Fréttablaðið - 19.03.2004, Blaðsíða 18

Undanfarin misseri hefur fariðfram mikil umræða um Þjóð-
kirkjuna í fjölmiðlum og manna á
meðal eftir að kannanir sýndu að
rúmlega 60% Íslendinga vilja að-
skilnað ríkis og kirkju. Lítið hefur
aftur á móti verið
rætt um hlutverk
Þjóðkirkjunnar í
samfélaginu, fyrir
hvað Þjóðkirkjan
stendur og hvað í
raun og veru er
vera að tala um
þegar óskað er eft-
ir fullum aðskilnaði
ríkis og kirkju.
Þjóðkirkjan ís-
lenska er grein af
alheimskirkjunni.
Kirkjan var stofn-
uð á hvítasunnudag þegar Guð út-
hellti anda sínum yfir lærisveina
Jesú. Þeir fóru síðan um allan
hinn þekkta heim og boðuðu trú á
hinn krossfesta og upprisna Jesú,
son Guðs frelsara mannanna.
Kirkjan er samfélag kristinna
karla og kvenna á öllum tímum
sem gengur fram undir merkjum
Krists, með boðskap hans að leið-
arljósi og fyllt heilögum anda
hans. Hlutverk kirkjunnar á öllum
öldum er að berjast fyrir réttlæti
Guðs í heiminum, boða trú á Krist,
skíra í nafni föður, sonar og
heilags anda, bera fram altar-
issakramenntið, líkna þjáðum, og
biðja fyrir þeim sem á fyrirbæn
þurfa að halda. Í gegnum aldirnar
hefur kirkjan kvíslast í fjölmarg-
ar trúarhreyfingar, kirkjudeildir
og söfnuði sem hafa ólíkar áhersl-
ur en sama kjarna, sömu trú í
grundvallaratriðum.
Menningararfur íslenskra
bókmennta
Ísland varð formlega kristið
land á Þingvöllum árið 1000 eins
og við öll vitum. Það var hin kaþ-
ólska miðaldakirkja sem þá nam
hér endanlega land og átti eftir að
breyta ásjónu samfélagsins. Svo
lítið dæmi sé nefnt þá eigum við
kirkjunni að þakka hinn mikla
menningararf íslenskra bók-
mennta sem hefði farið algerlega
forgörðum ef ekki hefði komið til
starf munka og presta í kirkju
miðaldanna. Saga Íslands er ein-
stök fyrir það að hér á landi hefur
kristin trú verið til staðar alveg
frá fyrstu tíð. Þó nokkur hluti
landnámsmanna var kristinn eða
hafði orðið fyrir miklum kristnum
áhrifum. Heiðnir höfðingjar
höfðu með sér hingað kristna
þræla frá kristnum löndum Evr-
ópu. Þeir höfðu aftur áhrif á börn
höfðingjana, kenndu þeim kristn-
ar bænir og sögur. Kirkjan sem óx
hér fram á miðöldum var á marg-
an hátt mjög þjóðleg, íslensk og
frábrugðin hinni evrópsku kirkju.
Íslenska kirkjan stóð hvað lengst
vörð um sjálfstæði landsins og
það var ekki fyrr en eftir að vald
kirkjunnar hafði verið brotið á
bak aftur að erlent konungsvald
náði hér föstum tökum. Það var
meðal annars gert með því að
ræna kirkjuna og klaustrin eign-
um sínum, flytja auðinn úr landi
og taka jarðir kirkjunnar undir
konung. Þrátt fyrir siðaskiptin
árið 1550 hélt hin lúterska kirkja
fast í þjóðleg einkenni íslensku
miðaldakirkjunnar.
Grunnur lagður að þjóð-
kirkjuskipulagi
Með stjórnarskrá íslenska lýð-
veldisins var lagður grunnur að
því þjóðkirkjuskipulagi sem við
þekkjum. Um leið er trúfrelsið
undirstrikað þar og réttur allra til
að stunda sína trú. Einnig er rétt-
ur kirkjunnar til að standa vörð
um eigin kenningu og boðskap
tryggður. Ríkið hefur þannig eng-
an rétt til að hlutast til um helgi-
hald, Biblíuþýðingar, sálmabók né
boðskap kirkjunnar. Í Danmörku
er því t.d. þannig farið að kirkjan
verður algerlega að lúta ríkisvald-
inu í þessum málum. Um leið og
stjórnarskráin tryggir öllum trú-
frelsi þá undirstrikar hún að við
Íslendingar viljum að hinn kristni
siðaboðskapur haldi áfram að
móta samfélag okkar. Ísland er
kristið samfélag því samfélagið
byggir á kristnum gildum, á sér
kristna sögu og þannig viljum við
hafa það eins og sést á því að
stærstur hluti barna og ungmenna
er skírður og fermdur til kristinn-
ar trúar, og það þrátt fyrir oft hat-
ramman áróður gegn kirkjunni á
síðustu öld.
Hvaða hlutverki gegnir Þjóð-
kirkjan þá í dag? Sem fyrr stend-
ur hún vörð um hina sígildu arf-
leifð heimskirkjunnar, boðskap
Jesú eins og hann er að finna í
Biblíunni. Þar tekur kirkjan sér
stöðu með systurkirkjum sínum
um víða veröld. Margar þeirra
starfa hér á landi í góðu samstarfi
við þjóðkirkjuna. Um leið myndar
Þjóðkirkjan skjaldborg um hina
þjóðlegu arfleifð eins og hún hef-
ur alltaf gert. Og Þjóðkirkjan
horfir fram til framtíðar, tilbúin
að takast á við nýjar spurningar
nýrrar aldar í samfélagi og sam-
vinnu við gott fólk úr öllum trú-
félögum.
