Tíminn - 27.08.1972, Blaðsíða 17

Sunnudagur 27. dgúst 1972
TÍMINN
17
Björn ólafsson, konsertmeistari:
„Getur leitt til igrundunar og að
fólk hlusti á alvarleg tónverk”
við búizt við, að þessum skripa-
leik fari að ljúka.
Karl Sighvatsson popptónlistar
maður hefur sjálfur lent mjög i
þessum deilum og lét hann til
dæmis hafa ýmislegt krassandi
eftir sér, þegar mál þessi voru i
brennidepli fyrir einhverju siðan.
Karl hefur stillzt en skoðun hans á
málinu er enn sú sama:
„Ég tel, að i þessu eigi sér stað
skoðanamismunur. Sem sé þeir
ráðamenn sjónvarps og hljóð-
varps, sem hafa með höndum
yfirstjórn þessara mála álita ein-
hverra hluta vegna, að efni sem
þetta sé óhæft til flutnings.
Ég er á annarri skoðun. bað er
sjálfsagt, að Rikisútvarpið, sem
lögum samkvæmt á að miðla
landsmönnum þvi bezta i mynd-
og hljóðlist, kynni fólki valið efni i
þessum dúr (eða moll).
Og ekki sakar að geta þess að
Bach gamli heyrist jazzaður
svona af og til i hljóðvarpinu.”
Leyfið látnum
að hvíla f friði
Jón Þórarinsson, yfirmaður
lista- og skemmtideildar sjón-
varpsins, segir um þessa siðustu
fullyrðingu Karls, að slikt sé
„eins og hvert annað slys”. Tal-
aði Jón þar að visu i framhaldi af
spurningu um sjónvarpsþáttinn
með „Nice” en orðrétt sagði Jón:
„Afstaða okkar hér byggist á
þeirri grundvallarskoðun, að
hvert tónskáld eigi að fá að njóta
þess, að verk hans sé aðeins leikið
á þann hátt, sem hann óskaði
sjálfur og gekk frá á þann hátt og
gildir þetta að sjálfsögðu ekki sið-
ur um látna menn. Ýmislegt af
þvi, sem við höfum ekki óskað
eftir að setja i rarpið, höfum
við talið afbökun og móðgun við
heiður þeirra manna, sem verkin
sömdu.
Þeir skildu verkin eftir i nótum
og jafnvel þó að nótur séu á
márgan hátt mjög ónákvæmur
leiðarsteinn að fara eftir, þvi þær
sýna i reyndinni aðeins vissa, af-
stæða hluti. Það er að segja
relativa tónhæð og relativa lengd
tóna en raunveruleg tónhæð
hefur verið á hreyfingu upp og
niður i aldanna rás. Hvað lengd
tónanna viðkemur, þá veltur það
á þeim hraða, sem stjórnandi eða
flytjandi velur og hann getur ver-
ið undir afskaplega mörgum hlut-
um kominn: Til dæmis undirþvi
hvort stjórnandi eða flytjandi er
taugaóstyrkur, hvort salurinn,
sem spilað er i er stór eða litill, og
svo framvegis.
Nú, nóturnar bera heldur ekki
með sér hvaða tónblær hefur vak-
að fyrir höfundinum, nema að þvi
leyti, sem þau hljóðfæri, er höf-
undurinn skrifar fyrir, hafa sinn
ákveðna tónblæ. Til dæmis er það
þannig á vissan hátt afbökun að
taka laglinu, sem er skrifuð fyrir
fiðlu, og spila hana á gitar, þvi
hún fær á sig allt annan blæ og allt
annan en þann, sem fyrir höfund-
inum vakti.
Það er þetta,sem verður oft að
lita á sem afbökun. Auk þess er
það oft, sem hlutunum er bein-
linis brey.tt og það oft til stórra
muna, eins og til dæmis það sem
þeir spiluðu hér um árið og var
byggt á Pilagrimakórnum úr
Tannh'áuser eftir Wagner. Þar
var um verulega breytingu á öllu
að ræða, nema kannski sjálfri
tónaröð laglinunnar. Það var
rythmiskt afbakað og hljómsetn-
ingin öll algjörlega brengluð.
Gunnar Reynir Sveinsson: „Þvi
má Molinari spila klassik á
nikkuna?”
Þetta myndi enginn lifandi höf-
undur alvarlegrar tónlistar sætta
sig við i lifanda lifi og hann á ekki
að þurfa að sætta sig við það i
gröfinni heldur.
Um flutning Náttúru á verkum
Griegs og Bachs er allt annað að
segja, mér fannst það ekki afbök-
un: á þessu er alskonar stigs- og
eðlismunur, ýmis tröppugangur.
Hinsvegaj- komu á sinum tima til-
mæli frá Bandalagi islenzkra
listamanna til útvarpsráðs, áð
stöðva þessa hluti og ég veit ekki
betur en að það hafi verið þar
samþykkt og sé enn i gildi.
Sjónvarpsþáttur með hljóm-
sveitinni Nice sá margumtalaði
þáttur, var bara eins og hvert
annað slys.”
