reyndar viðar. Stærsti
flokkur landsins er frjálslyndi
lýftræðisflokkurinn,sem nú hefur
setið á valdastóli hátt á þriðja tug
ára. Hin öflugu samtök japanskra
atvinnurekenda, Keidanren,
styðja dyggilega vift bakið á
flokknum með riflegum fjár-
veitingum enda eru þaft i rauninni
þessi samtök atvinnurekenda
sem ráða þvi, hverjum lyft er upp
i forsæti i rikisstjórninni.
Kjör verkalýftsins eru smánar-
leg, kaup lágt og vinnuskilyrfti
slæm. Heita má, aft verkamenn
eigi allt sitt undir atvinnurekend-
um. Sá sem eitt sinn byrjar aft
vinna fyrir eitthvert stórfyrirtæk-
iö á þess tæpast nokkurn kost aft
skipta um vinnu. Launakerfinu er
svo hagaft, aft kaup er ákaflega
lágt i byrjun, en hækkar smám
saman með árunum, svo aft þeim
mun lengur sem menn vinna i
sama fyrirtæki, þeim mun hærra
kaup fá þeir. Sá sem hættir hjá
einu stórfyrirtækinu fær ekki
vinnu hjá öftrum. Allt er þetta
auðvitaft til þess aft gera verka-
lýftinn sem auftsveipastan.
Óhugnanlegast er þó
skeytingarleysi atvinnurekenda
um heilsu og lif verkafólks, þótt
allt fari þetta náttúrlega saman
og þess megi finna dæmi viftar en
i Japan.
Á meðal þeirra, sem til Stokk-
hólms komu vegna ráðstefnu S.Þ.
voru nokkur fórnarlömb jap-
anska undursins. Þetta var fólk,
sem misst haffti heilsuna vegna
kvikasilfurseitrunar i iftnaðar-
borginni Minamata. I fylgd með
þvi var Jun Ui, visindamaftur,
sem kunnur er af rannsóknum
sinum á mengun. Hann hefur ver-
ift japönskum yfirvöldum óþægur
ljár i þúfu og þótti þess vegna
ekki gjaldgengur þátttakandi i
hinni opinberu sendinefnd Jap-
ans. Þar sátu aðeins fulltrúar
stóriðnaðarins og þeir visinda-
menn,sem eru á mála atvinnu-
rekenda. Jun Ui hefur manna
ötullegast barizt fyrir rétti þeirra.
sem eiga um sárt að binda út af
gróðafikn eigenda Chissoverk-
smiftjunnar, sem olli eitruninni i
Minamata.
Chissoefnaverksmiðjan notar
mikift af kvikasilfri vift fram-
leiftsluna og allt skólp rann
óhreinsað út i höfnina i Mina-
mata, af þvi að hreinsitæki kosta
peninga, en gefa atvinnu-
rekandanum ekkert i aftra hönd.
Þvilik fyrirbæri eru íslendingum
kannski ekki meft öllu ókunn. Um
1953 varö þess vart, aft kettir og
önnur dýr i Minamata höguðu sér
annarlega, þau áttu erfitt um
gang, gengu á hvaft sem fyrir
varö og engdust i krampateygj-
um. Um þetta var auftvitaft litt
skeytt. 1954 veiktist fyrsti maftur
inn og 2 árum siftar var þvi likast
sem farsótt geisaði. Fólk lamaft-
ist efta dó og konur ólu vansköpuft
börn. Rannsóknir sýndu, aft eitur
af einhverju tagi hlaut að valda
þessu. Athyglin beindist nú að
Chisso, sem var eina verksmiðjan
i borginni, en ráðamenn þar
brugðust hinir verstu við og neit-
uftu allri samvinnu. Fórnarlömb-
in áttu öll sammerkt i einu, þar
voru bara fátækir sjómenn og
fjölskyldur þeirra sem veiktust.
