Tíminn - 25.08.1972, Síða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 25. ágúst 1972
Jón Gíslason:
BRIMAR -
heimsverzlunarborg
Friöarsamningarnir i
Osnabr'úck árið 1648, sem i
sögunni eru nefndir vestfalski
friðurinn, höfðu geysileg áhrif
fyrir þýzka verzlun og fiskveiðar.
Eftir Þrjátiu ára striðiö var
Þýzkaland i sárum, hafði tapað
verzlunarsamböndum sinum, og
fiskveiðar á úthafinu voru ekki
lengur eins arðbærar og áður,
vegna hinna breyttu trúarbragða.
En samt sem áður voru borgirnar
við Norðursjávarfljótin sæmilega
settar, jafnt til viðskipta innan-
lands og til verzlunar við þjóðir
handan hafsins. Þetta varð brátt i
raun i Brimum, og hafði þá
þýðingu, að frjálsa Hansaborgin
varð brátt þýðingarmeiri fyrir
verzlun Norður-Evrópu, en hún
hafði nokkurntima áður verið.
Stofnun Bandarikja Norður-
Ameriku hafði mikil áhrif i
verzlunarmálum Norður-Evrópu.
Með tilkomu þeirra og nýjum við-
skiptasamböndum við rik og frjó-
söm lönd, gafst rikjum og
borgum, sem ekki áttu né höfðu
aðgang að eigin nýlendum, tæki-
færi til að fá nýlenduvörur á
frjálsum markaði, án einokunar
eða sérsamninga. En að visu var
það svo, eins og oft vill verða,
þegar stórfelldar og miklar
breytingar verða, að ýmsir aðilar
eru ekki strax búnir að átta sig á
hinum breyttu viðhorfum.Brimar
voru reyndir verzlunarmenn og
þaulkunnugir öllum háttum i
millirikjaverzlun. Þeir voru þvi
fljótir að átta sig á, hvað nýi
heimurinn hafði upp á að bjóða i
þessum greinum, og breyttu að-
stæðum sínum og mótuðu af þeim
sjónarmiðum.
Upp úr 1770 var Brimahöfn
opnuð öllum þjóðum, og þá hófust
á nýjan leik viðskipti þaðan við
fjarlægar þjóðir eins á dögum
Hansakaupmanna, og ef til vill
enn þá viðfeðmari og langtum
umsvifameiri að öllu leyti. Arið
1776 hófust frá Brimum beinar
skipaferðir til New York og fleiri
stórborga á austurströnd Banda-
rikjanna. Þessi viðskipti gengu
sérstaklega vel og urðu brátt
þýðingarmikill atvinnuvegur i
Brimum. Verzlun við Bandrikin
ó){,hröðum skrefum, og varð siðar
undirstaða að auknum við-
skiptum og siglingum til fjar-
lægra landa eins og Suður-
Ameriku og Austur-Asiu. Allt
varð þetta til mikils arðs og upp-
byggingar i Brimum, jafnt at-
vinnulega og til uppbyggingar
borgarinnar og hafnarinnar.
Arið 1806 var saga þýzka rikis-
ins öll. Brimarar tóku þá upp hina
fornu stefnu, að vera hin frjálsa
Hansaborg, vinnandi sin við-
skiptasambönd, byggjandi upp
borg og höfn til heimsviðskipta.
Napóleonsstyrjaldirnar urðu auð-
vitað talsverður Þrándur i Uotu
um stund, en að þeim loknum
hófst uppbyggingin að nýju, og
varð fullkomnuð með kaupum
Brimara á landi nær úthafinu,
þar sem nóg land var til athafna
og stórt og mikiö borgarstæði var
til reiðu. Þar var byggð ný höfn
og ný borg, — Bremerhaven.
Framsýni, dugnaður og trú á
komandi tima var einkenni
þessara stórfelldu mannvirkja,
og framsýni og fyrirhyggja var
einkenni Brimaborgar, og hafa
fáar borgir borið eins svip fram-
sýni og djarfhugar og hún á
slðustu öld. Bremerhaven og
Brimar eru þvi tengdar órjúfandi
böndum, sem alltaf verða
traustari og máttugri i framsýni
og dugnaði. Weser heldur sinu
hlutverki að mestu, þrátt fyrir
höfnina og borgina nýju við hafið.
Flutningar á vatni eru allt að 60%
ódýrari i Þýzkalandi, og hefur
það mikið gildi fyrir hina fornu
skipaleið um fljót og smáár
þýzkra héraða.
