Fréttablaðið - 01.03.2004, Blaðsíða 16

Sú skoðun Guðna Ágústssonarlandbúnaðarráðherra að vernda
beri kúabúskap sem fjölskyldurekst-
ur á án efa marga fylgismenn. Þessi
skoðun er byggð á sígildri þjóðernis-
legri íhaldssemi, sem er líklega út-
breiddust pólitískra lífsskoðana á Ís-
landi. Það sést til dæmis á því að hún
hefur sterk ítök í öllum stjórnmála-
flokkum. Hvort allir flokkar muni
taka þessari afstöðu ráðherrans
fagnandi er hins vegar annað mál.
Innan flokkanna allra tekst þessi
þjóðernislega pólitík á við önnur við-
horf og þótt hún sigri yfirleitt þegar
kemur að landbúnaðarmálum er það
ekki svo að það sem var, verði alltaf –
en það eiga þeir sem aðhyllast þessa
afstöðu einmitt erfitt með að sætta
sig við.
Fjölskyldurekstur er ákveðinn
þáttur í íslensku samfélagi og halda
mætti því fram að hann mætti vera
veigameiri. Íslendingum hættir til að
ætla sér stóra hluti í rekstri – mun
stærri en að sjá sér og fjölskyldu
sinni þokkalegan farborða. Íslend-
ingar eru því ekki góðir smáborgarar
– ef notuð er stéttarskilgreining
Marx. Við eigum fá lítil fjölskyldu-
fyrirtæki sem verið hafa í eigu sömu
fjölskyldu um langan aldur og þar
sem fjölskyldumeðlimir sinna flest-
um störfum. Ef við skilgreinum kúa-
og fjárbúin sem fjölskyldufyrirtæki
þá eru þau líklega hjartað og lungun
í þeim geira.
Ef það er vilji landbúnaðarráð-
herra að vernda kúabúin fyrir stór-
rekstri mætti hann allt eins útvíkka
þessa hugmynd sína og leggja til að-
gerðir til verndar fjölskyldurekstri
almennt – í öllum greinum. Í rök-
semdum hans kemur fram að hann
vantreystir stórrekstri til að fara vel
með landið og í slíkum rekstri sé
meiri hætta á að sjúkdómar verði að
faraldri. Ef munurinn liggur í rekstr-
arforminu ætti hið sama að eiga við
um allar aðrar atvinnugreinar. Sam-
kvæmt sígildri þjóðernislegri íhalds-
semi fara smábátaeigendur betur
með auðlindir hafsins en stórútgerð-
armenn. Og sjálfsagt má búa til sam-
bærilegar kenningar um aðrar grein-
ar. Er ekki klassískt að treysta betur
kaupmanninum á horninu en stór-
markaðinum, sparisjóðinum fremur
en bankanum og svo endalaust
áfram.
Nú kunna sígildir þjóðernislegir
íhaldsmenn að hafa margt rétt fyrir
sér. Nálægð í viðskiptum, skýr
ábyrgð og bein tengsl þeirra sem
vinna verkin við afkomu fyrirtækis-
ins gera smárekstur um margt meira
heillandi en stórrekstur. Gallinn er
hins vegar sá að hann er oftast of dýr
og stenst því ekki samkeppni. Hug-
mynd Guðna er að loka fyrir slíka
samkeppni í tiltekinni atvinnugrein.
En ef sú hugmynd er góð ætti hún
einnig að vera góð í öðrum greinum.
En líklega er enginn þjóðernislegur
íhaldsmaður tilbúinn að leggja slíkt
til – jafnvel ekki Guðni. Og ef tillag-
an er afleit í öðrum greinum er hún
jafn vitlaus í rekstri kúabúa. Hún
leiðir til lítilla hagsbóta fyrir bændur
og afleitra kjara fyrir neytendur. ■
Þessi fyrirsögn er sótt í um-mæli forstjóra Landssímans,
Brynjólfs Bjarnasonar í stórri
grein í nýjustu útgáfu Viðskipta-
blaðsins. Forstjóranum finnst
eðlilegt að þjóðin fái að eiga ein-
hvern hlut í þessari stofnun.
Þetta sýnir mikinn stórhug, eða
hvað? Var það ekki þjóðin öll, í
sameinuðu átaki, sem setti þessa
þjónustu og þessa stofnun á
laggirnar í upphafi síðustu aldar
og hefur þróað allar götur síðan,
þangað til nú nýlega að hún var
hlutafélagsvædd og eins og
aðrar slíkar stofnanir fengin
málaliðum hlutafélagsformsins í
hendur. Slíkir aðilar hafa ekki
reynst bera mikla viðingu fyrir
uppbyggingarstarfi forvera
sinna og oftar en ekki finnst
þeim þeir þess umkomnir að
snúa nösunum upp í loftið.
