Tíminn - 13.08.1972, Blaðsíða 17

Sumiudagur 13. ágúst 1!)72
TÍMINN
17
aðeins þekkja leiði sinna nánustu.
Alltof viða eru það fá leiði, sem
vis eru. Fyrir nokkrum árum
voru prentuð legstaðaskráar-
form. sem bundin voru i vandað
band. en þau liggja viðast ónotuð
og eru af mörgum talin óaðgengi-
leg. Þessi skoðun held ég að sé á
misskilningi byggð. Hjá okkar
söguriku þjóð ætti að vera sjálf-
sagt að saga hvers kirkjugarðs
væri skráð og til sé uppdráttur af
garðinum ásamt legstaða- og
minnismerkjaskrá. Einnig væri
fróðlegt fyrir ókomna tið að eiga
gamlar myndir af kirkju og garði.
— Hver eru að þinum dómi
mikilvægustu atriðin er lúta að
umhirðu kirkjugarða?
— Gamlir kirkjugarðar eru ekki
greiðfærir til hirðu og snyrtingar
og er margt sem veldur.
Grasvöxtur i kirkjugörðum er
viða það mikill að nauðsynlegt er
að slá þá, ef umferð um þá á að
teljast eðlileg, að ekki sé minnzt á
sjálfsagöa snyrtingu. Eg tel þvi
aö sléttun á kirkjugörðum hljóti
að vera nauðsynleg, þvi að ekki
liöa mörg ár, þar til enginn eða
fáir kunna að halda á orfi og sizt á
ósléttu landi.
Nú er óheimilt að setja
girðingar um einstök leiði eða
fjölskyldugrafreiti, og gerð
minnismerkja og legsteina er háð
samþykki kirkjugarðsstjórna.
Steypuþrær um leiði eru hvorki
fallegar né haganlegar. Þær
safna snjó og klaka á vetrum og
sigur þvi vatn niður i gröfina
þegar jörð þiðnar; einnig hefur
allt rusl, sem berst með vindi,
gott aðsetur þar. Þá veita þær
ekki þau vaxtarskilyrði fyrir
plöntur á legstöðum, sem til var
ætlazt að ekki sé minnzt á smiði
sumra þeirra eða staðsetningu.
Kostir þeirra eru þvi sannarlega
ekki margir, þegar einnig er tekið
með i reikninginn, að með
aldrinum koma brestir i veggi, og
þær hallast.
A einum stað kom ég að
steyptri gryfju i kirkjugarði, sem
var barmafull af vatni og is, og i
þvi stóð greinitré, sem i raun og
veru var nokkuð fallegt. Neðst
grillti svo i plastvönd.
Gerviblóm eiga að minum dómi
alls ekki heima i kirkjugörðum,
sömuleiðis plastnet eða plast-
girðingar um leiði, sem auk þess
eru óheimilar, svo sem áður er
sagt.
Þegar komið er fyrir minnis-
merkjum i skipulögðum legsam-
stæðum, eru þau staðsett i sam-
ráði við umsjónarmann garðsins,
sem og annar frágangur á leg-
staðnum ákveðinn. Limgerði
gera oft garðana hlýlegri og ljá
heildarsvip þeirra meiri ró og
festu.
Snúin og höll minnismerki
setja óhirðusvip á kirkjugarðinn,
þau á að rétta við, einnig á að
lyfta fornum hellum úr jörðu sem
oft bera iistilega gerða grafskrift
og sögurika. Uppsetningu og frá-
gangi minnismerkja hefur oft
verið mjög ábótavant, og talsvert
borið á tilgerðarlegum
skreytingum. Nú gera flestir sér
greiií fyrir að minnismerkin eiga
að vera einföld i sniðum og traust
að gerð. Úr mörgum tegundum er
að velja svo að enginn hætta er á
að fjölbreytni skorti. Stærðin
gerir minnismerkið ekki fagurt,
heldur gerð, efni þess og hirða.
Yfir heildina séð er gróðurfar
verra innan kirkjugarðs en utan,
sem byggist m.a. á þvi að
eigendur leiða hafa komið með
plöntur, sem með tið og tima hafa
orðið að illgresi vegna slæmrar
hirðu og ónógra vaxtarskilyrða.
Einnig hefur verið gert of mikið
að þvi að gróðursetja stórgerðar
plöntur fast fyrir framan minnis-
merki með þeim árangri, að
plantan hefur hulið grafskriftina.
t kirkjugarðslögunum stendur
m.a. að „vanræki hlutaðeigendur
aðhirða sómasamlega um gróður
á leiði, skal kirkjugarðsstjórn
láta þekja og hreinsa leiðið á
kostnað þeirra eða kirkju-
garðsins”. Þessu ber að sjálf-
sögðu að framfylgja.
