Fréttablaðið - 27.02.2004, Blaðsíða 18

Það er ljóst, að leysist þessideila ekki verður að grípa til
aðgerða,“ segir Jón Kristjánsson
heilbrigðisráð-
herra um yfir-
standandi deilu
Heilsugæslunn-
ar og starfsfólks
heimahjúkrunar
vegna nýs akst-
urssamnings.
Þrátt fyrir
langan aðdrag-
anda hefur ekki
tekist að leysa
deiluna og vel
má vera að
deilendurnir séu
ekki áhyggju-
fullir um að ekki
rætist úr, einhvern tíma. En skjól-
stæðingarnir, fólkið sem háð er
aðhlynningu, eru kvíðafullir og
vita ekki hvað tekur við. Þrátt fyr-
ir stór orð margra, alveg fram á
þennan dag, um að allt fari vel
hefur veika fólkinu verið sent
bréf þar sem sagt er í örfáum orð-
um að draga verði úr þjónustu,
þar segir meðal annars að „því
miður“ verði að gera ráð fyrir að
eingöngu verði „hægt að veita tak-
markaða þjónustu þar til úr ræt-
ist“ vegna óvissu í starfsmanna-
málum eftir 1. mars næstkom-
andi. Ljóst sé að þjónustan muni
„tímabundið dragast mjög mikið
saman“.
Neyðarástand blasir við í
heimahjúkruninni og allt bendir
til að 40 starfsmenn láti af störf-
um um helgina. Neyðin er mann-
anna verk og bitnar á fólki sem á
bágt og getur ekki leyst vandann,
er ekki hluti af honum. Fullfrískt
fólk er að deila um peninga og gef-
ur ekkert eftir. Jafnvel er veika
fólkið notað sem vopn í baráttu
fullfrískra.
Þótt heimahjúkrun láti ekki
mikið yfir sér er hún víðtæk. Sam-
kvæmt tölum frá Sjúkraliðafélagi
Íslands eru vitjanir heimahjúkr-
unar í heimahús u.þ.b. 180.000
þúsund á ári, alla daga ársins.
Vaktir eru allan sólarhringinn, þ.e.
morgunvakt, kvöldvakt og nætur-
vakt. Fjöldi heimsókna er um 495
á sólarhring.
Þetta er þjónusta sem er nauð-
synleg og verði hún ekki veitt með
þeim hætti sem nú er gert verður
hún veitt með dýrari hætti eða
einhverjir veikir þurfa að lifa við
algjörlega fráleitar aðstæður.
Sparnaður verður enginn þó deil-
an dragist þar sem samfélagið, og
þar fara deilendur fremstir, getur
ekki skotið sér undan ábyrgð. Það
er ekki eftir neinu að bíða, það
þarf að semja strax og sýna skjól-
stæðingum heimahjúkrunar þá
virðingu sem það fólk á skilið.
„Það er ljóst, að leysist þessi
deila ekki verður að grípa til að-
gerða,“ segir ráðherrann. Það er
meðal annars hans að standa við
það. ■
Yfirlýsing Clare Short, fyrrumráðherra í ríkisstjórn Tony
Blairs, um að breska leyniþjón-
ustan hafi njósnað um Kofi Ann-
an, framkvæmdastjóra Samein-
uðu þjóðanna, í aðdraganda inn-
rásarinnar í Írak vakti gríðar-
lega athygli í Bretlandi í gær.
Short lét ummælin falla í út-
varpsviðtali á rás 4 á BBC í gær-
morgun. Short sagði sig úr ríkis-
stjórn Blairs á sínum tíma vegna
andstöðu við innrásina í Írak og
hefur síðan þá verið úti í kuldan-
um í breskum stjórnmálum. Í
viðtalinu var hún spurð að því
hvort breska leyniþjónustan
hefði njósnað um Kofi Annan og
Short svaraði á þessa leið: „Ég er
þess fullviss. Ég hef séð útprent-
anir af samtölum Kofi Annan“.
Fullviss í sinni sök
Short bætti um betur þegar
hún sagðist sjálf hafa leitt hugann
að því í samræðum sínum við
Annan í aðdraganda stríðsins að
samræður þeirra væru áreiðan-
lega hljóðritaðar og þær yrðu
skrifaðar niður. Hún sagðist hafa
hugsað til þess að fólk í æðstu
embættum ætti eftir að geta séð
hvað þeim hefði farið á milli.