Á mælikvarða Íslandssögunn-
ar erum við ekkert mjög langt frá
árinu 1996. Það ár var tekin
ákvörðun um að hlutafélagavæða
Póst og síma. Þá var samgöngu-
ráðherra þjóðlegur íhaldsmaður,
Halldór Blöndal, núverandi for-
seti Alþingis. Af öllum mönnum
varð það hans hlutskipti að hafa
forgöngu um hlutafélagavæðingu
Pósts og síma; stíga fyrstu skrefin
með þessa þjóðþrifastofnun inn á
markaðstorgið.
Alfarið í eigu ríkisins
Halldór Blöndal var ekki einn á
ferð. En ég nefni hann sérstaklega
til sögunnar því hann gaf mjög af-
dráttarlausar yfirlýsingar um
eignarhaldið á hlutafélaginu. Í
viðtali við BSRB- tíðindi sagði
þessi þáverandi samgöngumála-
ráðherra Íslands um hlutafélags-
væðinguna á Pósti og síma: „Í
mínum huga kemur ekki annað til
greina en að Póstur og sími verði
alfarið í eigu ríkisins.“ Ég hef þá
sannfæringu að Halldór Blöndal
hafi meint þetta, kannski öll ríkis-
stjórnin. Hún var sennilega, þeg-
ar allt kemur til alls, einfaldlega
að fylgja alþjóðlegri bylgju
markaðsvæðingar, kaupa sér tá-
mjóa skó af því ekkert annað var í
búðunum, svo við yfirfærum
þetta yfir á tungumál tískunnar.
Því miður var engin tilraun gerð
til að skilgreina hvernig Íslending-
ar gætu best lagað sig að breyttum
heimi á þessu sviði með hagsmuni
þjóðarinnar í huga. Menn flutu
áfram eins og síðar gerðist varð-
andi raforkuna og gáfu sér að fyrst
stórþjóðirnar færu svona að, þá
hlytum við að gera það líka. Lævís-
ari menn brostu í kampinn. Þeir
gáfu lítið fyrir tíðarandann, meira
fyrir peningahagsmuni. Þeir vissu
sem var, að hafin var einkavæðing
Pósts og síma. Þar væri rekin
starfsemi sem gæfi vel af sér. Nú
væri um að gera að komast yfir þá
peninga.
Reyndar þurfti ekki lævísina til.
Hægri sinnað fólk á Alþingi fagn-
aði þessum fyrsta áfanga í því að
svipta þjóðina þessari þjóðareign
og fela hana í hendur mönnum sem
kynnu betur með að fara, eins og
þeir svo oft komust að orði. Þetta
hljómar nánst eins og grín. Fæst-
um okkar er þó held ég hlátur í
huga frammi fyrir þeirri hrikalegu
mótsögn sem fólst í því að hafa
eignir af þjóðinni undir ræðuhöld-
um sem gengu út á það eitt að telja
fólki trú um að allt væri þetta gert
af sérstakri umhyggju fyrir þjóð-
arhag.
En víkjum nánar að pening-
unum, arðinum af Landssímanum.
Núverandi forstjóri Landssímans
eða Símans hf. eins og stofnunin
heitir víst nú, Brynjólfur Bjarna-
son, segir okkur í umræddu við-
tali í Viðskiptablaðinu hvaö Sím-
inn hafi greitt mikið í arð í ríkis-
sjóð á síðustu mánuðum og hvað
bíði Ríkissjóðs á komandi mánuð-
um. Hann segir um þetta efni:
„Við munum skila ríkissjóði 2.110
m.kr. i arðgreiðslur á aðalfundi
félagsins gangi tillögur stjórnar
þar að lútandi eftir. Það er hreint
ekki lítið og ég er ánægður með
útkomuna. Eiginfjárstaða Símans
er hærri en gengur og gerist
meðal íslenskra fyrirtæja eða
56%.“
Þegar vara er boðin til sölu
Í annars mjög upplýsandi úttekt
Viðskiptablaðsins er ekki farið
ofan í saumana á þjóðhagslegu
gildi Landssímans í tímans rás og
ekki taldir til allir þeir milljarða-
tugir sem þaðan hafa komið ríkis-
sjóði til hagsbóta. Viðskiptablað-
inu leikur hins vegar forvitni á að
heyra hvaða áform eru uppi um
sölu fyrirtækisins og viðhorf for-
stjórans til hennar. Hann er spurð-
ur hvort honum þyki æskilegt að
íslenskir aðilar kaupi. „Það er að
mínu mati mjög æskilegt,“ svarar
hann, „að Síminn verði áfram að
einhverju leyti í eigu Íslendinga“.
