Tíminn - 01.09.1972, Blaðsíða 14
14
TÍMINN
Föstudagur 1. septembcr 1972
Föstudagur 1. september 1972
TÍMINN
15
þriöjudagsins 2
Að morgni
september, 1958, gerðist atburöur
á miðunum hér við land, sem ekki
átti sér neitt fordæmi, allt frá þvi
aö Islendingar byrjuðu sjálfir að
verja landhelgi sina: Brezkt her-
skip, freigátan ..Kastbourne”,
hindraði þá töku landhelgis-
brjótsins „Northern Foam”. Og
ekki nóg með það, heldur tóku
Bretar þar til fanga niu islend-
inga, sem ekki höfðu annað til
saka unniö.en að gegna skyldu-
störfum sinum á sjónum.
Þess voru að visu dæmi áður,
að brezkir togarar „stingju af"
með islenzka varðskipsmenn og
sigldu með þá til Englands, i stað
þess að hlýða islenzkum lögum,
eflir að hafa verið teknir i land-
helgi, — og höfðu slik viðbrögö
jafnan veriö talin ómennska af
lökustu tegund. En hér var annað
i efni. Að þessu sinni var það ekki
stráksskapur og ólöghlýðni ein-
stakra togaraskipstjóra, sem Is-
lendingar áttu i höggi við, heldur
„Foti Hennar Hátignar”, — sjálf-
ur brezki sjóherinn.
Fyrir hádegi þann sama dag
sendi islenzka landhelgisgæzlan
frá sér svohljóöandi fréttatil-
kynningu:
„Snemma i morgun stöðvaði is-
lenzkt varðskip brezkan togara,
sem var á veiðum 5 sjóm. fyrir
innan landhelgislinu, og setti sex
óvopnaða varðskipsmenn um
borð i togarann. Togaramenn
gerðusig liklega til aö varna varð-
skipsmönnunum uppgöngu á
skipið og höfðu barefli og annan
útbúnað i þvi skyni, en er varð-
skipsmenn létu það ekki á sig fá,
sýndu togaramenn ekki frekari
mótþróa. Nokkru siðar kom
brezka herskipið „Eastbourne” á
vettvang, og eftir allmikið þóf
setti það sjóliöa um borö i togar-
ann, og tóku þeir islenzku varð-
skipsmennina burt með valdi og
fóru með þá yfir i herskipið, en
skipherrann á islenzka varðskip-
inu hafði mótmælt aðgerðunum
og neitaö að taka við varðskips-
mönnum aftur um borð. — A
meðan á þessu stóð,hafði brezka
togarann rekiö aðeins inn fyrir
gömlu fjögurra milna landhelgis-
linuna. Samtimis þessu reyndi
annað islenzkt varðskip að setja
menn um borð i annan brezkan
togara, en varðskipsmönnum var
þar mætt með járnstöngum, bar-
eflum, öxum og vatnsslöngum, og
hurfu þeir frá.
Atburðir þessir gerðust út af
Norðfjarðarflóa fyrir Austur-
landi.”
Hér er aðeins sagt aö eitt is-
lenzkt varðskip hafi sett sex
menn um borð i brezka togarann.
— Atburðum er ekki lýst i smáat-
riðum. En i reyndinni voru þau
tvö, islenzku varðskipin, sem
þarna komu við sögu, og menn-
irnir, sem teknir voru til fanga,
voru þessir:
Af Þór: Hrafnkell Guðjónsson
stýrimaður, Hörður Karlsson,
Ólafur Gunnarsson, Ólafur V.
Sigurðsson, Karl Einarsson, Guð-
mundur Sölvason og Jóhannes
Einarsson. Af Mariu Júliu voru
þessir tveir menn teknir til
fanga: Guðmundur Karlsson
stýrimaður og Björn Baldvins-
son.
