Fréttablaðið - 28.02.2004, Page 12

Sviptingar og valdabarátta í kring-um Íslandsbanka hafa spennt upp
verðmæti bankans – og var það nógu
hátt fyrir. Það sama á við um verð-
mat markaðarins á öllum viðskipta-
bönkunum. Þótt hagnaður síðasta
árs hafi verið mikill er ekki hægt að
gera ráð fyrir að bankarnir skili
slíkri afkomu mörg ár í röð. Hagnað
síðasta árs má að mestu rekja til
gengishagnaðar – bæði vegna hækk-
unar á hlutabréfum í íslenskum
fyrirtækjum og hækkunar íslensku
krónunnar. Þegar litið er til venju-
legs rekstrar bankanna og afkomu
af honum má fullyrða að bankarnir
séu æði hátt metnir á markaði – jafn-
vel allt of hátt. Eins má velta fyrir
sér á hverju verðið sé byggt sem
fjárfestingarfélagið Straumur var
selt á í gær. Það er um 50 prósentum
hærra en samanlögð eign félagsins.
Það er erfitt að réttlæta slíkt yfir-
verð á fyrirtæki þar sem rétt rúm-
lega tíu manns vinna.
Þegar verðmat íslenska markað-
arins á viðskiptabönkunum og öðr-
um fyrirtækjum sem skráð eru í
Kauphöllinni er borið saman við
sambærileg fyrirtæki erlendis sést
að íslensku fyrirtækin eru mun
hærra metin. Skiptir þá engu við
hvaða mælikvarða er miðað; hagnað
frá rekstri, eigið fé, veltu. Hvað
veldur þessu? Varla er það svo að ís-
lensku fyrirtækin búi yfir getu um-
fram þau erlendu eða þá að tækifæri
þeirra til að vaxa séu mun meiri en
útlendra fyrirtækja. Þvert á móti
mætti halda hinu gagnstæða fram.
Undir venjulegum kringumstæðum
ættu íslensk fyrirtæki að vera lægra
metin en þau erlendu – nema sérstök
verðmæti liggi í fákeppninni hér.
Gríðarleg hækkun íslenskra
fyrirtækja á síðasta ári og það sem
af er þessu vekur því spurningar. Sú
staðreynd að stór hluti stærstu fyrir-
tækjanna skuli hafa skipt um eig-
endur á þessum tíma gerir þær
spurningar meira aðkallandi. Það er
því ekki aðeins svo að markaðurinn
meti fyrirtækin hátt heldur eru fjöl-
mörg fyrirtæki og einstaklingar til-
búin að kaupa þau á þessu verði.
Sum af stærri fyrirtækjum landsins
hafa meira að segja skipt um eigend-
ur oftar en einu sinni á þessum
stutta tíma.
Of hátt verðmat fyrirtækja leiðir
til aukinnar skuldsetningar ef fyrir-
tækin eru rekin sem einkafélög eða
skuldsetningar eigendanna ef félög-
in eru á markaði. Skuldsettir eigend-
ur slíkra félaga eru háðir háum arð-
greiðslum. Kaup á fyrirtækjum á
svo háu verði dregur því afl úr þeim.
Þar sem þau þurfa að fóðra lánin
sem tekin voru til að kaupa þau upp
hafa þau úr minna að spila til innri
uppbyggingar, sóknar á markaði eða
útrásar út fyrir okkar litla markað.
Það er því hætt við að sú mikla
eignaþensla sem merkja má þessa
mánuðina muni fremur draga afl úr
athafnalífinu en auka við það.
Það er alls ekki ólíklegt að ein-
hver þessara fyrirtækja kikni á end-
anum undan eigin kaupverði. Það
mun ekki verða svo að sífellt finnist
nýr kaupandi sem er tilbúinn að
greiða enn hærra verð. ■
Endurskoðun sögunnar geturverið allt í senn: réttmæt,
skemmtileg og gagnleg. Það er
hins vegar ágæt þumalputtaregla
að þegar einhver þarf að endur-
skrifa Íslandssöguna til að rétt-
læta kröfugerð eða skoðun er
óhætt að ganga út frá því að við-
komandi hafi vondan málstað.
