Tíminn - 02.09.1972, Qupperneq 7

Laugardagur 2. september 1972
TÍMINN
7
(Jtgefandi: Framsóknarflokkurinn
: Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-:;gg:
: arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Heigason, Tómas Karlssoní:S:j:;
■ 'Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Tfmans
S:;:;:;:; Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason . • Ritstjórnarskrif ;j;^
stofur í Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-18306.
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiöslusími 12323 — auglýs-i;;;;;;;;;;
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300. Askriftargjald';;;;;;;;;;
225 krónur á mánuði innan lands, I lausasölu 15 krónur ein-*;;;;;;;;;;
takið. Blaðaprent h.f.
Látum þjóðareininguna
ekki rofna
í útvarpsávarpi sinu til þjóðarinnar kvöldið
fyrir landhelgisútfærsluna sagði Ólafur
Jóhannesson forsætisráðherra, að frá
markaðri stefnu i landhelgismálinu yrði ekki
hvikað og henni framfylgt i verki af öllu þvi
afli, sem við höfum yfir að ráða, hvort sem
öðrum þjóðum likar það betur eða verr.
— Við vitum, sagði forsætisráðherra, að við
eigum samúð; skilningi og stuðningi að mæta
hjá mörgum þjóðum. Það ber að þakka. En
voldugar þjóðir eru okkur einnig andsnúnar og
munu e.t.v. reyna að gera okkur margvislegt
ógagn. En á þessu stigi sagðist ráðherrann
ekki vilja vera með neina spádóma. Enn-
fremur sagði forsætisráðherra:
— Von min er sú, að langflestar þjóðir viður-
kenni útfærsluna i verki, þó að ekki sé frá þeim
að vænta neinna formlegra yfirlýsinga. En af
viðbrögðum annarra þjóða við þessu lifshags-
munamáli okkar munum við álykta um hug
þeirra i okkar garð, og afstaða okkar til þeirra
hlýtur af að mótast. Það er óhjákvæmilegt.
í þessu máli er ekki um neinn venjulegan
lagaágreining að tefla. Við litum svo á, að
framkvæmd þeirrar ákvörðunar að stækka fisk
veiðilandhelgina þýði i raun réttri lif eða dauða
fyrir sjálfstæða islenzka þjóð — varði grund-
völl framtiðartilveru hennar og fullveldis.
Verndun fiskimiðanna er i rauninni liftrygging
islenzku þjóðarinnar. Þess konar mál leggjum
við ekki — og engin þjóð — undir úrskurð al-
þjóðadóms eða neinnar alþjóðastofnunar.
íslendingar munu þvi i engu sinna þeim mála-
rekstri, sem Bretar og Vestur-Þjóðverjar hafa
stofnað til fyrir alþjóðadómstólnum. Framhald
þess málareksturs þjónar þvi engum tilgangi.
Grundvöllur þess málafilbúnaðar er enginn
annar en hið svokallaða samkomulag frá 1961,
sem Alþingi hefur einróma lýst yfir, að ekki
geti lengur átt við, og séu íslendingar ekki
lengur bundnir af þvi. Það samkomulag við
Breta var vægast sagt gert undir erfiðum og
óvenjulegum kringumstæðum, þar sem
herskipafloti frá Bretlandi var. hér við land.
Samkomulagið var gert i fullri andstöðu við
alla stjórnarandstöðuna, 28þingmenn, er lýstu
þvi yfir á Alþingi, áð þeir myndu nota fyrsta
tækifæri til að leysa þjóðina undan þvi.
Aðstæður eru svo gerbreyttar frá þvi 1961, að
ólíklegt er, að nokkur hefði séð þróunina fyrir.
Samkomulagið hefur þjónað tilgangi sinum, og
þvi hefur verið sagt upp með hæfilegum fyrir-
vara”.
