Tíminn - 02.09.1972, Side 6

6
TÍMINN
Laugardagur 2. september 1972
UM TRYGGINGARVIKUR
OG VINNUAFLSAFKÖST
Johan Borgen til vinstri og meö honum Kjell Johanssen blaöamaöur
hjá Arbeiderbladet i Noregi.
ÁHUGASAMUR
FRÉTTARITARI
Á ALÞINGIS-
HÁTÍÐINNI 1930
1 leiðara Alþýðublaðsins 30.
ágúst s.l. er rætt um framleiðni i
landbúnaði og m.a. vikið að grein,
sem undirritaður skrifaði i
Morgunblaðinu nýlega, en þar
var talið, að tölur i skýrslum
Hagstofu tslands um tryggingar-
skyldar vinnuvikur i landbúnaði
væru ekki óvéfengjanlegur mæli-
kvarði á vinnuaflsnotkun i at-
vinnuvegunum. Leiðarahöfundur
hneykslast mjög á þvi, að upplýs-
ingar Hagstofunnar séu dregnar i
efa. Raunar gerði ég það alls ekki
að öðru ieyti en þvi, að ég taldi
ákvæði tryggingarlaganna, sem
Hagstofunni er skylt að fara eftir,
orka tvimælis sem grundvöllur að
mati hins raunverulega vinnuafls
i landbúnaðinum Greinilegt er,
að leiðarahöfundur hefir alls ekki
skilið, hvað ágreiningur um
vinnuaflsnotkun i landbúnaði og
þar með svo kölluð „vinnuaflsaf-
köst” snýst um. Hins vegar skort-
ir hann ekki trú og tekur sér fullt i
munn.
Bændur og skyldulið þeirra,
eiginkona og börn á aldrinum 12-
16 ára eru tryggð við landbúnað-
arstörf, nema þau óski sérstak-
lega, að svo sé ekki gert. Þessi
trygging er hin almenna slysa-
trygging almannatrygginganna
og mun fátitt, að bændur biðjist
undan henni fyrir sig og sina,
' jafnvel þótt þeir vinni önnur störf
jafnhliða búskapnum, enda er
tryggingin ódýr. Gamalt fólk á
sveitaheimilum, sem hefur ein-
hverjar tekjur af landbúnaðinum,
er sömuleiðis tryggt. Lágmarks-
trygging er 13 vikur, el' fólkið er
talið vinna fyrir fæði sinu. Ef þvi
er greitt kaup, lengist
tryggingartiminn i hlutfalli við
kaupgreiðsluna. Ef gamalt fólk er
talið þátttakendur i sjálfum
búrekstrinum er aðalreglan, að
það sé tryggt allt árið. Fólk vill
njóta þessarar tryggingar. Slys
geta hent, hvort sem menn vinna
meira eða minna við búskapinn
og ílestir vilja hafa sitt á þurru
gagnvart tryggingunum, enda
mönnum fullkomlega frjálst að
tryggja sig íullri tryggingu. Yi'ir-
leitt sjá menn þvi enga ásta-ðu til
aðsegja þessum tryggingum upp,
þó önnur störf en landbúnaðar-
störf séu unnin jafnhliða
búskapnum.
Hegar ákveðið er verðlag land-
búnaðarvara, er samkvæmt lög-
um áætluð vinnuaflsþörfin við bú
af ákveðinni stærð og samkvæmt
þvi er kaup bóndans ákvarðað i
verðlagsgrundvellinum. Það er
rétt hjá leiðarahöfundi Alþýðu-
blaðsins, að fulltrúar bænda hafa
talið kaupgjaldsliðinn of naumt
skammtaðan. íln allir hljóta að
skilja, að með ákvörðun kaup-
gjaldsins og annarra gjaldaliða
verðlagsgrundvallarins er búið
að ákveða með samningum i
aðalatriðum hlutdeild bænda-
stéttarinnar i þjóðartekjum.
Arferðissveiflur og þar með mis-
munandi mikil notkun rekstrar-
vara getur þó breytt þessu veru-
lega frá ári til árs. Þegar lærðir
menn fara svo að tala um „vinnu-
aflsafköst” i landbúnaði þá tel ég
það að mestu út i bláinn, þvi aö
þessi afköst eru nánast ákveðin
við samningaborð. Eins og fyrr
segir, er ég leiðarahöfundi
Alþýðublaðsins sammála um, að
vinnuþörfin sé vanmetin i verð-
lagsgrundvelli, en að minum
dómi ofmetin, ef byggt er á
skýrslum um tryggðar vinnuvik-
ur. Ef leiðarahöfundur Alþýðu-
blaðsins er reiðubúinn að berjast
fyrir þvi, að bændastéttinni sé
greitt kaup i samræmi við fjölda
tryggðra vinnuvikna, skal ég
veröa siðasti maður til að bregða
fæti fyrir þá viðleitni. En ég mót-
mæli þvi harðlega, að réttmætt sé
að nota gjörólikar og ósambæri-
legar tölur við ákvörðun kaups
annars vegar og mat á afköstum
hins vegar. Min skoðun er sú, eins
og áður hefur fram komið, að
framtaldar tryggingaskylda'r
vinnuvikur séu rangur mæli-
kvarði á raunverulega vinnuafls-
notkun i landbúnaði. Vil ég nú
leitast við að finna þeim orðum
minum nokkurn stað.