Mig rekur ekki minni til að nokk-
ur hafi villst jafn hressilega af
leið í þessum efnum og fjármála-
ráðuneytið í liðinni viku.
Landnám Ingólfs hertaka?
Ráðuneytið kynnti sumsé þá
niðurstöðu sína að Ingólfur Arn-
arson, sem við hin héldum að
hefði verið fyrsti landnámsmaður
Íslands, hafi raunar ekki verið
landnámsmaður heldur hernáms-
maður. Landnám Ingólfs „hafi
borið brag af hertöku“.
Þessi nýja og merkilega sagn-
fræðikenning var sett fram í
kröfugerð um hvaða landsvæði á
Suðvesturlandi skuli teljast þjóð-
lendur. Ráðuneytið seilist lang-
leiðina í bakgarða húsa á höfuð-
borgarsvæðinu og víkur ekki að-
eins Landnámu til hliðar heldur
jafnvel nýjum kaupsamningum
þar sem ríkið sjálft var meðal
seljenda. Og það með sérstöku
samþykki Alþingis.
Jafnframt er gert tilkall til
landspildna sem Orkuveita
Reykjavíkur hefur nýverið keypt
af Hellisheiðarbændum. Þar var
ráðuneytinu boðið að neyta for-
kaupsréttar og verður að telja
merkilegt að þeir samningar
runnu athugasemdalaust gegnum
ráðuneytið ef bændur voru að
selja þjóðareign.
Lögfræðiher ríkisins
Samþykkt laga um þjóðlendur
og tilurð óbyggðanefndar átti ræt-
ur að rekja til óvissu um jarða- og
stjórnsýslumörk sem þörf var að
skýra. Víðtækur skilningur ríkti
einnig á því að almannahagsmuna
þyrfti að gæta ef sannað þætti að
sveitarfélög eða jarðeigendur
hefðu slegið eign á þjóðlendur.
Ekkert þessara markmiða rétt-
lætir hins vegar óbilgjarna kröfu-
gerð þar sem þinglýstum skjölum
og samningum er vikið til hliðar.
Ef Landnáma er ekki þeim mun
lygnari var hernám Ingólfs frið-
arför í samanburði við herleið-
angur fjármálaráðuneytisins.
Hafi riddarar þess gert sér vonir
um að mótspyrnan yrði eitthvað
svipuð og þegar puntstráin
reyndu að meina Ingólfi land-
göngu skjátlast þeim einnig
hrapallega. Sveitarfélög og ein-
staklingar hljóta að taka höndum
saman um að verja lönd og eignir
fyrir ásælni ríkissjóðs.
Ráðuneytið ætti raunar að sjá
sóma sinn í að taka vinnubrögðin
sem viðhöfð hafa verið til ræki-
legrar endurskoðunar. Viljum við
búa í samfélagi þar sem ríkið fer
með lögfræðiher um lönd og eigur
og gerir strandhögg hjá öllum
sem ekki ráða jafnvíga lögmenn
til að annast varnir? Einhvern
tímann þótti skynsamlegra að
gera tilraun til sáttar byggða á
bestu gögnum áður en stríðsaxir
voru grafnar úr jörðu. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um eignaþenslu.
12 28. febrúar 2004 LAUGARDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ef lýsa ætti í fáum orðum ís-lensku þjóðinni væri líklega
best að segja að hún sé umturnuð
og áttavillt þessa stundina, en
ekki beinlínis ráðþrota. En hin
fornu gildi, flétta dugnaðar og
heiðarleika, eru að mestu horfin. Í
staðinn komu athafnasemi og und-
anbrögð. Í stjórnmálum, menn-
ingu og listum, þar sem fólk segir
að sé „mikið að gerast“, er fátt
annað en athafnasemi innihalds-
leysisins.
Hví þá ekki að hætta
Stjórnmálaflokkarnir hafa um-
turnað því sem þeir voru í upphafi
stofnaðir til að verja. Framsókn-
arflokkurinn hefur eytt að mestu
smábændum og eins miklu af
náttúrunni og hann hefur komist
yfir í þágu stóriðnaðar. Þetta kem-
ur harðast niður á kvikfjárrækt.
