Tíminn - 01.09.1972, Blaðsíða 12

TÍMINN t
Föstudagur I. september 1972

..
Togarinn Goftanes NK 105. Sigurjón Magnússon var skipverji á GoÖanesinu snemma á sjötta áratugnum. svona frá 1950-1954.
Þá var afli islenzku togaranna margfaldur á viö þaÖ, sem hann er nú.
BARDAGI Á
NESKAUPSTAÐ
n
Viö náöum hér um daginn tali
af einum fyrrverandi togarasjó-
manni. Hann heitir Sigurjón
Magnússon og er ættaður austan
frá Mjóafirði. Sigurjón var á
Norðfjaröartogurunum Agli
rauða og Goðanesi á árunum upp
úr 1950, einmitt þegar fyrra
„þorskastríðiö” var á döfinni, og
þótt þá væri ekki að sönnu jafn-
mikið lif f tuskunum og 1958, þá
gerðist þó að sjálfsögðu eitt og
annaö frásagnarvert, þótt nú sé
sumt af því tekið að fyrnast, eftir
tuttugu ár.
— Mig langar að spyrja þig
fyrst, Sigurjón: Manst þú ekki
eftir yfirgangi erlendra togara á
Mjóafiröi, Seyöisfirði og þar i
kring, á þeim árum, sem þú varst
aö alast þar upp?
— Ég er nú ekki nógu gamall til
þess aö hafa sjálfur oröiö sjónar-
vottur aö miklu af þvi tagi, en ég
heyröi aö sjálfsögöu mjög mikiö
talaö um þetta. Og þaö var sama
hvern maður heyröi minnast á
þessa hluti, þarna heima. öllum
bar saman um, aö útlendingarnir,
og þó einkum Bretar, heföu veriö
hinir mestu skaövaldar og ekki
sézt fyrir i ágengninni, ef þeir sáu
sér færi. Þannig sögöu þeir mér,
Seyöfiröingar, aö þegar þoka var,
hafi Bretarnir haft þaö til aö
skjótast inn i Loömundarfjöröinn
og toga síöan út úr honum, alveg
útiSeyöisfjaröarflóa. Einn togari
strandaöi undir Dalaskriöum i
Mjóafiröi, þar sem flakiö af hon-
um liggurenn. Ég man, að ég
heyröi fööur minn og fleiri segja,
aö hann myndi hafa verið meö
trolliö aftan i sér, þegar hann tók
niöri i fjörunni, svo ekki hefur
hann nú verið á veiöum ýkjalangt
frá landi, sá.
— Nú varst þú togarasjómaður,
þegar landhelgin var færö út i
eina milu, áriö 1952. Geröist ekki
eitt og annaö sögulegt um þær
mundir?
—Ég man eftir einu ævintýri,
sem gerðistheima á Norðfiröi um
þessar mundir. Viö veiddum þá
aðallega fyrir sunnan og vestan,
en komum oft austur, bæöi til
þess aö leggja upp afla og eins ef
eitthvaö var, sem gera þurfti viö
hjá okkur. Svo var það einu sinni,
þegar við vorum staddir heima,
aö inn fjöröinn kom brezkur tog-
Sigurjón Magnússon, sá er þátt
tók I bardaganum á Neskaupstað
fyrir tveim áratugum.
ari og haföi annan í togi. Haföi sá
oröiö fyrir vélarbilun. Sá, sem
komiö haföi meö bilaöa togarann,
sneri strax frá og sigldi til hafs,
en hinn varö eftir viö bryggjuna.
En nú var löndunarbannið
fræga yfirstandandi, og höföu
Noröfiröingar, eins og reyndar
margir aðrir á landi hér, lýst þvi
yfir, aö enskir togarar fengju
enga afgreiöslu á meðan svo
stæöu sakir. Gekk svo i nokkra
daga, aö togarinn lá viö bryggju,
en vélaverkstæðið á staönum
neitaði að veita honum neina
þjónustii.
En nú geröist nokkuö, sem eng-
an mann haföi óraö fyrir: Þaö tók
að kvisast um bæinn, að tiltekinn
maður, sem vel kunni til verka,
væri aö laumast til þess aö gera
við vél togarans. Þetta hleypti að
sjálfsögöu illu blóði i bæjarbúa.
Þetta endaöi svo meö þvi, aö
viö tókum okkur saman, nokkrir
togaramenn af Agli rauöa, og
ákváöum að sækja viðgeröar-
manninn út i togarann, þvi viö
þóttumst þess alveg fullvissir, að
hann væri þar. Þetta var seint um
kvöld.