Þessir atburðir mæltust að von-
um illa fyrir hér á landi. Sam-
dægurs sendi utanrikisráðuneytið
frá sér svofellda fréttatilkynn-
ingu:
t mai 1959 reyndu varðskipsmenn að taka togarann Samuel Hewett, en togaramenn vörnuðu varðskipsmönnuin að komast um borð.með þvi að
sprauta sjóðheitu vatni i áttina til þeirra, og vera vopnaðir járnum á þilfari togarans
sjálfkrafa inn i myndina. Er slikt
að visu ekki óvenjulegt, þegar
þjóðir lifa mikla alvörutima. Og
vissulega var hér ekki um nein
gamanmál að ræða, þar sem
smæsta þjóð veraldar barðist
fyrir lifshagsmunamáli sinu, haf-
Hér hefur i stórum dráttum
verið rakinn sá atburður, sem
hiklaust verður að telja einhvern
ósæmilegasta verknaðinn, sem
framinn var, alla þá stund sem
Bretar héldu uppi hinum.skop-
lega sjóhernaði sinum hér á Is-
landsmiðum. Að hindra löggæzlu-
menn i störfum sinum, taka þá til
fanga og halda þeim i gislingu
rösklega hálfa aðra viku án nokk-
urs skynsamlegs tilgangs — allt
þetta misbauð réttlætistilfinningu
þjóðarinnar, og var i æpandi
ósamræmi við hugmyndir tslend-
inga um leikreglur deiluaðila. En
það var annað, sem vannst: Þessi
aulalegu fantabrögð urðu til þess
að þjappa islenzku þjóðinni enn
fastar saman en ella. A þvi er
ekki nokkur minnsti efi.
Hitt kynni að vera nokkru
neitaö, að þeir luku góðu prófi.
Við lærðum, hverju góður mál-
staður, samheldni og þó umfram
allt vopnleysi, fá áorkað.
Þann lærdóm skulum við
geyma i trúu minni, ekki sizt á
þeim vikum, sem nú fara i hönd.
VS
meira vafamál, hvort þessi at-
burður hefur hlotið þann sess i
sögu okkar, sem honum ber. 1
hugum flestra íslendinga hefur
þorskastriðið svonefnda, orðið að
einni samfelldri heild, og einstak-
ir atburðir þess runnið eins og
DiDiian,
sverðið
móns: „Þegar óguðlegum
fjölgar, fjölgar og misgjörð-
um, en réttlátir munu horfa á
fall þeirra".
Það leynir sér svo sem ekki,
hverl skeytinu er stefnt. enda
svaraði Eirikur Kristófersson
skipherra þvi á eftirfarandi
hátt. (Hann vitnar lika i Orðs-
kviði Salómóns, en á allt öðr-
um stað en Anderson): „Þvi
aö til einskis liggur netið út
þanið i augsýn allra fleygra
fugla, og slikir menn sitja um
sitt eigið lif, liggja i launsátri
fyrir sjálfum sér. Þannig fer
öllum þeim, sem fiknir eru i
rangfenginn gróða, fiknin
verður þeim að fjörlesti".
Menn eru . misjafnlega
snjallir að finna viðeigandi til-
vitnanir, og að nota þær á
réttri stund. Þvi verður varla
neitað, að herskipsstjóri
heimsveldisins standi hinum
islenzka skipherra langt að
baki i þeirri iþrótt. vs
Bretar hafa lengi haft orð á
sér fyrir mikla guðrækni. En
mönnum hefur siður komið
saman um hitt, hvort trúin
hafi náð aö gera þá göfuga.
Hér verða til gamans tilfærð
nokkur orðaskipti, sem þeir
áttu Eirikur Kristófersson,
skipherra á Þór, og Anderson
hinn brezki.
Þegar Anderson kom um
borð i Þór, til þess að ræða
Northern Foammálið, sagði
Eirikur skipherra:
„Það er gamalt orðtak á ts-
landi, og sjálfsagt i fleiri lönd-
um, aö Bretar komi með
sverðið i annarri hendi og
Bibliuna i hinni, en við höfum
þó aðeins séð sverðið til þessa,
ekki Bibliuna”.
Hinn fimmta september
lauk Anderson skipherra
skýrslu sinni til brezka flota-
málaráðuneytisins með þess-
ari tilvitnun i Orðskviði Saló-
Hér sjást islenzku varðskipsmennirnir níu, þar sem þeir róa frá frei-
gátunni „Eastbourne" i næturmyrkri út af Keflavik. Myndin er tekin
um borð i „Eastbourne”, og birtist hún á sinum tima i ensku blaði.
Brezkt herskip siglir i veg fyrir Gaut i Þorskastriðinu, og hindrar varöskipið i aö taka togara. Herskip þetta sigldi svo á varðskipið og braut
björgunarbát þess.
Eirikur Kristófersson skipherra i brúnni, og út um gluggana má
sjá i brezka togara upp viö land.