Tíminn - 09.09.1972, Síða 7

Laugardagur 9. september 1972
TÍMINN
7
>................................ ................................
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (abm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson/
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timáns)!
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislaswi. Ritstjórnarski íf-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, sfmar 18300-18306.!
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusími 12323 — auglýs-
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300. Askriftargjald
225 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-í
takið. Blaðaprent h.f.
Mikilvægur ávinningur
Samkomulag það, sem við höfum nú gert við
Belgiumenn, um takmarkaðar veiðiheimildir
þeirra innan hinnar nýju 50 milna fiskveiðilög-
sögu til 1. júni 1974, á vafalaust eftir að verða
okkur til mikils ávinnings i þeirri baráttu, sem
nú stendur yfir fyrir viðurkenningu almenn-
ingsálits og rikisstjórna fyrir rétti okkar og
nauðsyn verndunar fiskstofnanna við Island.
Með þessu samkomulagi er það vopn, sem
Bretar hafa mjög beitt að undanförnu i
áróðursstriðinu gegn okkur meðal þjóða
heimsins, að íslendingar séu svo þvermóðsku-
fullir, tillitslausir og ósanngjarnir, að við þá sé
engu samkomulagi að ná. Nú verður Bretum
óspart bent á samkomulagið við Belgiu, þegar
þeir beita þessum málflutningi. Og það verða
ekki aðeins við, sem bendum þeim á það, held-
ur allir aðrir viðmælendur þeirra, sem vilja
stuðla að bráðabirgðalausn þessarar deilu,
viðurkenna staðreyndir og vilja eftir þeim
fara.
í viðtölum við islenzka fréttamenn i gær
sagði Harford, sendiherra Belgiu á íslandi,
sem var formaður belgisku samninganefndar-
innar, að þetta samkomulag væri fullnægjandi
og hlyti framkvæmdanefnd Efnahagsbanda-
lagsins að fagna þessum samningum
Belgia er eitt af aðildarlöndum Efnahags-
bandalagsins og höfuðstöðvar bandalagsins
eru i Briissel, höfuðborg Belgiu. Eins og kunn-
ugt er, er sá fyrirvari gerður af hálfu Efna-
hagsbandalagsins i þeim viðskiptasamningi,
er við höfum gert við bandalagið og taka á gildi
1. jan. n.k., að ákvæði samningsins um tollfrið-
indi á fiskafurðum á markaði bandalagsins
komi ekki til framkvæmda, nema fundizt hafi
„fullnægjandi lausn á fiskveiðideilunni”. Það
er þvi enginn smáræðis ávinningur fyrir okkur,
að hafa náð samningum við eitt af aðildarlönd-
um Efnahagsbandalagsins, sem það riki telur
„fullnægjandi lausn” skv. skilningi fyrirvar-
ans, sem gerður var af hálfu bandalagsins um
tollfriðindi okkar á mörkuðum bandalagsins.
Þetta frumkvæði Belgiu hlýtur einnig að auð-
velda samninga við önnur riki Efnahags-
bandalagsins.
Samningsgerðin við Belgiu hlýtur þvi að
auka likurnar fyrir þvi, að Efnahagsbandalag-
ið beiti ekki fyrirvara viðskiptasamningsins
gegn okkur og að glæða vonir okkar um það, að
deilan við Breta og Vestur-Þjóðverja leiði ekki
til verulegra efnahagsáfalla og markaðserfið-
leika fyrir íslendinga.
Á blaðamannafundi i fyrradag, er samkomu-
lagið var kynnt, sagði Einar Ágústsson, utan-
rikisráðherra, að með samkomulaginu viður-
kenndu Belgiumenn i raun útfærslu islenzku
fiskveiðilögsögunnar-. Þeir myndu viðurkenna
hana i verki og viðurkenna islenzk lög og regl-
ur og eftirlit islenzkra löggæzlumanna með þvi
að þeim verði framfylgt skv. ákvæðum sam-
komulagsins. Belgar hefðu einnig sýnt það
þegar 1. sept., að þeir ætluðu að virða fiskveiði-
landhelgina, þar sem belgisk skip hefðu þá
horfið út fyrir 50 milur.