Þá sagði forsætisráðherra i lok ávarpsins:
,,Ég heiti á alla landsmenn að standa saman
i þessu máli sem einn maður, alveg án tillits til
allra flokkaskila. Það ber umfram allt að
leggja áherzlu á algera þjóðareiningu. í sam-
bandi við þetta mál á allt dægurþras að þagna.
Við þurfum öll að standa saman sem einn
maður, hvar i stétt eða stjómmálaflokkisem
við annars stöndum. Þjóðfylkingin i þessari
baráttu mun ekki rofna. Það mun fólkið um allt
land — ungir og gamlir — sjá um. Þjóð, sem er
jafn einhuga og islenzka þjóðin i þessu máli,
verður ekki komið á kné. Fyrr eða seinna mun
einhugurinn færa okkur sigur.” — TK
Richard Norton-Taylor, The Guardian:
22 milljónir kvenna
beittar launamisrétti
Skýrsla um hag kvenna í Efnahagsbandalagslöndunum
1 vor var gefin út I
höfuðstöövum Efnahags-
bandalagsins einhver sú
hispurslausasta skýrsla,
sem þaðan hefir komið.
Þar skýrir franskur félags-
fræðingur frá þvf misrétti,
sem 22 milljónir starfandi
kvenna i Efnahagsbanda-
lagsrikjunum eiga við að
búa, og greinir einnig frá,
hvað veldur.
Rómarsáttmálinn
viðurkennir sem
grundvailarreglu sömu
iaun fyrir sömu vinnu, en
ekkert aðiidarrikjanna sex
hefur virt þessa reglu.
„Þegar öllu er á botninn
hvolft, veltur þetta ein-
vörðungu á staöfestu og
kröfuhörku kvennanna
sjálfra", segir höfundur-
inn, frú Evelyn Sullerot.
BRETAR fara i launamál-
unum einskonar meöalveg.
Þeir eru ekki eins örlátir við
hið kvenlega vinnuafl og Þjóö-
verjar eða Italir, en greiða
konum þó mun hærri laun en
tiðkast i Beneluxlöndunum.
„Evrópurikjunum tekst
ekki að gera konur að virkum
og eðlilegum þátttakendum i
efnahagslifinu nema þau sam-
einist i einlægni um þá stefnu,
að gefa sérhverri konu kost
á að gegna hlutverki sinu sem
eiginkona og móðir um leið og
hún sinnir starfi við það, sem
hún hefir numiö”.
I frásögninni um „vand-
kvæðin, sem starfandi konur
eiga við að striða i Efnahags-
bandalagsríkjunum sex”, eru
taldar upp ástæðurnar, sem
valda misrétti kvenna. Þar er
fjallað um ýmislegt, allt frá
láglaunum frá fornu fari i
þeim starfsgreinum, sem
heita má að konur einar
stundi, og yfir i óskynsamlega
kynhleypidóma vinnuveitenda
af karlkyni.
MEÐAN konur eru ódýrt
vinnuafl, eru rikisstjórnir að
sóa þvi fé, sem varið er til
menntunar kvenna, ef amast
er i framkvæmd við þvi, að
þær sinni almennum störfum.
Eins virðast rikisstjórnir
blindar á liklega arösemi
þeirrar fjárfestingar, sem
felst i bættum kjörum kvenna.
Þriðjungur af starfhæfum
einstaklingum innan
Efnahagsbandalagsins eru
konur. Starfandi konum hefir
þó fækkað i öllum aðiidarrikj-
um Efnahagsbandalagsins
siðustu árin nema I Frakk-
landi.
Helmingur franskra kvenna
á starfsaldri stundar laun-
uð störf, en i Hollandi stunda
undarlegan aðlögunarhátt
starfsaldri. I sunnanverðu
Þýzkalandi stunda mun fieiri
konur vinnu utan heimilis en á
Suöur-italiu. Frú Sullerot af-
neitar þeirri kenningu, aö
aukin vinna kvenna utan
heimilisins fækki fæðingum.