Arið 1744 eru íbúar Brima
30.000, en árið 1971 eru ibúar
borgarinnar 583.600 og er hún
tiunda stærsta borg V-Þýzkal
Árið 1840 voru ibúar Brima 53.473
en árið 1875 102.499, eða tæplega
hundrað prósent aukning. Nú er
Brimaborg ásamt Bremerhaven
og næsta umhverfi eitt af sam-
bandsrikjum Vestur-Þýzkalands,
og erú ibúar þess 725.200 þúsund.
Þróun borgarinnar hefur verið
markviss og ör, og framfarir og
framleiðsluaukning i öruggum
þroska.
Brimar eru fyrst og fremst
verzlunar- viðskipta- og iðnaðar-
borg. Enn er byggt á sömu undir-
stöðunni og áður. Skipasmiðar
eru mikill þáttur i atvinnulifi
borgarinnar, þó að nú sé að mestu
byggt úr járni, stáli og öðrum
efnum breyttra tima. Útflutn-
ingur er mikill úr borginni af
ýmiss konar iðnaðarvörum
borgarinnar sjálfrar og landsins
umhverfis Weser. Innflutningur
er frá hinum fjarlægustu heims-
hlutum, og er þar mest til vaxtar
kaffi, tóbak, hrisgrjón og margs-
konar nýlenduvörur. úr þessum
vörum er unnið i Brimum, og eru
þær siðan fluttar til annarra hluta
Þýzkalands sem fullunnar iðnað-
arvörur, og til ýmissa landa
Evrópu.
Margskonar iðnaðarvörur eru
framleiddar i Brimum, svo sem
rafmagnsvörur og allskonar
vélar. Risafyrirtækið Ziemens
hefur þar aðsetur til mikilla
athafna. Við höfnina i Brimum og
Bremerhaven eru mikil umsvif
og mikil tækni við vinnuna. Þar
eru hafnarbakkar og hafskipa-
bryggjur kilómetrar á lengd, og
er þar allt vélknúið og sumt sjálf-
virkt að mestu. Margs konar tæki
og færibönd, og ég veit ekki hvað
á að nefna það, skila á degi
hverjum margföldum afköstum á
við það, sem venjulegt er i meðal
höfnum. Allt er undirbúið, skipu-
lagt og mótað fyrir hinn mikla
hraða nútima verzlunar og við-
skipta. Hin risastóru úthafsskip
eru tæmd og fyllt á ótrúlega
skömmum tima. Hraðinn og
tæknin móta allt athafnalif hafn-
anna. Þar er festa og öryggi við
hvert handtak, fyrirhyggja og
framsýni við hvert verk, enda
bregzt ekkert. Allt er öruggt og
hratt eins og bezt verður á kosið.
A liðandi tima eru Brimar og
Bremerhaven fjórða stærsta út-
flutningshöfn Norður-Evrópu,
næst á eftir Hamborg, og hefur
aukning siðari ára verið hagstæð
fyrir þær fyrrnefndu. Allt bendir
til að Brimar og Bremerhaven
sæki fram i þessum efnum, enda
hafa þær upp á margt að bjóða i
skipulagningu og vinnubrögðum
til fremdar og flýtis. Niðursax-
neskar borgir eru allar i örum
vexti, þar eru hraðar framfarir
og skipulag allt til útflutningsiðn-
aðar gott og öruggt.
Margt er athyglisvert i sögu
siðustu ára i Brimum. Höfnin fór
að mestu i rúst i striðinu, og hefur
hún verið byggð á ný fullkomnari
og nýtizkulegri, jafnt i aðalborg-
inni og i Bremerhaven. Skipa-
smiðarnar eru auðvitað að mestu
i Bremerhaven, og annar iðnaður
i sambandi við þær. En samt sem
áður heldur gamla höfnin i Brim-
um sinum áhrifum á nýrri öld
breyttra hátta og framfara. Mjög
er gaman að virða fyrir sér,
hvernig það nýja verður i raun
timans nýtt og undirstöðumikið i
hinni miklu þróun hraða og tækni.
Þegar farið er um Brima á
virkum degi, er greinilegt, að hún
er borg starfsins, borg athafna og
framfara. Alls staðar er vottur
um starfið, margbreytilegt og
hratt. Vinnan er máttur borgar-
innar á greinilegan hátt á virkum
degi. En vegfarandi, ókunnugur
og litt vitandi um hvaö er hvað,
skilur þó eitt, — skilur það vel —
að hin fagra og velbyggða borg er
borg athafna og vinnu, viöskipta
og iönaðar fremur mörgum öðr-
um borgum viö fljót inni i landi.