Opinber yfirvöld létu sér fátt
um finnast, en 1959 voru þó hafn-
ar rannsóknir á þessari matar-
eitrun, sem kölluð var, af þvi aft
ljóst var að sýkinni olli eitraður
fiskur. Um svipaft leyti komust
þeir visindamenn, sem unnu aft
rannsókn á málinu á eigin spýtur,
að þvi, aft botnleftjan i Minamata-
flóanum var mjög menguð kvika-
silfri. Tveir þeirra laumuftust til
þess að næturlagi aft taka sýnis-
horn af leftjunni við mynni skólp-
leiftslu verksmiðjunnar. I ljós
kom, að hvergi var kvikasilfrið
meira. Tilraunir voru þá gerðar,
sem sýndu, aft kvikasilfur olli
veikinni. t hinni opinberu skýrslu
var þó ekki minnst orði á skólp-
leiftsluna. Framhaldsrannsóknir
sýndu, aft eitrunin hlaut aft stafa
af verksmiftjuskólpinu, en allt var
þaggaft niður og visindamönnun-
um skipað að þegja.
1964 gerðust svipaftir atburðir
vift Aganofljótift i miðhluta lands-
ins. Sökudólgur reyndist vera
efnaverksmiftjan Showa Denka.
Allt fór þó á svipaða lund og áftur,
verksmiftjustjórnirnar vilja tæp-
ast vift neitt kannast og opinber
yfirvöld styftja þær. Þaft er at-
hyglisvert i þessu sambandi, aft
báðar þessar verksmiöjur veita
fé til stjórnarflokksins og
keisarafjölskyldan og Sto fyrrum
forsætisráftherra eiga hlut i hinni
siftarnefndu. Fórnarlömbin hafa
þvi neyðst til þess að höfða mál og
njóta þar ókeypis aðstoftar fjölda
lögfræftinga, sem ofboftift hefur,
hvernig þetta fólk hefur verift
leikift. Japönsk lög eru hins vegar
svo haganlega sniftin, aft sanna
verftur, aft um ásetning eða hirðu-
leysi hafi verið aft ræfta af hálfu
verksmiftjanna. Auk þess munu
skaftabæturnar, ef einhverjar
verfta, miðaðar vift tekjur manna,
þannig, að þeir fá hæstar skafta-
bætur, sem beztar höfftu tekjurn-
ar. Þar vift bætist, að réttlætið
flýtir sér hægt, þess er ekki væn-
zt, að hæstiréttur skeri úr málinu
fyrr en 1980.
Nokkur hluti þess fólks, sem
sýktist af kvikasilfrinu eyftir æv-
inni á sjúkrahúsi skammt frá
Minamata.
Þar má meftal annars sjá
Yamamoto, sem er ómálga þótt
hann, sé fjórtán ára. Hann getur
setift uppréttur, en fær vart haldift
höffti og slefan rennur úr munnin
um. Hann skilur ekki orð, þóti
reynt sé aft tala við hann.
Greindarvisitala hans er núll, og
hans gæta tvær hjúkrunarkonur
dag og nótt.
Matsunaga er rúmlega tvitug
og hefur verift veik siftan 1956.
Hún vegur bara 22 kiló og er aft-
eins 104 centimetra löng og fót-
leggirnir eru ekki nema
þumlungur i þvermál. Hún er til-
finningalaus með öllu oe hevrir

Þessi niaftur liefur orftift fyrir kvikasilfurseitrun.
ekkert nema æptsé i eyra henni.
Þannig mætti halda áfram.
Talift er, aft i Minamata hafi um
15000 manns beðið tjón á heilsu
sinni vegna þess arna, þótt yfir-
völd vilji ekki kannast vift nema
116. Það mætti lika minnast á
eiturþokuna, sem grúfir vfir stór-
borgunum efta blýeitrun, sem
stafar af blýi i bensini.
Allt þetta og margt fleira er af-
leifting undursins mikla, afleifting
af pólitik, sem ekki skeytir um á
hverju efta hverjum traðkaft er, á
meftan hægt er að græfta fé.
Sigvaldi Hjálmarsson:
AÐ DREPA
KASTLJ0S
ÞA SOGU heyrði ég um unga
konu aft henni hafi orðift á þau
mistök i matseldinni aft stinga
barni sinu i bakarófninn i
staðinn fyrir. kjúklinginn!
Hún á aft hafa verift i hass-
vimu.
Eitthvað hefur breyzt, eitt-
hvaft mikift hefur breytzt, aft
hægt skuli vera að hafa i flimt-
ingum að móftur hendi það ólán
aft steikja barn sitt. Sumt hefur
sannarlega þótt svo fjarri heil-
brigftu manneftli að grinið —
sem stundum er meiri alvara en
alvaran — geti ekki helgað þaft.
En svo les i íréttirnar i News
week:
Börn eru, segir ritið, barin,
brennd með vatni efta logandi
sigarettum, skotin, kyrkt, veitt
svöðusár, pind með rafstraumi
eða bleytt i oliu og kveikt i þeim.