Þorkell Sigurbjörnsson: „Varla
til bóta;’
Klassískt popp kann
að vera hvati
Margir andstæðingar marg-
nefndrar stefnu tónlistardeild-
anna hafa bent réttilega á, að
ýmsir fara fyrst að hlusta á
„orginalinn” eftir að hafa heyrt
poppútsetningarnar. Björn ólafs-
son, konsertmeistari St, er til
dæmis þeirrar skoðunar:
„Það eru náttúrlega til tvær
hliðar á þessu eins og öllu öðru,
sumir hlusta ef til vill á uppruna-
lega verkið eftir að hafa heyrt það
i poppútsetningu og er ekki nema
gott eitt um það að segja en
sjálfur vil ég helzt ekki heyra
klassisk verk, sem ég þekki,i
poppútsetningu.
Það kann annars að vera dálitið
erfitt fyrir mig að segja til um
þetta, þar sem ég hef lifað og
hrærzt i klassiskri tónlist siðan ég
var barn en ég held að það sé rétt-
lætanlegt hjá Rikisútvarpinu að
banna ákveðin verk, sem hafa
verið „poppuð” (þetta er afskap-
lega ljótt orð). Margt af þessu er
hreinasta afskræming en ég hef
lika heyrt sitthvað, sem er gott og
allt i lagi með.
Þá efast ég einnig um að leyfi-
legt sé að breyta þessum gömlu
verkum, mörg þeirra eru lög-
vernduö — allavega hér i Evrópu
— i allt að 60 ár eftir dauða tón-
skáldsins.”
Jóhann G. Jóhannsson: „Vægast
sagt hæpið’.’
Einstakiingarnir
sjálfir ofsóttir
Ekki eru þó allir sammála
Gunnar Reynir Sveinsson, tón-
skáld, sem þekktur er að geysi-
lega vönduðum tónsmiðum, segir
til dæmis:
„Min skoðun er sú, að það eigi
að rikja fullkomið tjáningarfelsi
fyrir listamenn. Aftur á móti er
náttúrlega til að menn spili svo
illa, að það sé ekki frambærilegt
og þá meina ég faglega. En ef
músik er vel flutt, þá finnst mér
ekki ver hægt að banna hana. Ef
við tökum t.d. þessa umdeildu út-
setningu Túbrots á Pilagrima-
kórnum, þá fannst mér fárániegt
að banna það, Trúbrot eru frá-
bærir músikantar.
Af hverju er til dæmis ekki
Molilaribannað að spila sinfóníur
á harmóknikku og hvers vegna er
ekki lúðrasveitum bannað aö
spila þessi sömu verk? Svo lengi
sem flutningurinn er faglega
góður, þá er ekki hægt aö banna
eitt eða neitt. Hinsvegar vitum
við, að það sem þessir ráðamenn
leggjast gegn fyrst og fremst eru
strákarnir i „poppbrasanum”.
Það er ekki hægt að leggjast gegn
einni hlið á músik og leyfa aðrar,
sem eru kannski margfalt verri.”
Ekki svaravirði
Og einn þeirra „frábæru
múslkanta”, sem Gunnar Reynir
gat um, er Gunnar Þórðarson,
gitarleikari og höfuðtónskáld
Trúbrots, likast til virtasti popp-
tónlistarmaður á tslandi, Hann
segir:
„Mér þykir þessi afstaða svo
kjánaleg, að ég hef satt að segja
aldrei hugsað mikið um hana.
Hún er ekki það beisin fyrir,
músikin sem Rikisútvarpið býður
uppá, að það taki þvi fyrir þá að
vera að banna svona hluti. Sú
fullyrðing, að umrædd tónlist sé
svo léleg að ekki taki þvi að flytja
hana, er ekki þess virði að henni
sé svarað.
Þarna er verið að draga i dilka,
sem ætti alls ekki að gera og það
er slæmt að ein tónlistartegund
þurfi að gjalda fyrir skoðanir svo
valdamikilla manna.”
Þorkell Sigurbjörnsson tón-
skáld hefur unnið hjá tónlistar-
deild Rikisútvarpsins-hljóðvarp
og hann staðfestir það sem Árni
Kristjánsson neitaði: ýmislegt er
óæskilegt i hljóðvarpinu:
Sjálfskipaðir
siðferðispostular?
„Hjá öllum stofnunum veröa að
vera menn, sem velja og hafna og
það sem ekki er valið, er kannski
samasem bannað. Það voru dæmi
um það, þegar ég var sjálfur hjá
útvarpinu, að það sem þótti*
vafasamt þótti ekki ráðlegt aö
senda út, það þótti ósmekklegt, en
það hefur ekkert að gera með það
sem hér um ræðir.
Setjum sem svo, að einhver
maöur yrki kvæði og sé nokkuð
stoltur af. Svo einn góðan veður-
dag, þá les hann kvæðið og þá er
einhver Pétur eða Páll búinn aö
hnika til orðum, breyta merkingu
og jafnvel að breyta allri mein-
ingu. Það segir sig sjálft, að
skáldið myndi ekki fella sig við
það og gera eitthvað til að fá af-
bökunina bannaða.