— Fenguö þiö þá aö fara
óáreittir um borö?
— Nei, ekki nú alveg. Bretarnir
mættu okkur meö hausingar-
sveöjur, járnkarla og sitthvaö
fleira og úr þessu varö snarpur
bardagi.
— Urðu menn þá ekki sárir?
— Margir Bretanna urðu fyrir
nokkrum meiöslum, en okkar
menn sakaöi ekki, utan hvaö einn
okkar rann til, sneri illa undir sér
fót og fékk af þvi nokkurt meiösli.
Annaö var þaö nú ekki.
Morguninn eftir fórum viö aftur
á vettvang og gengum um bar-
dagasvæöið en leikurinn haföi
borizt upp eftir plani, skammt
þar frá, sem togarinn lá. Þar var
þá heldur óhrjálegt um aö litast.
Snjórinn var allur útsparkaöur og
rauðflekkóttur, eins og þar heföi
veriö lógaö kindum. En þetta
geröist að vetrarlagi, i janúar eöa
febrúar, minnir mig.
— Uröuö þiö ekki neitt varir viö
Bretana i þaö skipti?
— Jú, við mættum nokkrum
þeirra sem voru þarna á stjái. En
þvi neita ég ekki, aö heldur þótti
okkur þeir hafa ófrikkaö frá þvi
kvöldiö áöur. Sumir voru
plástraöir, aörir bólgnir — og
glóöaraugu ótrúlega mörg. Nú, ég
skal ekkert um þaö segja, hvort
þetta var nein fremd fyrir okkur,
Norðfirðingana, en okkur fannst
við mega til meö að láta til skar-
ar skriöa, fyrst svona var i pott-
inn búið.
— Bretarnir hljóta nú að hafa
boðið manninum gull og græna
skóga fyrir viövikið, sé það á ann-
aö borö rétt, aö hann hafi tekizt
þetta á hendur þá?
— Þeim er trúandi til þess. Ég
var talsvert kunnugur þessum
manni, og þori aö fullyröa, aö
hann hafi aö minnsta kosti ekki
gert þetta af neinum prakkara-
skap. Hann var vissulega ekki
neitt verri maöur en við hinir,
svona upp og ofan, en það er nú
svona, aö manni hleypur kapp i
kinn, þegar maður heldur að
einhver sé að skerast úr leik. Og
þvi er náttúrlega ekki að leyna,
aö það var talsvert heitt i kolun-
um um þessar mundir.
— Ætli þiö hafiö ekki oröiö
frægir i Bretaveldi fyrir árásina?
— Þaö kom vist einhvern tima
seinna frétt i ensku blaði þess
efnis, aö nú væri oröiö stórhættu-
legt að stunda veiöar viö tsland,
og það meöal annars fært fram til
sönnunar, aö skipshöfn af enskum
togara heföi verið barin til óbóta i
þorpi á Austfjöröum.
— En hvernig var sjálf sjó-
mennskan? Uröu aldrei neinir
árekstrar á milli ykkar, þegar þiö
voruö. aö veiöum?
— Jú, stundum kom þaö nú
fyrir. Ég man til dæmis eftir þvi
einu sinni, þegar viö vorum aö
veiöum suöur á Selvogsbanka.
Vorum viö þá aö gera tilraun meö
flotvörpu. Allt i einu vissum viö
ekki fyrr til en brezkur togari tog-
aöi þversum rétt fyrir aftan okk-
ur — auövitaö nákvæmlega þvert
yfir veiðarfærin okkar. Að sjálf-
sögöu flæktist allt saman i einn
hrærigraut. Þaö var i meira lagi
ógæfulegur pusli.
— Hvað gátuö þið gert?
— Viö vissum auövitað strax,
hvaö til okkar friöar heyröi, þvi
það vorum viö sannfærðir um, aö
ef Bretarnir næöu öllu draslinu
yfir til sin, myndum viö aldrei sjá
neitt af þvi, sem okkar var. Þaö
voru þvi höfð hröö handtök viö að
hifa þetta inn, og svo fór, að við
urðum á undan þeim. Við náöum
öllu saman inn til okkar, greidd-
um þaö sundur og skiluðum þeim
þeirra trolli. En ég skal ekki
ábyrjast, aö þeir hafi fengið alla
sina virspotta heila, enda heföi
þaö ekki verið hægt — og viö
kannski ekki heldur aö leggja á
okkur neina sérstaka aukvinnu til
þess aö hlifa veiðarfærunum
þeirra, eftir að þeir voru búnir aö
toga þvert yfir okkar vörpu. Og
þótt viö heföum hröð handtök og
værum ekki neitt sérstaklega aö
hlifa þeirra útbúnaöi, þá vorum
við samt nærri sex klukkutfma að
ná þessu i sundur. Af þvi geta
menn séö hvilikur greiöi er —
eða hitt þó heldur — aö leika sér
að þvi aö flækja saman þessum
stórvirku veiðarfærum.