En leiðir það ekki til enn frekari
samþjöppunnar hér í viðskiptalífi
er aftur spurt. „Þarna er spurning
sem augljóslega gæti verið já við,“
svarar Brynjólfur Bjarnason, „það
er þó erfitt að stýra því þegar vara
er boðin til sölu.“
Við erum held ég nokkuð mörg
úti í þjóðfélaginu sem kunnum ráð
við þessu. Fyrir það fyrsta átti
aldrei að gera Póst og síma, þessa
ágætu þjónustustofnun að vöru á
markaði, eins og núverandi stjórn-
endur skilgreina hana. Hitt er svo
einnig til umhugsunar hvort yfir-
leitt eigi að stilla „vörunni“ út í
söluglugga. Er það með öllu illt að
þjóðin fái áfram að njóta þess
milljarða arðs sem kemur frá
Landssíma Íslands? ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um kúabúskap
sem fjölskyldustefnu.
16 1. mars 2004 MÁNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi: Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Deila er risin vegna þeirrarákvörðunar hjá RÚV að halda
að sér höndum um efniskaup frá
innlendum framleiðendum
heimildamynda og annars efnis.
Skýringin sem gefin er á þessu er
sú að svo margt sé dýrra stórvið-
burða sem RÚV þurfi að kaupa og
peningar séu af skornum
skammti. Þessir viðburðir eru
íþróttamót í útlöndum sem sýnd
væru á Sýn ella.
Íþróttaáhugi yfirmanna sjón-
varpsins jaðrar við að vera sjúk-
legur; meinloka. Frægasta dæmið
sem ævinlega mun fylgja núver-
andi valdhöfum stofnunarinnar er
vitaskuld þegar þeir tímdu ekki
að rjúfa útsendingu á fótboltaleik
vegna jarðskjálftanna miklu á
Suðurlandi og kipptu þannig fót-
unum undan helstu röksemdinni
fyrir sjálfri tilvist stofnunarinn-
ar: mátu meir gildi íþróttavið-
burðarins en sjálft öryggis- og
sameiningarhlutverk ríkissjón-
varpsins.
Stundum hvarflar að manni að
forráðamenn Ríkisútvarpsins telji
að íslenska þjóðin samanstandi
einkum af íþróttafréttamönnum.
Hér séu með öðrum orðum sér-
fræðingar í íþróttum á annarri
hverri þúfu og ekki í rónni nema
þeir fái reglulega skýrslu um
íþróttalíf heimsins. Eða hvernig
stendur á þessum látlausa frétta-
flutningi af gengi liða í finnsku
annarri deildinni í fótbolta eða
handbolta eða blaki? Langar
okkur öll svona mikið að vita
hvernig Ágústi og félögum hans í
Siiomuununi Wanderers vegnaði í
leik helgarinnar jafnvel þótt
Ágúst hafi ekki komið við sögu í
leiknum?
Kannski suma. En af hverju
eru þá aldrei fréttir á borð við þá
að Sigrúnu Andrésdóttur hafi í
gær tekist með félögum sínum á
teiknistofunni að sigra í sam-
keppni um útlit á félagsheimili
aldraðra borgara í Næstved? – að
Inga Hafstað hafi um helgina
greint með miklum sóma sitt
fyrsta botnlangatilfelli á sjúkra-
húsinu í Skövde í Svíþjóð? – að
Rögnvaldur Hannesson hafi í
vikunni skilað af sér óvenju lag-
legri raflögn í Osló? Eru þetta
síðri viðburðir en að einhver Ís-
lendingur hafi ekki komið inn á í
einhverjum leik í Wiesbaden í
Þýskalandi? Þessar íþróttafréttir:
er þetta ekki einhver meinloka?
Hæ hó og jibbíjei...
Væri allt með felldu hjá
stofnuninni þá myndi RÚV ein-
mitt flytja okkur fréttir af þeim
Rögnvaldi, Ingu og Sigrúnu og öll-
um hinum sem basla við að lifa og
starfa eftir fremstu getu, hér og
þar. Því það er beinlínis hlutverk
RÚV að flytja okkur eilífar fréttir
af okkur sjálfum, lífsbaráttu
okkar, menningu okkar, þrám okk-
ar og sögunum okkar. Það má ekki
verða einskært Frægramannatal
eða vettvangur fyrir plöggara
eða íþróttarás.