MEIRIHLUTI vinnandi
kvenna starfar við þjónustu-
störf alls staðar nema á italiu.
Venjur Engilsaxa og vinna
kvenna viö landbúnaðarstörf
fara ekki vel saman, en i rikj-
um Miö-Evrópu starfa miklu
fleiri konur en karlar við land-
búnaðarstörf.
Konur á heimilum hafa frá
fornu fari einkum haft þann
starfa aö sjá um mat og fatn-
aö. Frú Sullerot nefnir það
undanlegan aðlögunarhátt
gamallar hefðar aö konur
skuli nú einkum flykkjast —
eöa vera flykkt — aö störfum i
matvælaiðnaði, sælgætis-
iðnaði og vefnaöarvöruiðnaði,
jafnvel þó að vinnuaðstæður
eöa verkin sjálf „séu með allt
öðrum hætti en tiðkazt hefir á
starfsvettvangi kvenna frá
fornu fari”.
„YFIRGNÆFANDI fjöldi
kvenna i ákveönum starfs-
greinum á beinlinis rætur að
rekja til hagnýtingar yfir-
buröa kvenna i fimi og hand-
lagni. Konur hafa yfirleitt
minni burði en karlar, en búa
yfir meiri handflýti og ná-
kvæmni i hreyfingum. Af
þessu stafar, hve þær starfa
margar við rafeinda- og raf-
magnsiðnaö og nákvæmar
vélasamsetningar, en þó að-
eins viö handavinnuna
sjálfa”.
„Handraun, hraöi, kyrrseta
og einhæfni eru höfuðeinkenni
þessara starfa, enda valda
þau afar mikilli taugaspennu.
Iöjusemi kvenna er afar oft
vanmetin.”
Höfundur skýrslunnar deiiir
fast á þá hefð að tala annars
vegar um „kvenmannsverk”
og hins vegar „karlmanns-
verk”. I þjónustu eru kven-
mannsverkin einkum fólgin i
hraðritun, vélritun, hjúkrun
og störfum í gistihúsum. Við
verzlunarstörf og framreiðsiu
starfa fjórum sinnum fleiri
konur i Þýzkalandi en á ítalíu.
I bönkum og hjá trygginga-
félögum starfa tlu sinnum
fleri konur i Frakklandi en á
ítaliu.
I AÐILDARRÍKJUM
Efnahagsbandalagsins eru
iðnlærðir karlar eöa sérhæföir
mun fleiri en hinir, sem ólærð-
ir eru. Þessu er alveg öfugt
farið um konur, og er ástæðan
beinlfnis sú, aö konum er ekki
gefinn kostur á að öðlast æðri
starfsmenntun, einkum þó á
tæknisviðinu.
„3,5% af læröum verkfræö-
ingum i Frakklandi eru konur.
Þetta er hlægilega lág pró-
senta, en eigi að siöur eru kon-
ur hlutfallslega fleiri i þessari
starfsgrein I Frakklandi en i
hinum aðildarrikjum Efna-
hagsbandalagsins.”
Ennfremur er frá þvi skýrt i
skýrslunni, að i Hollandi nemi
stúlkur ekki nema fjóröungi
háskólastúdenta.
. 1 FRAKKLANDI var nýlega
gerð könnun, sem leiddi I ljós,
að þvi sérhæfari sem starfandi
kona var, þvi liklegri var hún
til að stunda launuð störf á
meðan á barneignum stóö.
Konur fá yfirleitt lægri laun
en karlar við hvers konar
störf. I þeirri iðngrein, sem
fleiri konur starfa við en karl-
ar, eru laun sérhæfðra ein-
staklinga lægri en ófaglærðra
einstaklinga i þeim greinum,
sem karlar starfa einkum eða
einir aö.
LAUN karla og kvenna i
vefnaðariðnaði eru jöfn i Bret-
landi. Könnun fór nýlega fram
á þessu i Hollandi, og þar
reyndust konur yfirleitt hafa
um 40% lægri laun við sömu
störf.
