Tíminn - 05.09.1972, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 5. september 1972
TÍMINN
9
Furðuleg skrif
Morgunblaðsins
1 útvarpsræðu þeirri, sem ólafur Jóhannes-
son forsætisráðherra flutti 31. ágúst sl., eða
kvöldið áður en útfærsla fiskveiðilögsögunnar
tók gildi, vék hann að úrskurði Alþjóðadóm-
stólsins og lét m.a. þau orð falla, að „grund-
völlur þess málatilbúnaðar er enginn annar en
hið svokallaða samkomulag frá 1961”.
Þessi ummæli hafa orðið til þess, að Morgun-
blaðið hefur risið upp með miklum brigzlyrð-
um i garð forsætisráðherra, ásakað hann um
. ósannindi og viðleitni til að rjúfa þjóðareiningu
og þar fram eftir götunum.
Þessi skrif Mbl. eru i senn hin furðulegustu og
ósæmilegustu, eins og á stendur. Það er alger
fjarstæða hjá blaðinu, að samningarnir frá
1961 séu ekki grundvöllur þess, að Alþjóða-
dómurinn felldi umræddan úrskurð. Án
þessara samninga hefðu Bretar og Vestur-
Þjóðverjar ekki getað visað málinu til dóm-
stólsins. Allur málatilbúnaður þeirra er byggð-
ur á þvi, að þessir samningar séu enn i gildi.
Úrskurður réttarins er einnig byggður á þvi, og
verður það þangað til hann er búinn að fjalla
um, hvort hann telur uppsögn Alþingis og rikis-
stjórnar á samningunum lögmæta eða ekki.
Þessari staðreynd er þýðingarlaust fyrir
Mbl. að vera að mótmæla. Án samninganna frá
1961 hefði Alþjóðadómurinn aldrei fjallað um
þetta mál. Það getur verið, að Mbl. þyki það
heppilegast, að ekki sé minnt á þessa stað-
reynd, en hjá þvi verður ekki komizt, ef rætt er
um úrskurð réttarins á annað borð. Fyrir for-
sætisráðherra var vitanlega útilokað að ræða
svo um útfærsluna, að hann viki ekki eitthvað
að úrskurði Alþjóðadómstólsins.
Hótanir Mbl. um að rjúfa þjóðareiningu, ef
eitthvað verður minnt á landhelgissamningana
frá 1961, verður vitanlega látin eins og vindur
um eyrun þjóta. Jafnvel þótt Mbl. sé voldugur
fjölmiðill, hefur það engin tök á að rjúfa ein-
ingu þjóðarinnar i þessu máli. Æsiskrif eins og
þau, sem Mbl.birti á sunnudaginn, munu þvert
á móti hafa áhrif á almenning til að láta ekki
rjúfa samstöðu sina, heldur fylkja sér fastar
um þá menn, sem mestur vandi hvilir nú á i
sambandi við framkvæmd útfærslunnar.
Sama gildir einnig um æsiskrif þau um for-
söguþessara mála, sem Mbl. birti daginn, sem
útfærslan tók gildi, eða 1. september siðastl.
Þar var beitt margvislegum sögulegum fölsun-
um og m.a. reynt að hefja Macmillan til skýj-
anna fyrir landhelgissamninga frá 1961! Sliku
verður vitanlega ekki anzað að sinni, þvi að
það verður nógur timi til þess seinna. Haldi slik
skrif áfram, hljóta menn að fara að efast um
heilindi Mbl. þótt vonandi sé hér meira um
klaufaskap að ræða en vafasaman tilgang.
Þ.Þ.
Richard Harris, The Times:
Tekst Chou En-lai að mynda
samhenta forustusveit?
Framtíð Kínaveldis getur oltið á því
C’hou Kn-lai
SEINT i ágúst fyrir sex ár-
um kom rúm milljón manna
saman á torgi i Peking við
sólarupprás. Þetta var fyrsta
samkoman af mörgum, þar
sem Rauðir varðliðar komu
fram i menningarbyltingu
Maos formanns. Þá var for-
usta kinverska kommúnista-
flokksins farin að sundrast.
Forustan er nú, að sex árum
liðnum, jafn sundruð og þá,
jafnóstöðug og fjarri eðlilegri
starfsemi venjulegrar rikis-
stjórnar.
