Tíminn - 07.09.1972, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. september 1972
TÍMINN
7
JT.v.v.v.-.vkv.

mm

Utgefandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þor
arinn Þórarinsson (ábm.)rJón Helgason, Tómas Karlsson,............
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsbla&s Timáns),
Auglýsingastjóri: Steingrimur. Gislasqnu' Ritstjórnarskrif-
stofur í Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiöslusfmi 12323 — auglýs-
ingasimi 19523. Aörar skrifstofurrsimi 18300. Askriftargjaldj:|:;g:;
225 krónur á mánuöi innan iands, i lausasölu 15 krónur einJú;:-:u
takiö. Blaðaprent h.f.

Harmleikurinn
í Miinchen
Atburðirnir, er gerðust i Munchen i fyrrdag,
hafa vakið harm og reiði um heim allan. Ara-
biskir skæruliðar réðust vopnaðir inn i
Olympiuþorpið og tóku i gislingu iþróttamenn
frá Israel, er endaði með dauða allra gislanna.
óbótamenn þeir, er hér voru að verki til-
heyra samtökum Palestinuskæruliða, sem
nefna sig ,,Svarti september”. Þau hafa nú svo
sannarlega fyllt mælinn. Þau eiga sér langan
lista hroðalegra ofbeldisverka og morða, en
þau hafa einkum beint geiri sinum að vopn-
lausu og saklausu fólki. Þau hafa nú bætt við
ódæði, sem hlýtur að vekja þjóðir heims til
virkrar andstöðu og aðgerða gegn slikum
glæpamönnum.
Enginn málstaður getur réttlætt slik glæpa-
verk, og þessir glæpamenn hafa nú sett blett á
allan hinn arabiska kynstofn vegna þess að
obbi Arabarikjanna hefur stutt, varið og fóstr-
að þessa ofbeldismenn og veitt þeim skjól óg
aðstöðu til glæpaverka sinna. Jórdania er þó
þar mjög eindregið undan skilin. Stjórn
Jórdaniu gerði sér fyrir löngu ljóst, að of-
beldisverk þessara öfgamanna myndu stór-
spilla hinum arabiska málstað og hefur hagað
sér i samræmi við það.
Ef það er rétt, sem hermt hefur verið i frétt-
um, að stjórn Egyptalands hafi neitað að fall-
ast á þá beiðni Willy Brandts, kanslara Vestur-
Þýzkalands, i fyrradag, að egypzka stjórnin
tæki við skæruliðunum og gislum þeirra i Kairó
með heiti um að senda israelsku iþróttamenn-
ina þegar aftur til Munchen, hefur egypzka
stjórnin óneitanlega tekið á sig nokkra ábyrgð
á þessum glæpaverkum. Þann blett munu
Egyptar lengi bera og hann mun verða hinum
arabiska málstað i deilunni við ísrael til
ómælds tjóns.
Arabar ætluðu einmitt um þessar mundir að
hefja áróðursherferð i Evrópu fyrir málstað
sinum i deilunni við Israel. Það er hæpið að al-
menningur vilji nú nokkuð á rikisstjórnir
þeirra Arabalanda hlusta, sem ekki fordæma
þær baráttuaðferðir, sem skæruliðar beita. Á
þær verður ekki hlustað fyrr en þær hafa
upprætt þau samtök,sem fremja glæpaverk
gegn saklausu fólki af ýmsu þjóðerni, eins og
samtök Palestinuaraba hafa stundað á undan-
förnum misserum.
Með atburðunum i Múnchen hefur heimurinn
vaknað til harðrar andstöðu. Á þeirri hátið
þjóðafjölskyldunnar, sem svo oft hefur verið
nefnd eitt sterkasta tækið til að stuðla að friði,
skilningi og vináttu þjóða i milli, hafa pólitiskir
glæpamenn gerzt vargar i véum. Hin glæsilega
iþróttahátið hefur endað i blóðbaði. Reiði
heimsins hlýtur að beinast gegn þeim, sem
veita slikum glæpamönnum stuðning og skjól.
—TK
Anthony McDermott:
Framtíð Hassans konungs
í Marokkó þykir vafasöm
Konungur er töluvert kænn og nokkrar framfarir hafa orðið í
landinu, en tvær byltingartilraunir á rúmu ári
lofa ekki góðu
NÝJASTA tilraunin til að
steypa Hassan konungi i Mar-
okkó af stóli var ekki jafnopin-
berlega auðmýkjandi og hin
blóðuga skotárás i afmælis-
veizlunni i Skhirathöll 10. júli
1971. Tvær tilraunir til
stjórnarbyltingar á fjórtán
mánuðum hljóta hins vegar að
vekja alvarlegar efasemdir
um framtiðarhorfur konungs.
Honum lánaðist að lifa af
báðar þessar uppreisnartil
raunir og naut margs við, svo
sem vélabragða, áræöis,
blekkinga og áhrifa þeirrar
hugmyndar, að hann sé fast að
þvi guðleg vera sem afkom-
andi Mohammeðs spámanns.