Sum hljóta ævilöng örkuml,
önnur — deyja.
Jú rétt, vift segjum þetta vera
undantekningartilfelli, þaft er
vana-viðkvæftift þegar eitthvað
þarf að afsaka. Og þó . . .
I sömu fregn er greint frá þvi
aft barnapyntingar þar sem for-
eldrar veitast aft afkvæmum
sinum, fari hrað-vaxandi. 7000
tilí'elli komust á skrá i New
York siftast liftift ár.
Og aukningin kvað standa i
sambandi viö tvennt:
Eiturlyíjanautn foreldranna
— og hve margir foreldrar eru
sjálfir varla annaft en börn þeg-
ar þeir i'ara aö eignast börn.
Hvernig má þaft vera að flest
sem slæmt er fer i vöxt i þeim
hluta heims þar sem fólk býr vift
auftveldustu kjör samtlmis þvi
sem öll skilyrfti er reynt aft
bæta?
Þó furftar mig meira á hinu
hve litift kapp er lagt á aft leita
orsakanna — jafn mikift kapp er
þó lagt á aft bæta úr afleiftingun-
um.
Vift ráftumst svnileea á siúk-
dómseinkennin en ekki mein
semdina. Og allir virðast una
þeim vinnubrögftum prýftilega.
Við höfum sand af ,,vanda-
málum”, og svo erum vift aft
„berjast vift vandamál” allan
timann!
En hvur er orsök þess að um-
ferftarslys eru mest þegar akst-
ursskilyrði eru bezt? Hvur er
orsök þess aft kynslóð sem hefur
bezt ytri skilyrfti allra i sögunni
leitar meira en áftur á náöir eit-
urlyfja? Og hvur er orsök þess
aft á þessari öld mannúftar
og menntunar skuli þaft fara i
vöxt aft menn drepi börnin sin?
Þetta er mér forvitni á að
vita.
En vift umferðarvandamálið
berjumst vift með þvi aft dútla
við aft færa til umferftarmerki
og setja flóknar reglur. (Um-
ferðarspekingar minna mig
alltaf á simastúlkuna sem
hengdi sig i snúrunum i af-
greiðsluborðinu, gamaldags af-
greiðsluborft auðvitaft).
Þaft eru ekki til þau lög eða
löggæzla sem getur hindraft þjóf
aft stela. Lög og löggæzla fjalla
ekki um hvers vegna þjófur
stelur. Allt slikt er aðeins til aft
verja fyrir honum verftmæti,
standa hann aft verki, dæma
hann og hegna.
öll okkar ,,barátta” vift
..vandamál” byggist nákvæm-
lega á þessu.
1 sambandi vift eiturlyfin er
helzta ráftið að reyna að snuöra
uppi allt hass og heróin um vifta
veröld — eins þótt vitað sé aft
hægt er aft rækta margar fikni-
efnategundir i blómsturpottum.
BARNIÐ SITT
Raforkumál Norðurlands
Þaft á ekki að vera hægt aft ná
i hass — þaft er stefnan. En
hvernig i ósköpunum stendur á
að fólk fer að langa i aft fikta við
hass — um þaft er ekki spurt,
enda þótt augljóst sé að ekkert
hass-vandamál væri til ef engan
langaði i hass.
Svo er seinni kapitulinn —
hvað á aft gera vift ræfilinn þeg-
ar hann er orftinn aö eitur-lyfja-
sjúklingi, og hvaft á aö gera við
hjóna-aumingjana sem mis-
þyrmdu barninu sinu? t dag er
verið gott vift svona fólk, áður
heffti þaft kannski verið svivirt
og pyntaft. Þaft er aft visu mikill
munur en afteins stigsmunur.
Orsökin er tæpast hjá fáeinum
sem falla. Þeir eru afteins fórn-
ardýr. Orsökin er hjá okkur öll-
um.
Ef á aft komast fyrir sjúkdóm
þarf lika aft mefthöndla þá heil-
brigðu.
Ég þyrfti ekki að spyrja ef ég
vissi svarift.
En má ekki nálgast eiturlyfja-
spursmálift til aft mynda, frá allt
annarri hlið?
Þaft er komið i ljós að þeim
mun meiri tómstundir sem
menn hafa og þeim mun meira
sem þeir skemmta sér — þeim
mun meira leiðist þeim.