Ekki hefur einu sinni tekist að
selja til útlanda hið ljúfmetna
lambakjöt. Einn af
ráðherrum flokks-
ins, kenndur við
iðnað, hefur meira
að segja látið frá
sér fara, að ef mik-
ill markaður feng-
ist fyrir kjötið
gætu bændur ekki
annað eftirspurn og
best að hætta að eyða fé í „sölu-
átak“. Þetta ber vott um hugsun
stuttheilans. Ef veruleg eftir-
spurn ykist á áli gætu verksmiðj-
ur ráðherrans ekki heldur fram-
leitt nóg í kaupendur. Sama er að
segja um fiskinn. Hví þá ekki að
hætta hvorutveggja?
Heiðarleiki og traust
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
líka í tímans rás vegið að undir-
stöðum sínum, útrýmt smákaup-
mönnum og einstaklingsframtaki
hins venjulega manns, svo kjós-
endur úr alþýðustétt í bæjum og
þorpum trúa varla lengur á heið-
arleika og traust flokks-
stólpanna. Líkt og Framsókn út-
rýmdi smábændum hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn eytt smákaup-
mönnum. Báðir flokkar hafa
fórnað undirstöðum sínum á alt-
ari toppsins og fólk kýs þá ein-
ungis af því lítið traust er að
finna í stöðugum klofningi vin-
stri manna.
Flokkar þeirra hafa einnig
glatað undirstöðum sínum, hinni
róttæku alþýðu, með því að hefja
á stall skólagengna gráðuga
millistétt með stefnuskrá jafn-
réttis og kvenfrelsis, sem snýr
einvörðungu að því að koma efsta
hluta hinnar málglöðu klíku sinn-
ar í stöðurnar. Innan hennar
kveina og krefjast bóta þeir sem
hafa efni á kveini og kröfugerð,
en þorri almennings nýtur varla
góðs af öðru en því sem fellur af
borði „eilífu“ stjórnarflokkanna.
Vegna þess að ekkert flokksborð
getur hamið alla mylsnuna eftir
að gæðingarnir átu kringlurnar.
Og í fjöldamenningunni?
Eilífar ljósahátíðir í landi þar
sem norðurljósin tindra fegurri
en flugeldar gerðir í Kína. Hvílík-
ur frumleiki!
Hvað með myndlistina? Eftir
að málarar hættu að flaðra með
pensla upp um tignarleg fjöll, sem
tákn lands, listar og þjóðar,
misstu þeir áttir en hafa „mikið að
gera“ við að dreifa spörðum með
„heimspekilegu ívafi“ ættuðu frá
Bretlandi, kjöllurunum í
Cambridge.
Í bókmenntum er sama sagan:
Dútl fært í snotra texta sættungu-
skálda.
Um stjórnmálafræðina er svip-
að að segja: Um leið og fræðingar
koma í fjölmiðla heyrist í hvaða
háskólum þeir lærðu og hvaða
handbók þeir flettu áður en þeir
mættu til að láta í ljós „persónu-
legt en hlutlaust álit sitt“.
Hvað með
fréttamennskuna?
Fjölmiðlar virðast vera á laun-
um hjá íslenska kauphallarkrílinu
með sprænu fjármagns í þessum
dúr: Einbjörn í tvíbjörn, tvíbjörn í
þríbjörn og þríbjörn í tvíbjörn,
tvíbjörn í einbjörn sem endar á
Björgólfi.
Þannig endalaust í hring hins
dvergvaxna en borubratta kerfis.
Meira að segja virðist hlutverk
forsetans vera það eitt að koma
fram sem liðugt og ókeypis mál-
bein íslenskra fyrirtækja í útlönd-
um. Þar stendur hann fremur á
hausnum en löppunum í meira en
hundrað daga á ári, og skreppur
bara frá á skíði í Bandaríkjunum
sem hann gæti þó gert í heimabæ
sínum, Ísafirði, fretaði hann ekki
á skíðabrekkur bernsku sinnar.
Heimakær er forseti Íslands í
tvö hundruð daga á ári; sam-
kvæmt tölum hagstofunnar.
Verður hann endurkjörinn for-
seti fólksins, fyrirtækjamálbein
eða sambreyskja hins magra og
feita með þjóðinni. Því sem áður
var einungis talið vera ágæti
pækilsaltaðs hrossakjöts?