Fróðlegt er að rifja upp röð-
un forustumannanna á sam-
komunni 18. ágúst 1966, en sú
röðun þótti þá koma nokkuð á
óvart. Næst „hinum æðsta for-
ingja og mikla stjórnanda”,
eins og þá var sagt, stóð Lin
Piao, hinn kjörni vopnabróðir
hans. Chou En-lai var þriðji i
röðinni eins og áður, en i hæfi-
legri fjarlægð frá toppmönn-
unum tveimur.
Fjórði i röðinni var nýi
áróðursstjórinn Tao Chu, en
hann hafði verið sóttur út á
land og hækkaður skyndilega i
tign. Fimmti var Chen Po-ta,
sem lengi hafði verið ritari
Maos, og nú nýskipaður for-
maður þess hóps flokks-
manna, sem átti að stjórna
menningarbyltingunni. Sjötti
var Teng Hsiao-ping fram-
kvæmdastjóri flokksins. Sjö-
undi i röðinni var Kang Sheng
og Liu Shao-chi áttundi, en
hann hafði þá skyndilega verið
lækkaður i tign, en var áður
annar æðsti maður flokksins.
ÞESSI fylking sundraðist þó
brátt og Teng og Liu hurfu i
skuggann. Þeir höfðu aldrei
verið menn Maos. Tao Chu
hafði, eins og áður er sagt,
verið hækkaður skyndilega i
tign — og sennilega hefir Mao
ráðið þvi sjálfur — en búið var
að dæma hann svikara og
endurskoðunarsinna áður en
árið var liðið. Chen Po-ta
hrapaði i september 1970 og
Lin Piao féll af sinum tindi ári
siðar. Hljóta ekki þessi hröp
að vekja efasemdir um hæfni
Maos til að velja sér nána
samstarfsmenn?
Við skulum visa þeirri stóru
spurningu frá að svo stöddu og
strika nafn Kang Sheng út af
foringjaskránni, þarsem hann
er horfinn af sjónarsviðinu
fyrir rúmu ári vegna heilsu-
brests, ef ekki annars verra.
Þá eru ekki eftir nema tveir
menn sem æðstu stjórnendur
Kina, Mao Tse-tung og Chou
En-lai. Annar likist æ meira
skugga en hinn er furðulega
ósigrandi. Gæti lát eins manns
valdið Kina óbætanlegu tjóni
er það lát Chou En-lais miklu
fremur en lát hins aldur-
hnigna leiðtoga. Raunar lætur
nærri að segja, að siðustu tvö
árin séu fyrsti kaflinn i sögu
Kina að Mao gengnum, —
nema rétt að nafninu til.
HVAR er þá valdið nú?
Hvaða nöfn skipta mestu
máli og hvað táknar mikilvægi
þeirra?
Þessum spurningum er
naumast unnt að svara nema
til hálfs, og með þvi er ég ef til
vill að gera málið að mun ein-
faldara en það er i raun og
veru.
Þegar menningarbyltingin
var um garð gengin var herinn
drottnandi. Það kom ekki i ljós
fyrri en siðar, að Lin Piao og
fylgismenn hans i hernum
voru orðnir svo valdamiklir,
að heita mátti að búið væri að
snúa við þeirri grundvallar-
reglu maoista, að flokkurinn
eigi að stjórna byssunum en
ekki byssurnar flokknum.
FYLGISMENN Lin Piaos i
hernum hafa sennilega haft
drjúg itök i miðstjórn flokks-
ins, en auk þeirra voru til for-
ustumenn i hernum, sem nutu
eigin aðstöðu og náðu kjöri i
flokksstjórnina á niunda
flokksþinginu. Þeir eru enn
við lýði, en gegna engu sér-
stöku hlutverki i Peking.
Þessir menn eru Hsu Shih-yu
frá hernum i Nanking og Chen
Hsi-lien frá Shenyang i norð-
austri.
Þrir hershöfðingjar eru
horfnir, eða Huang Yung-
sheng, yfirhershöfðingi, Wu
Fa-hsien yfirmaður flughers-
ins og Li Tso-peng stjórnmála-
fulltrúi hjá flotanum. Gera
verður ráð fyrir, að fall þeirra
hafi borið að i sambandi við
mál Lin Piao, en þó er ekki
kunnugt um, að sérstök tengsl
hafi verið milli hans og þeirra.