Ýmsar minni háttar ýfingar
voru líka tíðar. Þannig var þaö
oft, ef við vorum búnir aö marka
okkur einhverja ákveðnu stefnu
til þess að toga, aö þá voru þeir
visir að koma vaöandi og toga
þvert yfir svæðið, eða á einhvern
hátt að ná af okkur tækifærinu,
svo að viö urðum frá að hverfa og
leita fyrir okkur annars staöar.
Einu sinni sigldum viö framhjá
togaranum, sem viö höföum lent I
útistööunum viö á Norðfirði, þeg-
ar viö sóttum manninn. Togara-
menn virtust þekkja okkur og
ráku upp óp mikil og óhljóð,
þegar við sigldum framhjá.
— Þeir hafa æpt aö ykkur
heróp?
— Já, heldur betur. En þeir létu
lika þar við sitja, og það bar ekki
neitt frekar tii tiöinda.
— Það væri kannski ekki úr
vegi að spyrja þig að lokum,
Sigurjón, hvernig þér litist á
framtiðina núna? Helduröu ekki,
aö við hljótum að sigra i þeirri
deilu, sem nú stendur yfir, eins og
þeirri fyrri?
— Jú, ég er ekki i neinum efa
um það. Þaö sem við erum aö
gera núna, er hrein og bein lifs-
nauðsyn. Það hljóta allir aö sjá,
sem eitthvað hafa fylgzt með
þessum málum. Ég er alveg
sannfærður um þaö, að sá togara-
skipstjóri, sem hefði leyft sér aö
koma að landi með hundraö tonna
afla eftir hálfs mánaðar veiöiferi^
hefði verið settur i land, fyrir
svona tuttugu árum eða svo. Þá
var helzt ekki talaö um minna en
tvö og hálft til þrjú hundruð tonn
eftir túrinn. Að ég tali nú ekki um
karfann. Þegar ég var fyrst á
karfaveiöum, kom það oft fyrir að
maöurnáöi þetta fimmtiu tonnum
á svona tiu til fimmtán minútum.
Þá var aðalvandinn sá að toga
nógu stutt, svo maður sprengdi
ekki nótina. Nú mega menn
þakka fyrir, ef þeir fiskja tonn á
klukkutima. Það er ömurlegt svo
ekki sé meira sagt, að vita
kannski hundraö tonna skip veiöa
álika mörg tonn af fiski og oliuna
sem þaö brennir. En þetta er al-
þekkt — og jafnvel enn verri út-
koma. Hverju halda menn svo að
þetta sé að kenna, nema ofveiði?
Nei. Þaö er sannarlega ekki neitt
út i loftið, aö viö erum aö gera
ráðstafanir til þess aö vernda
fiskistofnana hér viö land. Það
má áreiöanlega ekki seinna vera
— og má meira aö segja þakka
fyrir, ef við erum ekki orönir of
seinir.
— En hvernig finnst þér að sjó-
mennirnir okkar eigi að haga sér i
þeim átökum, sem vafalaust eru
framundan? Ætli veröi nú ekki
reynt aö spilla fyrir þeim veiöar-
færum og fleira þvi likt?
—Það er ekki nema um eitt að
gera fyrir þá, nú eins og löngum
fyrr. Við eigum aö fara með friöi
og sniöganga sem allra mest út-
lendinga, ef þeir fara aö sýna
tennurnar. t átökunum 1958 og
1959 var þaö vopnleysiö, sem
reyndist okkar sterkasta vopn,
enda þarf ekki mikið hugmynda-
flugtil þess að geta sér til um úr-
slitin, ef viö hefðum farið aö freta
á Breta úr einhverjum byssuhólk-
um. Viö eigum aö koma fram af
fullri einurð og djörfung, en án
alls ofstopa. Þá verður fyrirgang-
ur andstæðinga okkar aö eintóm-
um vindhöggum.