Richard Norton-Taylor:
Nábýli Norðmanna og
Rússa er árekstralítið
Ibúar nyrztu héraða Noregs hugsa ekki mikið
um hernaðarmikilvægið, en þeir eru yfirleitt
andvígir aðild að Efnahagsbandalagi Evrópu
TVEIR norskir landamæra
verðir halda til i timburkofa
250 milur fyrir noröan heim-
skautsbaug og fylgjast með
sovézkum starfsbræðrum
sinum. Rússar hafa nýlokið
við að ryðja kjarrið sin megin
til þess að hafa betri útsýn frá
sinni varðstöð.
Borgin Kirkenes er fámenn,
og á 70. gráðu norðlægrar
breiddar. en viölika austar-
lega og Leningrad og Istanbul.
Hún stendur við fjörð, sem
Golfstraumurinn heldur is-
lausum. og þaðan eru ekki
nema þrjár milur til landa-
mæra Rússlands og Noregs.
Ef Rússar réðust á Atlants
hafsbandalagið þar sem það
er veikast fyrir, kæmi það
niður á Kirkenes á undan
öðrum vestrænum byggðum.
Noregur og Tyrkland eru einu
aðildarriki Atlantshafsbanda-
lagsins, sem eiga land að
Sovétrikjunum.
En tyrkneski herinn er
miklum mun öflugri en norski
herinn, og Norðmenn leyfa
ekki setu erlends hers eða
kjarnorkuvopn i landi sinu.
Þarna dveljast 500 norskir fót-
gönguliðar andspænis tveimur
rússneskum herfylkjum (um
24 þús. manns) rússneska flot
anum i Murmansk (einu is-
lausu höfninni i Sovétrik-
junum), eldflaugastöðvum og
herflugvélum. 1000 norskir
hermenn eru dreifðir til og frá
um norð-vestur ströndina, og
þar eru nokkrir flugvellir.
STUB Aune ofursti hefur
verið yfirmaður varðsveitar-
innar við Kirkenes i fimm ár.
Hann sagöi meðal annars:
,,Ef Sovétmenn vildu sann-
reyna viðbrögð Atlantshafs-
bandalagsins i ýmsum til-
vikum,er þessi landræma hér
norður frá einmitt rétti
staðurinn. Hér gætu Rússar
auk þess komizt yfir islausar
hafnir, sem þeir hafa mikla
þörf fyrir, bæði til þess að
dreifa flotanum, sem nú hefur
allur aðsetur i Murmansk, og
eins til þess að veita fiski-
mönnum sinum vernd og
skjól."
Þegar Rússar gerðu innrás-
ina i Tékkóslóvakiu árið 1968,
vaknaði Aune ofursti við þaö
einn morgun, að skriðdrekar
voru komnir á vettvang og
beindu byssum sinum að
Noregi, og brynvörðum bif-
reiðum og fallbyssum hafði
verið raðað handan Fasvikár.
sem skiptir löndum miili rikj-
anna þarna á löngu bili. Þetta
var ótvirætt brot á landa-
mærasamningi Norðmanna og
Sovétmanna frá 1949. Þar var
kveðið á um ýms grundvallar-
atriði, svo sem loforð beggja
um að viðhafa ekki „ögrandi”
eða „móðgandi” framferði.
Búizt er við. að Rússar liti
svipuðum augum á fyrir-
hugaðar æfingar Atlantshafs-
bandalagsins i Norður-Noregi
i þessum mánuði. I þeim
æfingum.sem ná bæði til land-
hers og flota, munu taka þátt
um 60 þúsund manns. (Þar
verða þó engir Vestur-Þjóð-
verjar. og er það gert af tillits-
semi við Norðmenn).
FYRIR sjö árum opnuðu
Rússar vinveitingastofu, og
þangað löðuðust þyrstir Norð-
menn um helgar.Henni hefur
nú verið lokað, en áfengisút-
sala er i Kirkenes. Stundum
verður einum og einum Norð-
manni reikað yfir rússnesku
landamærin, einkum að nóttu
til. Landamæraverðir Sovét-
rikjanna taka þá höndum,
binda fyrir augu þeirra og
flytja þá i fangageymslu.
Þeim er svo sleppt eftir tvo
daga eða svo.