Mjög margt gamalt fólk hefur
að einhverju leyti tekjur af land-
búnaði og er tryggt allt árið. bvi
miður er ekki til nein rannsókn á
þessum þætti tryggingarmála svo
ég viti, en til að fá örlitla hug-
mynd um þetta gerði ég fyrir-
spurn um hjón, sem ég þekki.
Bóndinn er fæddur 1888 og býr
með syni sinum og tengdadóttur.
Kona eldri bóndans er fædd 1892
og hefur verið að mestu rúmföst
heima hjá sér nokkur undanfarin
ár. Spurningu minni svaraði við-
komandi starfsmaður skattstjóra
á þessa leið: „bessi hjón eru
tryggð samanlagt 104 vikur á ári
við landbúnað. bau hafa allar sin-
ar tekjur af landbúnaði, aðrar en
ellilaun. bessi ákvörðun um
fjölda tryggðra vinnuvikna, er i
samræmi við reglur okkar, enda
hefur bóndinn ekki óskað eftir, að
trygging verði felld niður”.
Sumum kann að linnast, að
dæmi sem þetta sé litið sönnunar-
gagn. En ef við litum á þá stað-
reynd, að meðalaldur þeirra, sem
landbúnað slunda, er mjög hár,
hlýtur mönnum að vera Ijóst, að
afköstin fara ekki endilega eftir
fjölda tryggðra vinnuvikna. betta
er einmitt ein orsök þess ósam-
ræmis, sem vissulega er á milli
tryggðra og að fullu greiddra
vinnuvikna i landbúnaði.
Mjög margir bændur vinna
önnur störf jafnhliða búskapnum.
bó mun það misjafnt eftir lands-
hlutum og ýmsum aðstæðum.
bessi störf eru t.d. ýmis félags-
málastörf, byggingarvinna, bil-
akstur, kennsla, vegagerð,
stjórnun vinnuvéla, sjómennska,
slátrun og ýmislegt fleira. Nær
undantekningalaust munu bænd-
ur og skyldulið þeirra njóta fullr-
ar tryggingar við búskapinn og
þar með greiða full slysatrygg-
ingagjöld, þótt önnur störf séu
unnin, jafnvel meginhluta ársins.
Ég beindi spurníngu til starfs-
manns skattstjóra um þetta efni.
Svar hans var á þessa leið: „Sem
dæmi skal nefna, að N.N. hafði á
s.l. ári 288 þúsund króna tekjur,
utan heimilis og aðeins 30 þúsund
króna nettótekjur af landbúnaði.
bessi bóndi og kona hans eru
tryggð samtals 104 vikur við land-
búnað og 15 ára sonur þeirra i 13
vikur. Hjónin hafa tæplega
meðalbú, en kaupa meginhluta
vinnunnar við búreksturinn og
greiða auðvitað slysatrygginga-
gjöld af þeirri vinnu”.
bau eru að visu mörg dæmin,
þar sem bóndi hefur meirihluta
tekna sinna utan heimilis, en þó
er hitt miklu algengara, að þetta
sé i minni mæli, aðeins nokkrar
vikur á ári, og oft ekkert. Aðalat-
riðið er, að tryggingin fellur ekki
niður, þótt unnið sé utan heimilis.
Eitt atriði vil ég þó enn nefna,
sem skiptir verulegu máli, en það
er vinna bóndans við fjárfesting-
arframkvæmdir á bújörð sinni.
Margir bændur vinna mikið við
byggingar og ræktun og þessi
vinnuaflsnotkun er ekki talin sem
framlag landbúnaðar til þjóðar-
búsins. betta vinnuframlag bónd-
ans er þó beint framlag til lækk-
unar landbúnaðarvöruverðsins,
þar sem afskriftir útihúsa og ann-
arar fjárfestingar i landbúnaði
eru sáralágar og hafa litil áhrif á
vöruverð. Hinar miklu fram-
kvæmdir i sveitum landsins á
undanförnum árum hafa að veru-
legu leyti byggzt á þessu vinnu-
framlagi, og enginn dregur það
frá i útreikningi tryggðra vinnu-
vikna.
bá má benda á, að i landbúnaði
eru atvinnurekendurnir sjálfir og
skyldulið þeirra meginþorri
hinna tryggðu gagnstætt þvi, sem
tiðkast i öðrum atvinnugreinum.