Sú var tiðin, að menn gátu
gramsað i hugsmiðum náungans
eins og þá lysti en nú standa vörð
Njöröur P. Njarövfk, formaður
útvarpsráös: „tjtvarpsráö ræöur,
ekki tónlistardeildirnar.”
um höfundarrétt ýmis samtök, til
dæmis STEF, og þegar höfundar-
réttur er fyrndur, 50 árum eftir
dauða höfundar, þá getur hver
gert við smiðina það sem honum
sýnist. Það sem eftir er er þá ekki
lögfræðileggtt dur bara siðferði-
leg. Það er að segja: hvað vill
maður ganga langt?
Þvi er ekki hægt að segja aö
þeir menn, sem þjóðfélagiö hefur
treyzt til að standa vörð um verk-
ið, hvað sem það er, séu sjálfskip-
aðir siðferðispostular og þeirra
dómgreind verðum við að virða.
Þess vegna held ég að þessi af-
staða tónlistardeildanna sé rétt-
lætanleg.
Hvað snertir margumtalaða út-
setningu á Pilagrimakór Wagn-
ers, þá var hún náttúrlega algjör
hryggðarmynd af upprunalega
verkinu. Hinsvegar má alltaf
deila um einstök atriði, útsetn-
ingar eru alltaf smekksatriði, en
ég held að sjaldnast hafi nokkuð
verið betrumbætt af klassfskum
verkum, sem hafa verið sett i
popp-útsetningar.”
Hættulegar plötur
eyðilagðar og
plötuspilarar skemmast
Ýmsar sögur um einstakar
reglur er tittnefndir yfirmenn
eiga að hafa sett, hafa borizt
undirrituðum til eyrna en vita-
skuld fást þær ekki staðfestar.
Þó skal hér nefnt eitt dæmi, sem
of margar sögur hafa heyrzt um
svo að hægt sé að láta hana sem
vind um eyrun þjóta:
Sé eitthvað ákveðið lag bannað
er platan einfaldlega eyðilögð. Sé
lagið á hæggengri plötu með 10-12
lögum er rekin nagli i lagið og það
eyðilagt þannig. Einn heimildar-
maður sagðist hafa lent i sam-
kvæmi með starfsfólki tónlistar-
deildar annarrar stofnunarinnar,
og hafi þvi samkvæmi lokið með
ónýtum plötuspilara, þar sem
nálin þoldi ekki stóru skörðin i
plötunum, sem starfsfólkið hafði
fengið lánað hjá Rikisútvarpinu.
Og undarlega oft „finnast” ekki
plötur, sem leiknar hafa verið i
hljóðvarpi daginn áður.
Siðasti maðurinn, sem við leit-
um álits hjá setti fram skemmti-
lega samlikingu: svipað og að
einungis landslagsmyndasýn-
ingar væru leyfðar i gallerium
landsins!
Það var Jóhann G. Jóhannsson,
sem að visu hefur ekki „popp-
að” klassiskt tónverk, heldur
annað og meira: Hann tók 13.
kapitula 1. Kórintubréfsins og bjó
til fallegt lag við, það var siðan
sett á plötu með hljómsveitinni
ÓÐMENN og sú plata valin
„Plata ársins 1970”. Enn hefur
ekki borizt kvörtun að ofan og
ekki einu sinni frá kirkjuráði!
Jóhann sagði:
Bönnum allt nema
landslagsmyndir.
„Það hlýtur að vera hæpið að
einnmaöur eða tveir geti ráðið
hvað er gott og hvað er ekki gott.
Ég veit ekki betur en aö Rikisút-
varpiö sé eign landsmanna allra
og þvi hlýtur þaöað vera i verka-
hring almennings, aö ákveöa,
hvað hann vill hlusta á og hvað
ekki. Mér finnst vægast sagt und-
arlegt, að hægt sé að setja fólki
svona ramma, það er svipað og ef
allar málverkasýningar væru
bannaðar, nema þær sem saman-
stæðu af landslagsmynd-
um.” ó.vald.
skólavörum
ritföngum
pappírs-
vörum
stílabækur
reikningsbækur
glósubækur
kladdar
teikniblokkir
blýantar
strokleður
yddarar
pennaveski
skólatöskur
litir pennar
Heildsölubirgðir:
fklpkolt Ve
Skipholti 1
Símar 2-37-37 og 2-37-38
Bíll til sölu
Jeepster, árgerð
1967, ekinn 62 þúsund
km.
Skipti koma til
greina á ódýrari bil.
Upplýsingasimi
36923.
Lykilorðið er
YALE
Frúin nefnir þær túlípana-
læsingar, en karlmennirnir
líkja þeim við koníaksglös.
Samt sem áður gleymir
hvorugt þeirra að biðja um
YALE.
YALE læsingar með túlí-
panalaginu fara vel í hendi.
Aðeins rétti lykillinn opnar
YALE læsingu — lykillinn
yðar.
VERIÐ VISS UM AÐ
MERKIÐ SÉ YALE
ÖRUGGAR OG
FALLEGAR LÆSINGAR