Saga Brimaborgar er mjög
tengd sögu Weser, sögu fljótsins.
Umferðin um það, viðskiptin við
það, voru Brimum allt. Að visu er
þessi saga viða til staðar i
Evrópu. En i Brimum er hún með
sérkennilegri hætti en viðast
hvar. Borgin var byggð snemma
á öldum við fljótið langt frá sjó.
Tilgangur þess var fyrst og
fremsttviþættur. Annars vegar að
hafa sem bezt samband við sem
viðáttumest land, en hins vegar
að vera svo langt frá sjó, að ráns-
menn frá fjörrum löndum næðu
þangað ekki. Vikingarnir fóru
heldur aldrei til Brima til rána,
en aftur á móti eyöilögðu þeir
Hamborg um miðja 9. öld. Borgin
var þvi i upphafi grundvölluð með
ráðum af kunnáttu og þekkingu.
Enda er liklegt, að sá sem
stofnaði Brima, hafi verið af
engilsaxnesku bergi brotinn, og
þvi kunnað vel til skilnings á
vandamálum samtiðarinnar,
hvað viðkom samgöngum á
hafinu.
En Brimarar réðu ekki einir
yfir Weser og umferðinni um það,
en þeir tryggðu sér réttinn með
þvi að borga skatt fyrir umferð
um ána til borgar, er stóð nær
ósunum. Þessi borg var Olden-
borg. Brimarar borguðu skatt til
hennar allt fram á siðustu öld.
Með skattinum tryggðu þeir sér
einkarétt til siglinga um ána, og
grundvölluðu þannig riki sitt til
viðskipta og verzlunar. Seinna
juku þeir veldi sitt með þvi að
kaupa landið þar sem þeir siðar
byggðu höfn og borg, er var
þeirra höfn og þeirra borg i
fullum skilningi. 1 raun sögunnar
hefur þetta reynzt framsýni og
fyrirhyggja, sem á sér fá dæmi i
sögu Evrópu.
Frá upphafi byggðu Brimarar á
frelsi i viðskiptum, framar
mörgum öðrum borgum Evrópu.
Þeir voru i samkeppni við
margar aðrar. En i upphafi,
þegar borgin var stofnuð, var
uppi i Norður-Evrópu andi aukins
frelsis fyrir kaupmenn og sigl-
ingamenn til viðskipta og at-
hafna. Bremen var frá upphafi
mótuð af þessari stefnu og hélt
henni furðu vel, þrátt fyrir nýja
strauma og stefnur i þessum
Brimahöfn við Weser.
efnum gegnum aldirnar.
Nú á liðandi stund bera Brimar
merki frelsis, án þess að vera i of-
harðri samkeppni við einn eða
neinn. Hún á djúp itök i þýðingar-
miklum utanrikisviðskiptum
þjóðar sinnar sem iðnaðar- og
viðskiptaborg hins unga rikis
Vestur-Þýzkalands. 1 þessum
sessi skipar hún fornt og þýð-
ingarmikið hlutverk, sem hún
hefur alltaf haft á öllum öldum,
en verið misjafnlega áberandi i
raun liðandi stundar.
lÍ, l ll liÍl
I
IlÍlÍll
Rangárbakkar II
Þegar stórsýningar eru
haldnar, eins og sú á Hellu, er
dómnefndin búin að meta og
vega hvert einasta hross, áður
en mótsgestir fá að sjá hross-
in, en þá er lika röðin komin að
þeim að dæma, hverjum fyrir
sig að visu. Undarlega oft eru
áhorfendur sammála um þá
hesta, sem augljóslega eru
fallegri eða betri en fjöldinn.
Dómnefndarformenn hafa á
stundum afsakað vissa hesta
með þvi, að þeir hafi t.d. verið
miklu betri i gær eða fyrradag
heldur en fyrir framan áhorf-
endur.
Svona afsakanir eru leiðin-
legt yfirklór, og koma áhorf-
endum til að leiða hugann að
þvi, að ekki sé allt með felldu.
Það er afar erfitt að imynda
sér, að hross, sem t.d. er sýnt
tvo daga i röð á móti eins og á
Hellu, sé miklu betra en við
fáum að sjá eða geti af ein-
hverjum ástæðum komið vel
fyrir i staðinn fyrir illa i annan
tima.