Leiftindin urftu til þegar fólk
fór aft skemmta sér.
Menn fóru ekki að skemmta
sér af þvi þeim leiddist. Þeim
fór aft leiftast af þvi þeir
skemmtu sér.
Hér er skemmtanaiftnafturinn
kapituli útaf fyrir sig, heimsvift
stétt miskunnarlausra grófta-
manna sem raka saman fé á þvi
aft hjálpa fólki til að halda á-
fram að leiðast.
Skemmtun þýðir aft eyða tim-
anum, stytta stundir, og á ekk-
ert skylt vift aft njóta þess sem
manni finnst fagurt, eins og til
dæmis hlýða á göfuga músik eða
virða fyrir sér stórkostleg svift
náttúrunnar.
Er til eitt einasta dæmi um
mann sem hætti aft leiftast af þvi
hann fór að skemmta sér?
Ef svo er þá hefur sá maftur
hætt aft skemmta sér. Hann
þurfti þess auðvitað ekki eftir
það.
En forfeftur okkar sem alla
ævina voru önnum kafnir aft sjá
sér og sinum farborfta — ætli
þeim hafi leiftzt?
Vafalaust ekki. Spurningin
um leiðindi og skemmtun kom
þar ekki til greina. Þeir voru al-
teknir af áhuga. Neyftin fyllti þá
riáhuga.
Nú er ég ekki aft mæla með
neyft. Hamingjan forfti mann-
kyninu frá neyft.
En mætti ég biftja um að fólki
auðnaðist aft hafa gaman af aft
vera til, geti unaft við að vera til,
fullt af áhuga á lifinu, þótt þaft
þurfi ekki aft takast á vift hungur
og kulda?
Aft kunna að eiga tómstundir,
aft kunna aft vera frjáls — það er
liklega vandinn.
Sumir nota þær til að dútla við
eitthvað, frimerki til að mynda.
Vift höldum flestir að allt velti
á aft vera alltaf aft gera eitt-
hvaft, eitthvað sem er algerlega
gagnslaust, heldur en ekki neitt.
Og auftvitaft er gagn aft hinu
gagnslausa ef þaft hjálpar
manninum sem vinnur.
En það er erfitt, þegar skil-
yrftin eru sérstaklega auðveld,
aft vera hamingjusamur til
lengdar ef maður getur ekki un-
aft sér þokkalega vift að gera
ekki neitt.
1 tilefni blaðaskrifa að undan-
förnu um raforkumál Norftur-
lands vestra telja Rafmagns-
veitur rikisins rétt aft upplýsa
eftirfarandi.
Mismunandi leiftir til úrlausnar
á raforkuþörf Norfturlands vestra
hafa verið til athugunar um ára-
bil, og þá i senn á vegum Raf-
magnsveitna rikisins, Orku-
stofnunar og stjórnskipaftra
nefnda, auk athugana af hálfu
héraðsaftila. Þar til fyrir ári stóð
samanburfturinn einkum milli
linutengingar viö Laxársvæðift og
3.2 MW virkjunar i Svartá i
Skagafirfti. Siðan hefur linu-
tenging við Skeiftsfossvirkjun,
sem er i eigu Siglufjarðarkaup-
staftar ásamt litilli viftbótar-
virkjun þar, 1.6 MW, komið til
samanburftar við tengingu vift
Laxársvæðift. Tengingin vift
Laxársvæftift felur i sér orkukaup
þaðan til Norfturlands vestra að
sinni, en siftan frjálst val um
orkuöflun fyrir Norfturland i
heild.
Rafmagnsveitur rikisins hafa
fyrir sitt leyti, haft óhlutdræga
afstöftu til framangreindra val-
kosta, kannað þá eftir föngum og
átt um þá viðræftur vift hlutaðeig-
andi aðila. Þannig samþykkti
stjórn Rafmagnsveitnanna i
september 1971, aft kannaftir yrftu
skilmálar hugsanlegra orku-
kaupa frá Skeiðsfossvirkjun um
Iinu til Norðurlands vestra, og i
marz sl-var samþykkt, að sér-
stakur samanburður skyldi
gerður á tengingu vift Skeiftsfoss-
virkjun annars vegar og Laxár-
virkjunarsvæftis hins vegar.
Stjórnin hefur talift liklegt aft
báftar þessar tengingar verfti
gerðar meft timanum.