Í viðtalinu var Short alger-
lega viss í sinni sök og aðspurð
um það hvort hún teldi að
bresku leyniþjónustunni hefði
beinlínis verið fyrirskipað að
njósna um fólk í æðstu stöðum
innan Sameinuðu þjóðanna svar-
aði hún hreint og beint að á því
léki enginn vafi. Hún hefði sjálf
séð sönnunargögnin.
Ólöglegar njósnir eða ekki?
Nokkur vafi þykir leika á því,
ef fullyrðingar Short eru réttar,
hvort aðgerðir leynþjónustunn-
ar hafi verið innan ramma lag-
anna. Short sagðist ekki geta
svarað því sjálf. Umræða hefur
skapast í Bretlandi í kjölfar
þessa mál um það hvort leyni-
þjónustan haldi sig yfirleitt inn-
an ramma laganna í aðgerðum
sínum. Richard Tomlinson,
brottrekinn fyrrum starfsmaður
leyniþjónustunnar, var meðal
annars kallaður til vitnis í um-
ræðunni í gær. Hann sagði
bresku leyniþjónustuna oftsinn-
is grípa til ólögmætra aðgerða í
gagnaöflun sinni. „Ég er sann-
færður um að mörgum af mín-
um fyrrum samstarfsmönnum
hefur ekki alltaf liðið vel með
það sem þeim hefur verið fyrir-
skipað að gera,“ sagði
Tomlinson í viðtali við BBC.
Lítið heyrðist frá Downing-
stræti í gær vegna málsins, en
þó var því lýst yfir strax í kjöl-
far viðtalsins að leyniþjónustan
aðhefðist ekkert sem bryti lög.
Víst þykir þó að málið er ekki
gott fyrir Tony Blair, sem hefur
þurft að mæta mikilli orrahríð
undanfarið vegna innrásarinnar
í Írak. ■
Mál manna
SIGURJÓN M. EGILSSON
■ skrifar um deiluna um heimahjúkrun.
Úti í heimi
CLARE SHORT
■ fyrrum ráðherra í ríkisstjórn Blairs
segir bresku leyniþjónustuna hafa
njósnað um Kofi Annan.
18 27. febrúar 2004 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Trúlega eru viðbrögð ýmissapólitískra forustumanna, fjöl-
miðla og talsmanna Orkuveitunn-
ar og Hitaveitu Suðurnesja við
hugmyndum hinnar svonefndu 19
manna nefndar iðnaðarráðuneyt-
isins með óvæntustu pólitísku
uppákomum um langa hríð. Þá er
ekki síður athyglisvert að sjá
þaulreynda stjórnmálamenn
stökkva upp og skammast út í
pólitískar ákvarðanir sem teknar
voru fyrir nokkrum misserum og
láta nánast eins og umræðan um
þær ákvarðanir hafi aldrei farið
fram. Bæði Vilhjálmur Þ. Vil-
hjálmsson og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir hafa einmitt gagnrýnt
innleiðingu tilskipunar Evrópu-
sambandsins um innri markað
fyrir raforku og telja að leita
hefði þurft undanþágu frá ákvæð-
um hennar. Í sjálfu sér má vel
vera, að það hefði mátt láta reyna
betur á það mál á sínum tíma, en
það er þó í raun nokkurra ára
gömul pólitísk umræða.
Nýtt kerfi
Það er hins vegar útfærslan á
þeim grundvallarhugmyndum um
raforkukerfið sem búið er að inn-
leiða sem skiptir máli í dag. Hug-
myndirnar ganga í meginatriðum
út á það að skilja að framleiðslu og
sölu á rafmagni annars vegar og
flutning og dreifingu hins vegar.
Með því móti er verið að tala um
að koma á samkeppni í fram-
leiðslu á rafmagni, þar sem ólíkir
aðilar um land allt geti farið út í að
framleiða rafmagn. Það er jafn-
framt verið að tala um að koma á
samkeppni í sölu á rafmagni. Að
neytandinn geti á endanum valið
frá hvaða fyrirtæki hann kaupir
sitt rafmagn, rétt eins og menn
hafa í dag val um að kaupa þjón-
ustu af mismunandi símafyrir-
tækjum. Dreifikerfið og flutning-
urinn hins vegar er einfaldlega
þess eðlis að ekki er hægt að koma
þar fyrir samkeppni og dreifing-
arhlutinn er þar af leiðandi eins
konar náttúruleg einokunarstarf-
semi. Sérstakt fyrirtæki verður
stofnað um dreifingarhlutann,
sem núverandi orkuveitur munu
eiga og leggja til eignir og búnað.