Viö skulum nú aöeins
staldra við svona stað-
hæfingu: Eðlisviljugt hross
getur aldrei orðið latt, vegna
þess að þá er það alls ekki vilj-
ugt. Viljahross eða fjörhross
svikur engan áhorfanda á sýn-
ingu. Að visu getur i sumum
tilfellum átt sér stað að hross-
ið verði of skeiðgengt á milli-
ferð, en það er vegna þess að
það er svona i eðli sinu, en
yfirleitt leyna þessi hross ekki
sinum eðliskostum. Það eru
aftur á móti viljadaufu hross-
in, sem valda ævinlega von-
brigðum. Svo eru sum hross
með misjafnan vilja, þ.e. geta
verið allt að léttviljug með
köfl., en detta svo niður i það
að verða hálf löt. Það eru ein-
mitt svona hross, sem mikið
er um á sýningum, hross, sem
eru svo misjöfn, að maðurinn
veit sjaldnast hvar hann hefur
þau. Það er erfitt verk fyrir
dómnefndir, að upphefja
svona hross og engin furða,
þótt segja verði áhorfendum,
að hrossin séu mikið betri en
þau i raun og veru eru.
Þá komum við að siðasta og
óskiljanlegasta atriðinu.
Hvers vegna er dómnefndin
eða forsvarsmaður hennar að
reyna að koma svona áróðri
inn i hausinn á venjulegu
fólki? Það skyldi nú ekki vera
öðrum þræði fyrir það, að
þeir er I henni eru séu sjálfir
ekki ánægðir með sinn dóm og
séu að gera klaufalega tilraun
til að upphefja sjálfa sig, eða
þetta sé hálfmisheppnuð til-
raun til að pota þessum og hin-
um hestinum sem efst, og
stafar það vafalaus, af ein-
hverjum annarlegum ástæð-
um. Og vita skulu dómendur,
að það eru ekki ófáir hest-
glöggir áhorfendur, sem hafa
engra hagsmuna að gæta, sem
horfa á svona sýningar og eru
furðu lostnir yfir þvi, hvað
dómnefnd geta verið mislagð-
ar hendur. Það góða er aldrei
ofhátt metið og á skilið beztu
verðlaun. En þvi lélega á ekki
að hossa á kostnað annarra og
verður nánar vikið að þvi
siðar. SMÁRI
27 hlutu
viðurkenningu
Aðalfundur Klúbbsins
ÖRUGGUR AKSTUR i Vestur-
Skaftafellssýslu var haldinn i
Félagsheimilinu Kirkjuhvoli á
Kirkjubæjarklaustri s.l. miðviku-
dagskvöld 16. þ.m.
1 almennum umræðum var það
einkum tvennt, sem athygli vakti
og virtist vera aðaláhugamál
fundarmanna, en flestir þeirra
voru bændur úr sýslunni:
Annars vegar er það brýn rann-
sókn á undirstöðustyrkleika brú-
arinnar yfir Eldvatn hjá Asum i
Skaftártungu, sem þeir voru
sammála um að telja i hæsta
máta varhugaverðan.
Hins vegar er um að ræða
endurskinsmerkingu þjóðvegar-
ins yfir Myrdalssand, sem sé að-
kallandi vegna yfirferðar i dimm-
viðri.
Var stjórn klúbbsins falið aö
senda Vegag. rikisins hið fyrsta
eindregin tilmæli varöandi þetta
tvennt sérstaklega, auk fl.
almennra eðlis.
27 bifreiðaeigendur i Vestur-
Skaftafellssýslu hlutu viðurkenn-
ingu og verðlaun Samvinnutrygg-
inga 1971 — þar af 4 fyrir 20 ára
öruggan akstur.
Aðalræðumaður kvöldsins var
að þessu sinni Baldvin Þ.
Kristjánsson, og sýndi hann
einnig sænska litkvikmynd um
notkun öryggisbelta i bifreiðum.
Almennar umræður stóðu lengi
kvölds, en að lokum bauð klúbb-
urinn fundarmönnum til kaffi-
drykkju i HÓTEL EDDU, sem
starfrækt er i sumar i hinni nýju
og myndarlegu skólabyggingu
þeirra vestur-skaftfellinga.
Reynir Ragnarsson frá Höfða-
brekku hefir verið formaður
klúbbsins frá upphafi, og var nú
endurkosinn i 5. sinn.