Er furða að þjóðin sé áttavillt? ■
Kallar á
hærri launa-
kröfur
Einar Ólafsson, bókavörður og félagi í
samninganefnd Starfsmannafélags Reykja-
víkurborgar, skrifar:
Ríkisstjórnin hefur boðað lög umskattalækkanir þegar að lokn-
um yfirstandandi kjarasamningum.
„Ef samningar takast á næstu dög-
um eða vikum þá er komið að ríkis-
stjórninni að skila sínu í þeim efn-
um,“ er haft eftir fjármálaráðherra
í Fréttablaðinu 24. febrúar. Þannig
virðist fjármálaráðherra setja þetta
sem innlegg í þessar samningavið-
ræður í þeirri von að verkalýðs-
hreyfingin líti á það sem kjarabót
og sætti sig þar með við hóflegar
launahækkanir. Það er hins vegar
ákaflega hæpið að líta á skattalækk-
anir sem kjarabætur. Megintilgang-
urinn með sköttum er að standa
undir kostnaði við velferðarkerfið,
heilbrigðiskerfið, skólakerfið og
svo framvegis. Ef þessi kostnaður
er ekki greiddur gegnum skattana
þarf að greiða hann einhvern veg-
inn öðruvísi. Gjaldtaka í heilbrigðis-
kerfinu er þegar hafin. Og tal um
skólagjöld verður æ háværara.
Annar megintilgangur skattkerfis-
ins er jöfnun lífskjara. Þess vegna
eru borgaðir hærri skattar af háum
launum en lágum. Þannig er kostn-
aður lágtekjufólks vegna heilbrigð-
isþjónustu, skólagöngu og þess hátt-
ar niðurgreiddur. Með skattalækk-
unum er dregið úr þessari niður-
greiðslu. Þær valda sem sagt aukn-
um útgjöldum hjá láglaunafólki.
Þess vegna verður verkalýðshreyf-
ingin að bregðast við boðuðum
skattalækkunum með hærri kröfum
til handa láglaunahópunum. ■
■ Bréf til blaðsins
Ríkissjóður
gerir strandhögg
Fyrirtæki kikna undan kaupverðinu
■
Einbjörn í tví-
björn, tvíbjörn í
þríbjörn og þrí-
björn í tvíbjörn,
tvíbjörn í ein-
björn sem end-
ar á Björgólfi.
Sláttuvélamarkaðurinn
SÍMI 517-2010 OG 897-3613
Notaðir
Golf bílar
á góðu verði
DAGUR B.
EGGERTSSON
■
skrifar um kröfur rík-
issjóðs um þjóð-
lendur á Suðvestur-
landi.
Skoðundagsins
Um daginnog veginn
GUÐBERGUR
BERGSSON
■
skrifar um
áttavillta þjóð.
Umturnuð
og áttavillt
FB
-M
YN
D
R
Ó
B
ER
T
FJÁRMÁLARÁÐHERRA
„Ef Landnáma er ekki þeim mun
lygnari var hernám Ingólfs þó frið-
arför í samanburði við herleiðang-
ur ráðuneytisins sem gerir landa-
kröfur langleið inn í bakgarða
húsa á höfuðborgarsvæðinu.“
Glöggt er gests augað
„Að einu leyti er íslenska lands-
byggðin aðdáunarverð. Víða er-
lendis yrði erfitt að troða óvin-
sælu mannvirki eða vandræða-
stofnun inn í smátt bæjarfélag.
Menn stofna félög og hlekkja
hönd við fót bara til að koma í
veg fyrir að útvarpsmastur verði
reist í bænum, meðferðarstofnun
flutt þangað eða nýtt fangelsi
byggt. Slíkir baráttumenn hafa
verið kallaðir NIMBA-fighters,
fyrir „Not in My Backyard“, enda
fáir þeirra sem leggjast gegn
fyrirbærum sem slíkum en vilja,
af misfordómafullum ástæðum,
að þeir verði hafðir annars staðar
en í bakgarðinum hjá þeim. Hér á
landi er þessu öfugt farið.“
- PAWEL BARTOSZEK Á WWW.DEIGLAN.COM
■ Af Netinu