Helmingur flokksstjórnar-
innar er þannig horfinn af
sjónarsviðinu siðan niunda
flokksþingið var haldið. Mið-
stjórnin hefir ekki komið sam-
an til almenns fundar siðan i
september árið 1970.
FYLGI Lin Piao i hernum
var greinilega stjórnmálaafl,
sem taka verður tillit til.
Áhangendum hans i forustu-
stöðum hefir ekki öllum verið
vikið frá völdum. Sumar
greinar, sem birtar hafa verið
að undanförnu i Rauða fánan-
um, -hafa verið svo hlaðnar
óbeinum áskorunum um þjón-
ustu hersins við flokkinn og
hugsjónir Maos, að það vekur
grun um alvarlegar áhyggjur.
Látið var uppi á sinni tið, að
það hefði verið Chou En-lai,
sem kom i veg fyrir samsæri
Lin Piao (ef það hefir þá verið
samsæri). Chou En-lai hafði
góðar og gildar ástæður til að
gera þetta, þar sem hann var
einn þeirra, sem samsærið
hlaut að bitna á ef það bæri
árangur.
Táknar þetta þá, að ótraust
vopnahlé riki siðan komið var
i veg fyrir samsærið og þvi sé
talið farsælla að láta allt eiga
sig i bráð, en að reyna að
endurskipa æðstu forustuna
alla eins og hún leggur sig?
ÞESSI bráðabirgðablær á
forustunni þótti koma vel i ljós
við hátiðahöld hersins. Einn af
hinum eldri foringjum tók á
móti gestunum og Yeh Chien-
ying flutti aðalræðuna. Hann á
sæti i flokksstjórninni vegna
þess eins, að hann er gamall
og staðfastur fylgismaður
Maos. Hann gegndi mikilvægu
hlutverki i Kingsi-sovétinu og
var félagi Maos i Göngunni
miklu. Þetta tvennt tryggði
honum íullkomið öryggi með-
an á sviptingum menning-
arbyltingarinnarstóð. Er unnt
að lita á það sem annað en
bráðabirgðaráðstöfun, að
láta Yeh Chien-ying, sem orð-
inn er 73 ára, taka við embætti
varnarmálaráðherra, sem Lin
Piao gegndi? Hann getur
varla gert annað en að hamla
um stundar sakir gegn frá-
hvarfinu og leitazt við að fá
herinn til að þjóna flokknum á
ný-
Torvelt er að koma auga á,
hvernig á að framkvæma
endurnýjun i forustu kin-
verska kommúnistafiokksins
fyrri en búið er að koma á eðli-
legri stjórnarfarslegri starf-
semi á ný. Stjórnarskráin ger-
ir ráð fyrir reglulegum fund-
um miðstjórnarinnar og
kveðja á til nýs þings þegar
búið er að jafna þá flokka-
drætti, sem af menningarbylt-
ingunni leiddu. Þetta virðist
óhjákvæmilega þurfa að kom-
ast á réttan rekspöl, áður en
unnt er með góðu móti að
jafna ágreininginn, sem fram
hefir komiö milli hers og
flokks.
ERP'ITT er þvi að gera sér i
hugarlund, hvernig eigi að
framkvæma þetta undir for-
ustu þeirra sundurleitu ein-
staklinga, sem nú gegna æðstu'
stöðum. Þess sjást engin
örugg merki, að verið sé að
koma á samræmingu og sam-
vinnu milli þeirra. Svo er helzt
að sjá, að Chou En-lai eigi ekki
annars kost.um fyrirsjáanlega
framtið, en að þramma áfram
og reyna um sinn að sætta
hina sundurleitu forustumenn
þegar nauðsyn ber til.
Það verður að reiknast bæði
honum og kinversku þjóðinni
til tekna, hve sundrungin i for-
ustunni hefir spillt litið fyrir
framgangi efnahagsumbóta
og bættrar stjórnmálaheil-
brigði meðal þjóðarinnar.
Takist Chou En-lai að koma
saman forustusveit, sem getur
tekið við sem samstæður og
einhuga hópur þegar þar að
kemur, vinnur hann þjóð sinni
meira gagn en unnt er að lýsa
með orðum.