Við þetta fyrirtæki – sem mun lúta
miklu aðhaldi og eftirliti – munu
síðan aðrir aðilar á markaðnum
skipta, bæði framleiðendur og
smásalar. Það er útfærslan á þessu
sameiginlega fyrirtæki og einhver
jöfnun á flutningskostnaði sem er
rótin að þeirri gagnrýni sem kom-
ið hefur fram. Í sjálfu sér er ekki
óeðlilegt að tekist sé á um útfærsl-
una á fyrirtæki af þessu tagi, en
það er formið sem umræðan tekur
og undirtónninn, sem veldur
nokkrum áhyggjum.
Upphrópanir
Upphrópanirnar sem komu frá
borgarráði og fjölmörgum póli-
tíkusum og álitsgjöfum sem tjáð
hafa sig um málið snerust ekki
nema að litlu leyti um efnisatriði
þessarar útfærslu. Stóri skandall-
inn var – samkvæmt upphrópun-
inni – að nú átti að misnota Evr-
óputilskipun til að stórlega niður-
greiða rafmagn á landsbyggðinni.
Talað var um 20-30% hækkun á
rafmagni til íbúa höfuðborgar-
svæðisins og á Suðurnesjum
vegna þess að greiða þurfti niður
rafmagn til fólks úti á landi. Gekk
þessi umræða meira að segja svo
langt að ýmsir þáttarstjórnendur
og þátttakendur í umræðuþáttum
ljósvakans töluðu um enn eitt
dæmið um það hvernig „við á höf-
uðborgarsvæðinu“ værum að
dæla peningum í einhvers konar
byggðaaðgerðir.
Raunar hefur komið í ljós þeg-
ar forsendur útreikninga hafa
verið dregnar fram í dagsljósið að
tilefni til hækkunar raforkuverðs
á höfuðborgarsvæðinu er ekki í
nokkru samræmi við það sem
upphrópanir sögðu. Niðurstöður
reiknimeistaranna fóru að mestu
eftir bókhaldsbrellum um aðild
orkufyrirtækjanna sjálfra að hinu
nýja dreifingarfyrirtæki og
hvernig þau hafa til þessa sleppt
því að gera arðsemiskröfur af
fjárfestingum sínum. Spurningin
um flutningsjöfnun er algert smá-
mál og nánast aukaatriði í þessu
dæmi. Þess utan er ljóst af yfir-
lýsingum Halldórs Ásgrímssonar,
starfandi iðnaðarráðherra, að
hugmyndin er að halda til haga og
utan við kerfið þeirri flutnings-
jöfnun sem rekja má til félags-
legra (byggðalegra) sjónarmiða,
eins og raunar var alltaf talað um
í umræðunni fyrir nokkrum miss-
erum.
Heildræna hugsunin
Ekki er við öðru að búast en að
á næstu dögum muni loftið síga úr
þessu flutningsjöfnunarmáli.
Augljóst er að til lengri tíma
munu höfuðborgarbúar jafnt sem
aðrir njóta hins nýja fyrirkomu-
lags á dreifingarmálum raforku,
enda er það ekki óumbreytanleg
staðreynd að alltaf verði stutt fyr-
ir þá að ná í ódýrt rafmagn. Það
sem eftir stendur eru hins vegar
brostnar vonir um að rígurinn og
skotgrafahernaðurinn milli lands-
byggðar og höfuðborgarsvæðisins
væri á hröðu undanhaldi. Að
menn skyldu bresta með svo sjálf-
virkum hætti í byggðatogstreitu-
sönginn bendir til að við séum
kominn mun skemmra í byggða-
umræðunni en útlit var fyrir.