Atvinnurekendur i
Efnahagsbandalagsrikjunum
tryggja konum laun meðan
þæreru ófriskar. „En þvi miö-
ur veröur þetta einmitt oft og
einatt til þess, að karlar eru
teknir fram yfir konur, þegar
kostur er. Þá er einnig miöur
farið, aö taliö skuli til veikinda
að ganga með barn, sem er þó
óneitanlega eðlilegt og heil-
brigt, og auk þess þjóðfélags-
leg nauösyn”.
RÚSSNESKUUNNENDUR
Norðmaðurinn Jan Frederik
Borge lærði rússnesku þegar
hann var i herskóla, en þú færö
ekki að koma inn i Sovétrikin i
herbúningi Natorikis, og þvi
heldur ef markmið þitt er ekki
göfugt. Þess vegna ákvað Jan
Borge að koma fram sem
rússneskuáhugamaður, A fundi,
sem var helgaður 20 ára afmæli
sovézk-norskra tengsla, sagði
hann frá löngun sinni til að efla
vináttu milli landanna og stofna
rússneska leshringi.
Borge lét ekkert tækifæri fram
hjá sér fara til að koma til Sovét-
rikjanna undir „yfirskini visinda
ahuga”- Hann kom með ýmsum
sendinefndum, ferðamanna-
hópum og fleiri aðiljum, en
meðan á þessum ferðalögum stóð
gleymdi rússneskuunnandinn ást
sinni til málfræðinnar. Honum
þótti vissara að gefa ekki upp
þjóðerni sitt, og gaf sig út fyrir
sovézkan borgara. Þetta gaf
honum tækifæri til að safna að sér.
upplýsingum, sem voru frekar i
ætt við njósnir en málfræði. 1
Volgagrad sýndi Borge t.d. sér-
stakan áhuga starfi iðnaöarfyrir-
tækja og hraöbrautum. I Lenin-
grad myndaöi hann hluti sem
bannað var að taka myndir af.
Þegar hann fór til Austur-Síberiu
athugaði hann sérstaka punkta i
stjórn Siberiujárnbrautarinnar,
sem geta ekki vakið áhuga mál-
fræðinga, heldur njósnara.
Auk þess keypti málfræð-
ingurinn fornrússneskar helgi-
myndir ólöglega og seldi á
svörtum markaði föt og gjaldeyri
og var þá gripinn.
Elizabeth Erica Uiwari-Mayer
frá Austurriki hafði lika áhuga á
„rússnesku”, en hún flutti til
Sviss. Hún sótti námskeið við
Moskvuháskóla, en timarnir
voru bara fyrirsláttur, þvi að
Lisa.einsoghúnkallarsig keypti
málverk.sem hún smyglaði út úr
Sovétrikjunum og safnaði undir-
róðri og óhróðurskenndum upp-
lýsingum um lifiö i Sovét-
rikjunum. Hún keypti á lágu
verði þrjá tugi málverka eftir
tilraunamálara og fór meðþautil
Lugano, þar sem hún og Arsen
Podgribnyi, pólitiskur ævintýra-
maður óg útflytjandi frá Tékkó-
slóvakiu settu upp sýningu á mál
verkum„rússneskra neðanjarðar-
málara”.
Sagt var, að listamennirnir
væru óviðurkenndir snillingar i
landi sinu. Ahorfendur og list-
fræðingar hafa metiö þessa snill-
inga á réttan hátt og gerðu þær
athugasemdir, að þeir teldust
ekki til listamanna, en pressan,
sem er mótsnúin Sovétrikjunum
notaði þetta tækifæri til að ráðast
á sósialismann. Ásamt mann-
hrakinu, sem flúði sósialisku
löndin, ferðast Lisa með mál-
verkin um ýmis vestræn lönd og
Framhald á bls. 10