10. júli 1971 kysstu sumir sam-
særismenn á hönd konungs i
stað þess að skjóta á hann
þegará reyndi. Við hina siðari
morðtilraun virðist honum
hafa lánast að blekkja árásar
mennina og láta þá trúa þvi,
að hann væri særður til ólifis.
EINHVER kynni að vilja
draga þá ályktun af þessum
atvikum, að Hassan njóti sér-
stakrar, yfirnáttúrlegrar
verndar. En i stjórnmálunum
er hann einangraðri en nokkru
sinni fyrr. Hann hefir árum
saman loðað við völd með að-
stoð Mohammeð Oufkirs hers-
höfðingja, sem hefir lengi ver-
ið náinn samstarfsmaður
hans. Hershöfðinginn hefir
ávallt verið talinn trúr en
grimmur varðhundur kon-
ungs, en óljóst er enn, hvern
hlut hann kann að hafa átt i
morðtilrauninni um daginn.
Séu báðar öfgar bolla-
legginganna teknar til greina
gæti hershöfðinginn annað
hvort hafa framið sjálfsmorð
vegna skömmustu yfir van-
rækslu sinni, eða af vonbrigð-
um yfir að hafa mistekizt að
ráða húsbónda sinn af dögum.
Hver sannleikurinn sem er
kemur að þvi leyti út á eitt, að
nú verður Hassan konungur að
komast af án Oufkirs i fram-
tiðinni.
MARGT er likt með upp-
reisnartilraununum tveimur.
Að báðum virðast hafa staðið
hershöfðingjar, sem eru
hvorki til hægri né vinstri og
ekki haldnir neinum eldlegum
byltingaráhuga. útvarps-
stöövarnar i Libýu og
Marokkó hafa oft háð hávært
orðastrið siðan i ljós kom, að
Libýumenn voru hlynntir upp-
reisnartilrauninni 1971. Út-
varpið i Libýu kann eigi að
siður að hafa nokkuð til sins
máls, þegar það talar um
,,þjóðernissinnaða hershöfð-
ingja”, en ótimabært reyndist
i þetta sinn aö fjölyrða um al-
menna uppreisn.
Upphafsmaður uppreisnar-
innar i fyrra var Mohammeð
Medbouh, gjaldkeri hins kon-
unglega hers, og hann hafði
sér til fulltingis lærisveina
Ahermoumou-herskólans. Þar
til búið er að ákveða aðild Ouf-
kirs hershöfðingja að upp-
reisninni nú með nokkurri
vissu verður að láta nægja að
taka fram, að flugmenn flug-
hersins virðast hafa bætzt i
hóp uppreisnarmanna að
þessu sinni, en þeir njóta sér-
stakra forréttinda. Ef upp-
reisnin heföi heppnazt gat hún
minnt á ástandið i Sýrlandi
snemma á sjötta tug aldarinn-
ar, áður en Baathsósialistar
festu sig þar i sessi.
Ef til vill má þó benda á enn
likari hliðstæðu i misheppnað-
ri uppreisnartilraun flughers
ins gegn Feisal konungi i
Saudi Arabiu i september
1969.
HASSAN sækir nokkuð af
stjórnmálastyrk sinum i þá
staðreynd, að hann er ein-
valdskonungur. Mohammeð V
faðir hans hafði átt drjúgan
þátt i að Marokkó losnaði und-
an Frökkum árið 1956. Hassan
tók við konungdómi 1961 og
reyndist furöulega kænn
stjórnmálamaður þrátt fyrir
útsláttarsama æsku.
Konungi reyndist kleift að
tryggja samherjum sinum i
stjórnmálum og samstjórnar-
mönnum þægilega aðstöðu og
lánaðist jafnframt að hnekkja
framgangi stjórnarandstöðu-
flokkanna og halda þeim
sundruðum, en þeir voru Isti-
qlal, Einingarsamtök alþýð-
unnar og verkalýðshreyfingin.
Hann var þó fyrst og fremst
upp á herinn kominn, en Ouf-
kir hershöfðingi var yfirmað-
ur hans, en hann var innan-
rikisráðherra 1964-71 og réði
þá einnig yfir lögregluliði
landsins.
UPPREISNARTILRAUNIN
1971 veikti mjög þessa hern-
aðarlegu valdsuppbyggingu.
Af 15 æðstu hershöfðingjunum
létu niu ýmist lifiö i Skhirat-
höll eða voru teknir af lifi sið-
ar. Fast að 1100 menn voru
ákærðir og dregnir fyrir rétt.
Starfað hefir verið ötullega að
þvi siðan i júli 1971 að tryggja
konunghollustu og bæta bar-
áttukjarkinn og þetta virðist
hafa borið nokkurn árangur ef
dæma má eftir þvi, hve mönn-
um konungs veittist auðvelt aö
taka höfuðstöðvar uppreisnar-
manna i Kentira.