Það er ekki einungis umhirða
kirkjugarða, sem er ábótavant
hér á landi. Viða á merkis-
stöðum og menntasetrum er
ástandið þannig, að okkur er til
litils sóma, þótt mikil framför
hafi orðið á siðustu tveim ára-
tugum í skrúðgarðarækt og
l'egrun umhverfis ýmissa
stofnana. Kirkjugarðarnir og
aðrir þeir staðir, þar sem um-
hirðu er ávótavant, ættu einnig á
tiltölulega skömmum tíma að
geta mótazt af nýrri garð-
menningu. En aðgerðum i
þessum efnum þarf að flýta nú á
dögum sivaxandi samgangna og
ferðamannastraums.
Til þess að auðvelda fram-
kvæmd á endurbótum og hirðu
kirkjugarðanna, gætu sóknar-
nefndir sameinazt innan
prófastsdæmis, um að ráða 1-2
menn eða fleiri til umferðavinnu i
göröunum, einnig gætu þær látið
gera tilboð i framkvæmdir við
kirkjugarðana.
— Hverjir eru meginþættirnir i
starfi þinu, sem eftirlitsmaður
kirkjugarða, Aðalsteinn?
— Það er fyrst og fremst að gefa
leiðbeiningar og sjá um ýmsar út-
veganir fyrir kirkjugarðs- og
safnaðarstjórnir. Yfirumsjón
með kirkjugörðum landsins hel'ur
hins vegar skipulagsnefnd kirkju-
garða. i henni eiga sæti biskup ls-
lands, húsameistari rikisins og
þjóðminjavörður einn maður
kosinn af Kirkjuþingi og annar af
Safnaðarráði Reykjavikur-
prófastdæmis.
— Er nú ekki larið að móta fyrir
framför i kirkjugarðsmálunum?
— Jú.vissulega. Og þótt mér hafi
orðið tiðrætt um hinar svörtu
hliðar, vil ég alls ekki vanmeta
það sem vel er gert.
Á stærri stöðum fjalla garð-
arkitektar og verktakar um
skipulag og framkvæmdir fyrir
kirkjugarðsstjórnirnar, þegar um
nýbyggingu er að ræða. Að öðru
leyti sér fastráðinn maöur um
daglega hirðu , og ræður þá
miklu val hans um útlit og hirðu
garðsins.
Kirkjugarðar til sveita eru
háðir þeim naumu stundum, sem
fámenn heimili geta i té látið Irá
annasömum bústörfum. Það er
heldur ekki ætlunin að fara að
róta upp og umskipuleggja litlu
sveitakirkjugarðana. Aðalatriöið
er að þeim sé haldið i hirð og virð-
ingu.
Kvenielagasamband Suður-
lands hefur gert sitt til að eíla
garðmenningu með þvi að veita
verðlaun árlega, annað hvert ár,
fyrir velhirtan kirkjugarð, og
hlaut Skarðskirkjugaröur verð-
launin fyrstur kirkjugarða á
Suðurlandi.
Þá er umhirða kirkjugarða,
sem ekki eru lengur i notkun,
einnig mikilvæg. t hverri sveit
eru fleiri eða færri niöurlagðir
kirkjugarðar. Oft eru þeir
tengdir gömlum prestssetrum
eða kirkjustöðum, sem þróun
timans hefur lagt i eyði. Eigi að
siður eru þessir staðir rikir að sér
kP1" um og fegurð. Ferðafólk
sa þá heim og rifjar upp
gai .r minningar eða skoðar þá
göm 1 menningartákn. En finnur
oft litið annað en gamlar
girðingar, slitin og ryðbrunnin
þök og fallna veggi. A slikum
stöðum á aö setja upp minnis-
varða þeim til heiðurs, sem
byggðu staðinn og hinum til fróð-
leiks sem sækja hann heim. Þar
sé uppdráttur af kirkjugarðinum
getið um staðarheiti og hvenær
kirkja varð niðurlögð og ef tilvill
fleiri upplýsingar.
Við látum þessu spjalli við
Aðalstein Steindórsson lokið.