Þegar Aune ofursti þarf að
hafa tal af starfsbróður sinum
handan landamæranna, (en
þvi starfi gegndi til skamms
lima maður frá Vladivostok),
skrifar hann honum ýmist eða
talar við hann i sima. Þannig
ræðast þeir við um nauðsyn-
lega málningu merkjastaura,
sem komið er fyrir á fjögurra
metra bili á landamærunum,
nema meðfram Hasviká, þar
sem þeir eru strjálli. Rússar
reka þarna þrjár vatnsafls-
stöðvar. sem nýta vatn frá
Noregi, og sami háttur er
hafður á, þegar ræðast þarf
við um vatnshæðina.
ÁRIÐ 1954 flúði rússneskur
yfirmaður úr hernum yfir
landamærin og lét i té dýr-
mætar upplýsingar um norska
njósnara i nágrenninu. Fyrir
tveimur árum kom óbreyttur
rússneskur þegn og bað^um
hæ.li sem pólitiskur flotta-
maður, og yfirmaður
varðsveita Rússa er enn að
kvarta yfir þvi atviki. Slikir
atburðir gerast afar sjaldan.
Margir af starfsmönnum
vatnsaflsstöðvanna og nikkel-
námanna eru frá fjarlægum
hlutum Rússlands, en koma
þarna til vinnu um fárra ára
skeið vegna hinna háu launa,
sem þar eru greidd, en ekki
vegna hins langvinna vetrar-
myrkurs.
Stundum rabba yfirmenn
varðsveitanna saman, en ekki
gerist það oft. Aune ofursti
minnist þess, að þegar það
gerðist siðast, játaði hinn
rússneski starfsbróðir hans,
að sum rússnesk ungmenni
væru ekki sérlega „góðir
þegnar", ekki að minnsta
kosti þau, sem endilega vildu
horfa á norska sjónvarpið um
helgar.
VERIÐgetur, aö heræfingar
Sovétmanna sumariö 1968 hafi
haldið vöku fyrir Aune ofursta
nótt og nótt, en það verður
ekki sagt um bæjarstjórn eða
ibúa Kirkenes yfirleitt.
Margir ibúanna minnast
þýzka hersins meðan á styrj-
öldinni stóð, þegar 100 þúsund
þýzkir hermenn voru á þvi
svæði. þarsem 8000 Norðmenn
bjuggu. Þeir muna einnig
gróðureyðinguna, sem beitt
var, þegar rússneski herinn
gerði gagnárásina árið 1944.
Nálægð rússnesku landa-
mæranna, ásamt góðri veiði á
láðiog legi, laða ferðamenn til
Kirkenes. Heimamenn hafa
fyrir löngu sætt sig við legu
landsins og renna varla hug-
anum að hernaðarmikilvæg-
irm. Að sögn Arne Mostad
varaborgarstjóra brugðust
þeir við heræfingum Rússa
likt og hreindýrin. sem rölta
hirðuleysislega yfir vegina á
sumrin. Norðmönnum þykir
gaman að keppa við Rússa frá
nærliggjandi bæjum i knatt-
spyrnu sundi og skiða-
iþróttum.
MEIRIHIyUTI ibúanna
þarna nyrðra mun greiða at-
kvæði gegn aðild að Efna
hagsbandalaginu, þegar
þjóðaratkvæðagreiðslan fer
iram siðar i þessum mánuði.
Þeir óttast. að fiskiskipafloti
frá Bretlandi og Þýzkalandi
flykkist á fiskimið þeirra og
aðildin komi i veg fyrir aukn-
ingu viðskipta við Sovétmenn
og Finna. Varabæjarstjórinn
sagði fólk einnig óttast, að inn
ganga i Efnahagsbandalagið
valdi lækkun launa, dragi úr
félagslegu öryggi og lækki
lifskjörin. Lifskjör eru þarna
nyrzt i Evrópu miklum
mun rýmri en syðst i rikjum
Efnahagsbandalagsins eins og
á Kalabriuskaga og Sikiley.
Fyrirtækið Sydvaranger
A/S er drottnandi i Kirkenes,
ba>ði i elnahagsmálum og á
annan hátt, en það starfrækir
stærstu járnnámur Noregs.
Framleiðslan er um hálf
þriðja milljón smálesta á ári,
Frh. á bls. 15
—TK.