Innlent efni í ríkissjónvarpinu
hefur verið nokkurn veginn eins
um árabil: gleði, glens, hlátur: það
snýst allt um að gera sér daga-
mun. Innlend dagskrárgerð Sjón-
varpsins miðast við að lífið sé
stanslaust þorrablót. Spaugstofan
er frábær satíruþáttur þar sem
maður undrast ævinlega endur-
nýjunarmáttinn og þáttur Gísla
Marteins skal síst lastaður, þar er
vissulega glatt á hjalla á góðri
stund og hver sem betur getur
horfir að sögn á Gettu betur: allt
eru þetta prýðisþættir en sem
spegilmynd af þjóðlífinu hrökkva
þeir því miður ekki langt. Þeir
sýna okkur hresst þjóðlíf, geysi
glaðvært og soldið spaugilegt, en
þeir takmarkast við það sem
vekur hlátur.
Samkvæmt innlendri dag-
skrárdeild RÚV eigum við heima
á Hlælandi.
Að uppfylla þarfir
En við erum ekkert alltaf
svona ofboðslega glöð.
Sjónvarp getur leitast við að
uppfylla ýmsar þarfir: það getur
reynt að uppfylla þörf okkar fyrir
að lifa í gegnum annað fólk á
passívan hátt: þá einbeitir það sér
að efni þar sem svokallað frægt
fólk deilir með okkur nokkrum
ástæðum fyrir því hversu
vellukkað það sé. Fyrir þessum
þörfum er ríkulega séð af öllum
sjónvarpsrásum landsmanna.
Sjónvarp getur líka leitast við að
uppfylla þörf okkar fyrir sögur af
okkur sjálfum, svokölluðu venju-
legu fólki í blíðu og stríðu. Þetta
er gert erlendis í miklum mæli í
sápuóperum, stofukómedíum,
leikritum og jafnvel þáttum um líf
og störf venjulegs – eða óvenju-
legs fólks í dagsins önn. Ekkert af
þessu er gert hér á landi. Hins
vegar hafa kvikmyndagerðar-
menn komist upp á lag með að
nýta sér ódýra tækni til að búa til
eftirminnilegar heimildamyndir
um allt milli himins og jarðar:
róna, sjómennsku, sérvisku, haga-
mýs, götuspilara, fegurðardrottn-
ingar... Að vísu hafa myndirnar
verið misjafnar en alltaf athyglis-
verðar heimildir um okkur og
skemmtilegar á að horfa.
Þetta efni ætlar sjónvarpið að
hætta að kaupa og þar með ætlar
það að bregðast uppvaxandi stétt
kvikmyndagerðarmanna, jafnvel
þótt það sinni í engu skyldum
sínum um framleiðslu á leiknu
efni. Áfram verður látið duga að
bjóða upp á íþróttir í Hlælandi. ■
Framboð
Ástþórs
Magnússonar
Kristinn Sigurjónsson skrifar:
Nú hefur Ástþór Magnússon boð-ið sig aftur fram til embættis
forseta Íslands og upp kemur spurn-
ingin: Hvað er hann að meina. Hann
bauð sig fram fyrir átta árum og
tapaði þeim með glæsibrag.
Það er grunnforsenda lýðræðis
að hver sem er getur boðið sig fram.
En er ekki nóg að spila rassgatið úr
buxunum einu sinni.
Við Íslendingar höfum mátt
horfa upp á þennan mann gera sig
að athlægi í fjölmiðlum oft á tíðum
með fáránlegum málflutningi þó að
hann hafi nokkuð til síns máls.
Það er samt eitt sem kemur alltaf
upp hjá mér. Hvernig fjármagnar
hann allt sem hann er að gera. Ég
man ekki hvað framboð hans kostaði
1996 en hann eyddi langmestu og
virtist ekki hafa verið í vandræðum
með að greiða. Nánast allt sem hann
gerir kostar milljónir. Hvaðan koma
peningarnir? Því langar mig til þess
að Ástþór svari því.
Auk þess tel ég það verðugt verk-
efni fyrir rannsóknarblaðamann að
fara ofan í þá sauma.
Ástþór hefur eflaust marga góða
kosti og góða hugsjón en tilraunir
hans til að vinna sínum málum
stuðning er fáránlegar og yrði Ást-
þór einn í kjöri mun ég skila auðu. ■
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um Innlent
efni í Ríkissjón-
varpinu.
Umræðan
ÖGMUNDUR
JÓNASSON
■
alþingismaður skrifar
um sölu Landssímans.
■ Bréf til blaðsins ,,Æskilegt að Síminn
verði að einhverju leyti
í eigu Íslendinga“
Íhaldssöm andstaða við stórrekstur
Um daginnog veginn
Á ég heima
á Hlælandi?