Hann tók við starfi eftirlitsmanns
kirkjugarða á landinu 1964 eftir
að ákveðið var að það yrði fullt
starf, en áður höfðu þeir Felix
Guðmundsson kirkjugarðsvörður
og siðan sr. Sveinn Vikingur
gengt þvi að hálíu. Hverjum sem
ihugar máiið má ljóst vera að
átaks var þörf i umhirðu kirkju-
garðanna.og enn er fjarri að loka-
marki sé náð. SJ.
Kirkjiigaröiirinii ú Skaröi á Landi er til Ivrirniviidar.
Svona cr ástandiö i ööriiin kirkjugaröi.
Og oiiii eitt dæmi uin liiröuleysi gagnvart þeim framliönu.
Þessi mynd er talandi dæmi um niðurniðsluna i mörgum kirkju-
giirðum hér á landi.
Svar til
iðnaðar-
ráðuneytis-
ins um
raforkumál
Nú nýverið hefur iðnaðarráðu-
neytið birt athugasemd við álykt-
un, sem stjórn Sambands is-
lenzkra rafveitna : (SIR) setti
fram um meðferð ráðuneytisins á
málefnum raforkuiðnaðarins i
landinu. 1 athugasemdinni segir,
að ályktun stjórnar StR hafi ekki
veriörædd og afgreidd á lögform-
legan hátt, að ekki hafi fengizt
haldinn lundur i stjórninni um
málið, að yfirlýsingin túlki ekki
sjónarmið SIR eða stjórnar þess,
að um frumhlaup einstaklinga sé
að ræða, og að ekki sé unnt að
taka neitt mark á umræddri yfir-
lýsingu.
Hið rétta er, að stjórn SIR hélt
fund um raforkumálin hinn 13.
júli s.l. Var þar einróma sam-
þykkt að fela formanni og vara-
l'ormanni að gera uppkast að
ályktun i samræmi við umræður
og bera það undir stjórnarmenn.*
Þetta var gert og uppkastið raun-
ar einnig borið undir varamenn.
Enginn óskaði el'tir öðrum stjórn-
arlundi um málið, og allir sam-
þykklu uppkastið, nema einn,
sem sendi inn sérálit.
Þessa niðurslöðu tilkynnti SIR
iðnaðarráðuneylinu með brél'i.
Eftir það óskaöi sá, er séráliti
halði skilað, en það var raf-
magnsveitustjóri rikisins, eftir
þvi, að annar stjórnarfundur yrði
haldinn um málið. Formaður
skýrði st jórnarmönnum og
varamönnum frá þessu, og kom
þá i Ijós, að sjö af niu töldu slikan
l'und óþarfan, þar eð málið hel'ði
þegar lengið lögformlega al'-
greiðslu.
Að framansögðu má vera Ijóst,
að alhugasemd iðnaðarráðuneyt-
isins cr byggð á misskilningi eða
röngum upplýsingum.
lO.ágúst 1972
I stjórn SIR: Aðalsteinn Guðjohn-
sen, lltr. Rafmagnsveitu Reykja-
vikur. Eirikur Briem, fltr Lands-
virkjunar. Knútur Otterstedt,
fltr. Rafveitu Akureyrar og Lax-
árvirkjunar, Magnús Oddsson,
fltr. Rafveitu Akraness. Sverrir
Sveinsson, fltr. Ralveilu Siglu-
fjarðar. Einar Ingvarson. fltr.
Ralveitu Isafjarðar (varamaður)
Sigfús Guðlaugsson, fltr. Ral'-
veitu Reyöarfjarðar (varamað-
ur).
íþróttasvæði
í uppsigl-
ingu við
Kópavogslæk
ÞM—Reykjavik
Hafnar eru framkvæmdir við
hið nýja iþróttasvæði i Kópavogi.
Svæðið, sem verður knattspyrnu-
völlur með hlaupabraut og til
heyrandi áhorfendastúkum, er
sunnan við Kópavogslækinn svo-
nefnda.
Reyndar var byrjað á fram-
kvæmdum á siðasta ári. Skipt
verður fullkomlega um jarðveg,
og nýlega var boðinn út hluti
verksins, sem er undirbúningur
og frágangur undir slitlag og frá-
rennsli i jörðu. Áætlaður kostnað-
ur er 12,2 milljónir króna. Tilboð-
in verða opnuð i lok ágúst.
Næsta ár verður kostnaður 12.3
milljónir og 1974 16,6 milljónir.
Búizt er við að hægt verði að taka
völlinn i notkun 1974, en fullgerö-
ur veröi hann 1975.
I stað þess jarðvegs, sem flutt-
ur verður i burt, verður sett 2,5 m
þykkt lag af gjalli og 30 cm lag af
mold.