Margt fleira mætti nefna i
þessu sambandi. Erfitt er t.d. að
meta framlag eiginkvenna og
barna til búrekstrar. Eitt held ég
þó, að sé óvéfengjanlegt, og það
er, að ákvörðun fjölda tryggðra
vinnuvikna fer fram með allt öðr-
um hætti i landbúnaði en öllum
öðrum atvinnugreinum. bað eitt
ætti að nægja til að útiloka
samanburð á „vinnuaflsafköst-
um” við aðrar stéttir byggða á
þessum grunni. Eg get skilið að
leiðarahöfundi Alþýðublaðsins
blöskri sú óskammfeilni að draga
i efa niðurstöður manns eins og
Björns Ma11hiassonar .
Leiðarahöfundi virðist ekki
Tómasareðli i blóð borið. En samt
hefði ég viljað mælast til að hann
staldraði við stundarkorn og
leiddi rétt sem snöggvast að þvi
huga sinn, hvort ásakanir hans
um greindarskort og höfnun stað-
reynda kunni ekki að hitta i önnur
mörk en að var beint.
30/8 1972
Ingi Tryggvason.
beir Johann Borgen og Nordahl
Grieg voru báðir fréttaritarar
norskra blaða á alþingishátiðinni
á bingvöllum 1930. Nordahl Grieg
fórst i heimsstyrjöldinni eins og
öllum Islendingum er minnis-
stætt, en Johann Borgen er enn á
lifi. Hann hefur fyrir skömmu
rifjað upp fréttaritarastörf sin á
Islandi. árið 1930. F’rásaga hans
er á þessa leið:
Á þessum árum var fjarskipta-
samband milli Islands og Noregs
ekki sem ákjósanlegast. Maður
varð að hafa vaðið fyrir neðan
sig. bess vegna gat ég mér til um
það, hvað fulltrúi Norðmanna
myndi segja á bingvöllum við
setningu hátiðarinnar, kom mér i
kunningsskap Vælskulega stúlku,
Sunnudaginn 6. ágúst var
FrestsbakkakirkjUjVÍð guðsþjón-
ustu.afhent vandað rafmagnsorg-
el, sem minningargjöf um hjónin
Sigfús Sigfússon ( + ’58) fyrrum
bónda að Stóru Hvalsá og konu
hans Kristinu Gróu Guðmunds-
dóttur (+62) og tvær dætur
þeirra Salóme Sigfriði ( + ’23) og
Sólbjörgu (+’47). Gefendur eru
12 börn þeirra hjóna, en þau eru:
Guðmundur, Hans Hallgrimur,
Anna Helga, Steingrimur
Matthias. Lárus, Guðrún Sigríð-
ur, Garðar, Eirikur, Haraldur
Gisli, Maria Guðbjörg, Salóme
Sigfriður og borbjörn Sigmundur.
bað gleður óneitanlega, er
þessi stóri systkinahópur, er ólst
hér upp i byggðinni hugsar til
kirkjunnar með hlýhug og lætur
hana njóta, er þau vilja minnast
látinna ástvina.
Gjöfin. hinn góði gripur, er vel
valin, bæði með tilliti til þarfa
kirkjunnar hér, sem aðeins átti
gamalt og slitið orgel og með til-
liti til foreldranna kæru, sem
börðust hér áfram af elju og dug
með barnahópinn sinn stóra,
einnig höfðu Stóru-Hvalsár-hjón-
in bæði yndi af söng og báru ávallt
hlýjan hug til kirkjunnar, það
sama má segja um gefendur,
börnin frá Stóru-Hvalsá voru öll
söngelsk og kirkjuvinir.
Eins og kemur fram i gjafa-
bréfi systkyninna, er að vona, að
þessi gjöf verði söfnuöinum hér til
hvatningar og kirkjunni til bless-
unar i starfi. Vil ég hér fyrir
kirkjunnar hönd færa gefendum
alúðarþakkira fyrir kærkomna
gjöf og velvilja til Prestsbakka-
kirkju.
Athöfnina i Prestsbakkakirkju
þann 6. ágúst má að vissu leyti
lita á sem ártið hinna látnu ást-
vina.þvi þeirra var minnzt með
þökk. bæn og hinn fegurstu minn-
ingargjöf.
sem annaðist skeytasendingar til
útlanda, og sendi allt saman með
góðum fyrirvara.
Nordahl Grieg fór öðru visi að.
Hann beið þess af samvizkusemi,
að atburðirnir gerðust, en þá var
ösin lika orðin'svo mikil, að hann
kom engu skeyti til Noregs, svo
að blað hans gat ekki birt stakt
orð um þessa litriku og sögulega
atburði á bingvöllum.