Heildræna byggðahugsunin, þar
sem menn litu á byggðastefnu og
borgarstefnu sem sitt hvora hlið-
ina á sama hlutnum, er einfald-
lega ekki að halda. Það vekur líka
undrun og í raun vonbrigðum að
þessi heildarsýn er jafnvel ill-
greinanleg hjá Ingibjörgu Sól-
rúnu sjálfri í þessu máli, en á
borgarstjóraárum sínum hélt hún
einmitt oft uppi merki þeirrar
hugsunar að byggðastefna og
borgarstefna væru í raun sami
hluturinn. ■
Sorgarsöng-
ur barnanna
Móðir skrifar:
Við sátum vinkonurnar við eldhús-gluggann á öskudag og fylgd-
umst með þegar krakkar á öllum
aldri tóku að þyrpast út á götur bæj-
arins í furðufötum í öllum regnbog-
ans litum. Allt frá litlum Línum og
upp í Harry Potter geystust krakk-
arnir út úr búðum og verslunum með
sólskinsbros þrátt fyrir kuldann á
klakanum. Upp úr hádegi fór þó
hamingjan að taka á sig aðra mynd.
Í staðinn fyrir gleðibros og létt
fótspor sáust krakkar hlaupandi með
hræðslusvip, búð úr búð, allt eftir
því hversu hratt fæturnir gátu borið
þá.
Við nánari athugun sáust æ ofan í
æ vonbrigði á andlitunum sem komu
út úr búðunum. Niðurlút og lafmóð
eftir síðasta spretthlaup var það
alltaf sama sagan: „Allt nammi
búið“, en út á þetta gekk kapphlaup-
ið mikla. Það er ekki eins og börnin
séu að biðja um bland í poka fyrir
100 krónur, mér finnst fjarstæðu-
kennt að ein karamella á mann setji
kaupmenn á hausinn.
Það er sorglegt að vita til þess í
dag að kaupmenn bæjarins geta ekki
séð sér fært að hlusta á börnin syng-
ja. Þetta er einn dagur á ári. Það þarf
enginn að segja mér að í öllum tilvik-
um sé nammið bara BÚIÐ.
Eftir eftirgrennslan mína eru
margir kaupmennirnir kvartandi og
kveinandi og segja manni hreinlega
að þeir nenni ekki að hlusta á söng-
inn allan daginn. Það er hægt að
spyrja þá hreinlega, hvað gerðu þeir
á öskudaginn á yngri árum, sátu
heima?
Er þessi áralanga hefð að renna
út í sandinn? Eru búðareigendur
virkilega svona óforskammaðir að
leyfa ekki börnunum að eiga þennan
dag fyrir sig? Ekki gefast börnin
upp, heldur hlaupa búð úr búð sama
hvernig veðurfarið er. Heima sitja
foreldrarnir kvöldið áður að ljúka
við saumaskap á búningum barn-
anna og stundum langt fram á nótt.
Ekki kvarta þeir.
Þetta er nú bara einn dagur á
ári. ■
Um daginnog veginn
Brostnar vonir
■ Bréf til blaðsins
■ Af Netinu
■ Leiðrétting
Blair í vanda
enn á ný
Blessað fólkið
„Það er ekki
eftir neinu að
bíða, það
þarf að semja
strax og sýna
skjólstæðing-
um heima-
hjúkrunar þá
virðingu sem
það fólk á
skilið.
BIRGIR GUÐ-
MUNDSSON
■
skrifar um umræðuna
um breytt orkukerfi
og togstreitu milli
höfuðborgar og lands-
byggðar.
Í Minni skoðun í fyrradag fórGunnar Smári Egilsson rangt
með hlutverk óbyggðanefndar
varðandi kröfur ríkisins til lands
á toppi Esjunnar, á Hellisheiði og
Reykjanesi. Hið rétta er að
óbyggðanefnd fjallar um kröfur
ríkisins en leggur þær ekki fram.
Þetta leiðréttist hér með.
Ritstj.
Fékk bleika rós
„Skömmu eftir hádegið fékk ég
senda afar fallega bleika rós í
ráðuneytið í tilefni af því að nú
eru tímamót þar sem konur eru
nú í fyrsta sinn í meirihluta í yfir-
stjórn umhverfisráðuneytisins.
Með rósinni fylgdi kort en í því
stóð: „Jafnréttisstofa þakkar yður
frábært starf á sviði jafnréttis-
mála f.h. Jafnréttisstofu, Margrét
M. Sigurðardóttir“.“
- SIV FRIÐLEIFSDÓTTIR Á VEF SÍNUM SIV.IS.
VERST SVARA
Clare Short vildi ekki svara spurningum blaðamanna þegar þeir sóttu að henni í miðborg
Lundúna í gær. Short hafði lýst því yfir fyrr um morguninn að Bretar hefðu njósnað um
Kofi Annan.