En nú hafa bætzt ný ör við
þau, sem uppreisnartilraunin
1871 skildi eftir sig, og upp-
reisnartilraunin nú átti upptök
sin i annarri deild hersins en
áður, eða flughernum. Að upp-
reisnartilrauninni i júli 1971
afstaðinni var Oufkir hers-
höfðingi gerður að yfirmanni
hersins og falið að endurreisa
hann og efla. Nú á Hassan ekki
völ á jafn hæfum manni til að
taka það starf aö sér.
ÞEGAR búið var að kveða
niður uppreisnartilraunina i
júli 1971 gaf Hassan konungur
þjóðinni mörg fögur fyrirheit.
Hann sagði þá meðal annars:
,,Ég ætla ekki aö breyta um
stefnu, en ég ætla að breyta
um aðferðir við stjórn lands-
ins og hefjast handa á sjálfum
mér”.
Konungur hefir lagt fram
tillögur, sem snerta allt þjóð-
lifið i Marokkó. Þeim hefir þó
öllum veriö þaö sameiginlegt,
að þær heita miklu þegar fram
liða stundir, en litið hefir enn
orðið úr efndum.
Stjórnarandstöðuflokkarnir
mynduðu samtökin al—Kutla
al-Wataniya (þjóðfylkinguna)
og Hassan konungur' hefir
lengi reynt að fá forustumenn
samtakanna til aðildar að
rikisstjórninni. Hann virðist
þó ekki hafa getað sætt sig við
að taka nægilega mikið af
sósialisma þeirra inn i áform
sin til þess að úr samkomulagi
gæti orðið. 1 febrúarlok til-
kynnti hann allt i einu þjóðar-
atkvæðagreiðslu um nýja
stjórnarskrá al-Kutla til mik-
illar furðu. Stjórnarskrá kon-
ungs hlaut 98,75% greiddra at-
kvæða, en al-Kutla, verka-
lýðshreyfingin og stúdenta
samtökin tóku ekki þátt i at-
kvæðagreiðslunni.
NÝJA stjórnarskráin er tal-
in að mun frjálslyndari en hin
eldri, sem samþykkt hafði
verið i ágúst 1970. Samkvæmt
henni hefir þó konungur enn
vald til að tilnefna rikisstjórn
og rjúfa þjóðþingið, en rikis-
stjórnin er ábyrg bæði gagn-
vart konungi og þinginu.
Beinn atkvæöisréttur er auk-
inn. Konungur reyndi enn að
ná samkomulagi við al-Kutla,
en tókst ekki að fá forustu-
menn samtakanna til þess að
fallast á aðild að rikisstjórn-
inni.
Karim Lamrani, sem hafði
verið forsætisráðherra siðan i
ágúst 1971, myndaði nýja
bráðabirgðastjórn 12. april i
vor, en hún var mjög svipuð
fyrri stjórn. Hassan konungur
tilkynnti svo 30. april, að al-
mennum kosningum yrði
frestað um sinn til þess að
unnt yrði að endurskoða kjör-
skrár sem gaumgæfilegast.
Þjóðþingið á að koma saman i
október i haust.
EININGARSAMTÖK alþýö-
unnar hafa ekki reynzt sérlega
frjó eða framsækin fremur en
Istiqlal. Aldnir menn hafa
einkum valizt til forustu og at-
hafnasemi samtakanna reynzt
litil. Nú hefir komið upp alvar-
legur ágreiningur meðal for-
ustumanna samtakanna og
stjórnmálalifið er all kyrr-
stætt, enda þótt tækifæri hafi
gefizt til aðsópsmikilla at-
hafna, ef þau hefðu verið grip-
in.
Þrátt fyrir stjórnmálaóviss-
una hefir atvinnulifið rétt
nokkuð úr kútnum, einkum
iðnaðurinn. P’élagslegra átaka
hefir þó gætt nokkuð, svo sem
verkfalla verkamanna og
langvarandi verkfalla há-
skólastúdenta og framhalds-
skólanema. Sumir kenna
öfgasinnuðum vinstrimönnum
um þessi verkföll.
EIN hliöin á stjórnarfari
Hassans konungs kann að hafa
stuðlað að uppreisnartilraun-
inni. Hún átti sinn þátt i upp-
reisnartilraun Medbouhs
hershöfðingja 1971. Hér er átt
við spillingu og reiging þeirra,
sem með konungi standa
Hann hefir gert nokkrar til-
raunir til að draga úr spilling-
unni. Sex fyrrverandi ráð-
herrar, þrir háttsettir opin-
berir starfsmenn og fjórir for-
stjórar fyrirtækja voru ákærð-
ir og teknir höndum i nóvem-
ber í vetur. Þeir eiga að koma
fyrir rétt i september ásamt 27
öðrum mönnum.
Sú skoðun rikir þó, að ekki
hafi verið gert nægilega mikið
tilað rjúfa vitahringinn. Léleg
skotfimi áhafna F-5 flugvél-
anna, sem réðust að flugvél
konungs, veldur þvi, að hann
fær á ný möguleika til að
standa við loforð sin um
breytta stjórnarhætti með
byrjun á sjálfum sér. Hann
þarf þó á mikilli heppni að
halda, ef honum á að takast að
standa við fyrirheitin.