Fréttablaðið - 25.02.2004, Blaðsíða 15

15MIÐVIKUDAGUR 25. febrúar 2004
Í sjónvarpsfréttatíma að kvöldiþann 19. febrúar síðastliðins
kom Árni Mathiesen sjávarút-
vegsráðherra með skoðanakönn-
un varðandi brottkast á þorski og
fullyrti frammi fyrir alþjóð að
ekki væri kastað nema 2000 tonn-
um yfir allt árið. Virðist þetta
vera mótsvar hans við norskri
fréttamynd um brottkast á fiski.
Er ánægjulegt fyrir sjávarút-
vegsráðherra að geta hrist svona
kannanir fram úr ermi sinni þeg-
ar þurfa þykir, en stundum mis-
heppnast töfrabrögðin hjá fag-
mönnunum.
Við skulum líta á staðreyndirn-
ar. Samkvæmt almanaki Fiski-
félags Íslands eru ekki færri en
1.500 skip sem mega veiða þorsk.
Þá er þetta mjög einfalt dæmi að
reikna fyrir alla venjulega menn.
Það losar eitt kíló á skip sem fer í
brottkast! Er það mjög sennilegt?
Á fólk að trúa svona könnun?
Könnun í tindabikkjulíki
Ég, sem hef stundað sjó í
meira en 40 ár, hef séð annað
gegnum árin. Þar fyrir veit ég af
bæði yfir- og undirmönnum sem
vita um brottkast en viðurkenna
það ekki til að halda starfinu og
lífsafkomunni, sem eðlilegt er.
Þannig er kerfið í raun, það er
mörg brotalömin á því.
Hafi þessi könnun verið gerð
án þess að trillubátar hafi verið
með í hópnum, eins og kom fram í
DV, þá er það ekki til að auka álit-
ið á könnuninni, samanber nýt-
ingarstuðulinn á þorski sem renn-
ur í gegnum vinnslulínuna á
frystitogurunum.
Nú veit ég ekki hvort sjávar-
útvegsráðherrann var að gera létt
grín þegar hann í sjónvarps-
viðtalinu hristi þessa könnun
fram úr erminni eins og sannur
töframaður, en öllu verra er ef
hann ætlast til að landsmenn kok-
gleypi svona könnun sem er í
tindabikkjulíki.
Færi betur á því að komist
væri að jákvæðara samkomulagi
um tilhögun fiskveiðistefnunnar
hér við land en verið hefur, en þá
verða þingmenn að spila betur úr
þeim spilum til heilla fyrir þjóð-
arheild. ■
Vegna umræðu í Bretlandi uminnleiðingu sérstaks skatts á
„óhollan“ mat til að reyna að vinna
á móti offitu hefur Jón Kristjáns-
son heilbrigðisráðherra verið innt-
ur eftir því hvort til greina komi að
taka upp slíka stjórnarhætti hér á
landi. Jón svaraði að hugmyndin
hefði komið upp en ekki hlotið
hljómgrunn, enda sé umræðan
skammt á veg komin. Það kemur
þó fram í viðtalinu að manneldis-
ráð hafi velt fyrir sér hugmyndum
um skatt á sykur og gosdrykki.
Virðisaukaskattur á sætar og
óhollar vörur
Ef við skoðum þessi ummæli þá
er ljóst að vandinn, offita, er hér
vissulega fyrir hendi. Hér er líka
hærri virðisaukaskattur á sætar
og svokallaðar óhollar vörur, aðrar
en landbúnaðarvörur, það er að
segja 24,5% skattur í stað 14%
skatts á aðrar matvörur, þar á
meðal dísætar og líklega óhollar ís-
lenskar landbúnaðarvörur. Auk
þess eru lagt vörugjald á sumar
matvörur sem ekki eru taldar sér-
lega hollar. Hver er svo árangur-
inn af þessari opinberu neyslustýr-
ingu? Jú, Íslendingar borða manna
mest af sykri, að undanskyldum
Dönum sem búa við sérstakan og
hærri skatt á sykur og súkkulaði
og vörur sem innihalda hátt hlut-
fall þess. Danir eru líklega enn
meiri sykurneytendur en Íslend-
ingar. Þetta sýnir svo ekki verður
um villst algjört skipbrot opin-
berrar neyslustýringar með gjöld-
um eða skattlagningu. Hún virkar
einfaldlega ekki því almenningur
lætur hana ekki hafa nein áhrif á
neysluvenjur sínar. Hvað er þá til
ráða? Vísbending um það gæti fal-
ist í því átaki sem gert var í nafni
Latabæjar sl. haust þegar gerður
var samningur við börn um ákveð-
ið mataræði um ákveðin tíma. Á
þessu tímabili snarbreyttist sölu-
mynstur gosdrykkja og fleiri vara
sem þessar aðgerðir náðu til. Það
var þannig fræðsla og vilji til að ná
ákveðnum árangri sem hafði þau
áhrif sem margra ára opinber
neyslustýring hafði aldrei náð.
Ósæmileg mismunun
Samtök verslunar og þjónustu
hafa barist fyrir því að vörugjöld
verði afnumin af öllum matvör-
um og þau verði jafnframt öll
skattlögð í einu og sama virðis-
aukaskattsþrepinu. Um leið væri
aflögð sú ósæmilega mismunun
sem í gildi er varðandi skattlagn-
ingu á innlendar landbúnaðaraf-
urðir og aðrar vörutegundir hin-
um fyrrnefndu í hag. Samtökin
telja opinbera neyslustýringu
bæði vonlausa stjórnvaldsaðgerð
og auk þess sé það ekki hlutverk
Alþingis eða framkvæmdavalds-
ins að ráða neyslu fólks. Allt ann-
að sé að reka fræðslustarf um
hollustu og góða neysluhætti.
Skynsemi fólks er stórlega van-
metin af stjórnvöldum þegar
gripið er til opinberrar neyslu-
stýringar í stað þess að veita
fræðslu og beita áróðri. ■
BROTTKAST
Samkvæmt almanaki Fiskifélags Íslands eru ekki færri en 1.500 skip sem mega veiða
þorsk.
Um brottkast á þorski
á Íslandsmiðum
SKATTUR Á ÓHOLLAN MAT
Íslendingar borða manna mest af sykri, að undanskyldum Dönum sem búa við sérstakan
og hærri skatt á sykur og súkkulaði og vörur sem innihalda hátt hlutfall þess.
Opinber neyslustýring
er ekki leiðin
Umræðan
RAGNAR SIGHVATSSON
■ skrifar um brottkast
á þorski.
Umræðan
SIGURÐUR JÓNSSON
■ skrifar um virðisaukaskatt
á óhollar vörur.