En frásögn min birtist,mér og
öðrum til mikillar skelfingar,
fjórum dögum áður en það gerð-
ist, er ég var að lýsa. Svona eiga
blöð og blaðamenn að vera.
bannig mun þó Johan Borgen
ekki hafa tekið til orða árið 1930,
þó að honum þyki nú gaman að
rifja þetta upp.
Við guðsþjónustuna i kirkjunni,
söng kór kirkjunnar undir stjórn
Steingrims Sigfússonar og i lok
messunnar lék Steingrimur nokk-
ur lög á orgelið, m.a. eitt lag eftir
sjálfan sig, og gaf söfnuðinum
þannig tækifæri til þess að kynn-
ast betur eiginleikum og getu hins
nýja hljóðfæris, einnig söng
kirkjukórinn i messulokin nokkur
viðbótarlög undir stjórn Stein-
grims.
Færi ég hér kirkjukórnum og
Steingrimi góðar þakkir fyrir
framlag þeirra á þessari góðu
stund.
Ég vil geta þess hér, að mjög
ánægjulegt var að hafa hinn
góðkunna tónlistarmann, Stein-
grim, mitt á meðal okkar og
hlusta á leik hans, en Steingrimur
er nú organisti i Húsavikurkirkju
og stjórnandi tónlistarskólans
þar.
Ég veit að söfnuðurinn hér er
gefendum hins góða hljóðfæris
mjög þakklátur og þakklátur öll-
um þeim, sem lögðu sinn skerf
fram til þess, að stundin i kirkj-
unni þennan sunnudag var
ánægjuleg.
Yngvi bórir Árnason.
Charly, Leikstjóri: Raplh
Nelson Handrit: Stirling
Silliphant, byggt á „Flowers
for Algernon” eftir A. Keyes.
Tónlist: Ravi Shankar
Kvikmyndari: Arthur Ornizt.
Sýningarstaður: Austur-
bæjarbióJBandarisk frá 1900, i
litum og með islenzkum texta.
R. Nelson hefur áður tekið
fyrir óvenjulegt efni, sem
aðrir leikstjórar virðast ekki
finna köllun til að glima við,
„Liljur vallarins” gerð 1965
var sýnd hér i Tónabiói, við
góðar undirtektir. bessi afar
óvenjulega saga um vangefinn
mann sem gengur undir að-
gerð og öðlast fullt vit um
tima, aðeins til þess að glata
þvi aftur. er mjög vel gerð, og
lýsir ekki hvað sizt, grimmi-
legum viðhorfum hinna „heil-
brigðu”. Handritið er frábær-
lega gott, enda samið af Stirl-
ing Shilliphant sem hefur gert
nokkur góð handrit (t.d. „In
the heat of the night”). Kvik-
myndun Ornizt er vönduð og
sérstæð. hann notar „split
screen” hófsamlega og nær
góðum áhrifum. Sama er hægt
að segja um tónlist Shankars,
sem er með Austurlandablæ.
Cliff Robertson leikur vanvit-
ann af miklum skilningi og
innlifun. Hann túlkar lika sár-
sauka hans. þegar hann öðlast
skilning á veröldinni i kring-
um hann og sér hvarvetna
heimsku og grimmd. Hann er
ákaflega næmur á hárfin til-
brigði i hegðan hans, göngu-
lagið. hvernig hann talar, og
heldur á blýanti eins og
þriggja ára barn. Claire
Bloom leikur sálfræðing sem
vill koma Charly til þroska, að
visu vill hún honum vel. en
þegar á herðir hefur hún i
fyrstu nákvæmlega sama við-
horf og aðrir „heilbrigðir” ,,
bölvaður vanvitinn þinn” seg-
ir hún i reiði sinni. Nelson
sýnir okkur leitandi mannveru
eftir þekkingu og' þroska,
e.t.v. trúum við ekki svo af-
skaplega á „gáfur" Charlys
én allir hljóta að dáðst að þvi
hvernig hann tekur óum-
flýjanlegum örlögum meö
karlmennsku og rósemi.
Myndin er nokkuð hæg og
hefði grætt meira á klippingu,
sérstaklega fyrst framan af,
og vel hefðu mátt missa sig
umræður visindamannanna
um mýsnar og fleira. En þetta
er vönduð mynd. um mjög
óvenjulegt efni. Ég vil hvetja
alla heilbrigða að fara og sjá
hana til að fá svolitla innsýn i
lif þeirra sem minnst mega sin
i heiminum. beir geta ekki
einu sinni borið hönd fyrir
höfuð sér og eru hafðir að
skotspæni af „heilbrigðu
fólki". P.L.
Minningargjöf til Prests-
bakkakirkju í Hrútafirði