Iönaftarráðuneytinu hefur verið
gerö grein fyrir athugunum Raf-
magnsveitnanna á þessu máli. I
höfuftatriftum varft nifturstaða
þeirra athugana, sem Raf-
magnsveitur rikisins, áttu hlut aft
sú, aft tenging við Laxár-
virkjunarsvæftift væri betri val-
kostur eins og nú standa sakir,
eínkum þar eft sú tenging fæli i
sér betri möguleika á frambúðar-
lausn, þótt hvorugur kosturinn
einn sér leysi úr orkuskorti nema
til fáeinna ára.
Þar sem mál þetta varftar
einnig svæfti, sem Rafmagns-
veitur rikisins afla ekki orku til,
hlaut endanleg ákvörftun einnig
aft byggjast á mati á orkuöflunar-
leiftum til þeirra svæöa, þannig aft
tryggt væri, að framkvæmdir
Rafmagnsveitnanna væru i sam-
ræmi vift heildarstefnu um orku-
öflun til allra svæðanna. Þetta
mat er utan verkahrings Raf-
magnsveitnanna.
i samræmi við niðurstöftur
framangreindra athugana tók þvi
stjórn Rafmagnsveitnanna linu-
lögn til Laxársvæðisins inn á til-
lögur sinar til Iönaftarráftu-
neytisins um framkvæmdaáætlun
1972. Tillaga þessi var bundin þvi
skilyrfti aft ráftuneytift teldi
trygga orkuöflun eftir fullnýtingu
fyrsta virkjunarstigs Laxár III.
Jafnframt var hafftur fyrirvari á,
aft samkomulag næftist vift
Laxárvirkjun um hagkvæm orku-
kaup inn á linuna og aft fram-
haldsathuganir Orkustofnunar
högguðu ekki nifturstöftum Raf-
magnsveitnanna varöandi hag-
kvæmismat. Aö þvi leyti sem mál
þetta varftafti jafnframt orkumál
svæfta sem Rafmagnsveiturnar
annast ekki orkuöflun fyrir, var
málsatvikum visað til rikisstjórn-
arinnar án beinna tillagna. Um
orkukaup frá Laxárvirkjun náðist
samkomulag sem telja má
báöum aftilum hagstætt, háft
þvi aö ráöist yrfti i byggingu lin-
unnar. Undirbúning og fram-
kvæmdir verksins sjálfs hafa
Rafmagnsveiturnar siðan hafift
eftir beinum fyrirmælum frá
Iftnaðarráftuneytinu.
Orkuþörf Norfturlands vestra
Á Norfturlandi vestra utan
Skeiftfosssvæftis var orkunotkun
árið 1971 17,6 GWh þar af fram
leiddar 11,1 GWh i vatnsorku-
verum og 6,5 GWh meft disilorku.
(1 GWh = 1 millj. KWst), en
Skeiftsfossvirkjun framleiftir nú
raforku fyrir svonefnt Skeiftsfoss-
svæfti, þ.e. Fljót, Siglufjörð og
Ólafsfjörö.
Áætluð orkuþörf megin svæftis
Noröurlands vestra næstu ár er
þessi:
Ariö 1972
Arið 1973
Ariö 1974
Árið 1975
19,0 GWh
20.0 GWh
21,5 GWh
23.0 GWh
Vatnsorkuverin eru i Göngu-
skarftsá og við Laxárvatn. Um
framleiftsluaukningu i þeim, svo
neinu nemi, er ekki aft ræfta, og
verftur þvi aft framleifta hina
auknu orku meft disilvélum ef
ekki verfta gerftar aðrar ráft-
stafanir.
Skeiftsfosstenging
1. Viftunandi tenging á milli
Skeiftfossvirkjunar og Sauðár-
króks kostar samkvæmt áætlun
um 30 milljónir króna. Viðbótar-
virkjun vift Skeiftsfoss,l,6 MW, 8
GWh, er áætluft kosta um 70
milljónir króna og gæti vart orftift
tilbúin fyrr en siftari hluta ársins
1974, þótt hafin heffti verift á þessu
ári. Heildarkostnaftur virkjunar
og tengingar áætlast þvi um 100
milljónir króna.
2. Á siðastliftnu ári hafði Skeiðs-
fossvirkjun um 4.5 GWh afgangs-
orku, en af þvi hefðu einungis um
3,8 GWh verift nýtanlegar á
Frh. á bls. 15