Þjóðkirkjan í allra þágu
Sem Þjóðkirkja lítur kirkjan
til alls landsins og til samstarfs
safnaðanna, en lætur ekki hvern
söfnuð um það að berjast fyrir
tilveru sinni í samkeppni við ótal
aðra söfnuði litla og stóra. Um
allt land eru starfandi litlir söfn-
uðir sem á engan hátt gætu hald-
ið uppi þjónustu við heimamenn
ef ekki kæmi til sameiginlegur
styrkur Þjóðkirkjunnar. Ef Þjóð-
kirkjan legðist af myndu þessir
söfnuðir einnig leggjast af. Þjóð-
kirkjan heldur uppi öflugu neti
hjálpar, líknar og sálgæslu í öll-
um héruðum sem engin stofnun
eða einkaframtak ætti mögu-
leika á að leysa af hólmi. Stöðugt
fleiri sækja sér hjálp og styrk til
kirkjunnar til stofnana hennar,
safnaða og presta, enda safnað-
arstarf öflugt og lifandi. Í því
sambandi er aldrei spurt um trú-
félagsaðild heldur veitt sú hjálp
sem þörf er á. Því Þjóðkirkjan er
öllum opin og vinnur í allra
þágu. ■
■
Með stjórnar-
skrá íslenska
lýðveldisins var
lagður grunnur
að því þjóð-
kirkjuskipulagi
sem við þekkj-
um. Um leið er
trúfrelsið undir-
strikað þar og
réttur allra til
að stunda sína
trú.
Samræmdu stúdentsprófin erutímaskekkja. Þau vega að fjöl-
breytileika og sérstöðu framhalds-
skólanna og steypa þá í sama mót. Á
dögunum tók ég málið upp á Alþingi
við menntamálaráðherra og skoraði
á hana að beita sér fyrir því að sam-
ræmd stúdentspróf verði lögð af.
Ráðherra útilokaði ekki að endur-
skoða málið og fylgja kröfum Sam-
fylkingarinnar. Hún sagði m.a. „Mér
skilst að hátt á fimmta hundrað
manns hafi skráð sig í þessi sam-
ræmdu próf í framhaldsskólunum.
Áhuginn er greinilega til staðar.
Hins vegar áskil ég mér rétt, eins og
ég sagði áðan, til að endurskoða
framkvæmd þessara prófa og þá
ekki síst með tilliti til þeirra áforma
sem eru núna uppi hjá mér um að
stytta námstíma til stúdentsprófs.“
Vegið að fjölbreytileika
skólanna
Prófin vega að fjölbreytileika
og sérstöðu framhaldsskólanna þar
sem aðaláherslan verður einungis
á þrjú fög. Hugmyndafræðin á bak
við samræmd stúdentspróf er
röng. Þau mæla einungis ákveðnar
greinar og steypa alla skólana í
sama mót. Megintilgangur þessara
prófa er sagður vera sá að jafna að-
stöðu nemenda og gera þeim og
viðtökuskólunum kleift að bera
frammistöðu nemenda saman á
jafnréttisgrundvelli þannig að há-
skólar geti tekið mið af einkunnum
þegar teknir eru inn nýir nemend-
ur. Það er hins vegar ljóst að í há-
skólum fer fram mjög sérhæft
nám sem t.d. er ekki kennt á fram-
haldsskólastigi og í því ljósi orkar
þessi gjörningur tvímælis svo að
vægt sé til orða tekið.
Minnkum miðstýringuna
Árangur í samræmdu íslensku-
prófi hefur ekkert að gera með
hæfni viðkomandi til að læra til
heimspekings, læknis, lögfræðings
eða prests svo dæmi séu tekin.
Með upptöku samræmdra stúd-
entsprófa færist þungi og megin-
metnaður kennslunnar yfir á sam-
ræmdu greinarnar og áhersla á
ýmislegt annað nám minnkar veru-
lega.
Í ljósi þessara ágalla skoraði ég
því á ráðherra menntamála að
beita sér fyrir því að minnka mið-
stýringuna í menntakerfinu og
falla frá samræmdum stúdents-
prófum. Leyfum þúsund blómun-
um að blómstra. Engin samræmd
stúdentspróf og síðan á að endur-
skoða það alvarlega hvort sam-
ræmd próf í grunnskólum séu ekki
að miklu leyti misskilningur sem
ekki á rétt á sér í nútíma skóla-
kerfi. ■
18 19. mars 2004 FÖSTUDAGUR
Kemur samkynhneigð
kirkjunni við?
„Síðan að lög um staðfesta sam-
vist tóku gildi hér á landi árið
1996 hefur umræðan um hjóna-
bönd og staðfesta samvist sam-
kynhneigðra fyrst og fremst
beinst að kirkjunni. Kirkjan hef-
ur verið sökuð um að draga
lappirnar í málum samkyn-
hneigðra þar sem hún hefur ekki
opinberlega samþykkt hjúskap
samkynhneigðra, þó sumir
prestar hafi blessað sambönd
þeirra. Málið er umdeilt innan
kirkjunnar og virðist skiptingin
vera fyrst og fremst milli eldri
og íhaldsamari presta annars
vegar og yngri og víðsýnni
presta hins vegar. Á meðan hér
er við lýði stjórnarskrárvernduð
þjóðkirkja vaknar hins vegar sú
spurning hvort það sé raunveru-
lega á valdi hennar að jafna
stöðu eða koma í veg fyrir jafna
stöðu samkynhneigðra í þessu
sambandi.“
- KATRÍN HELGA HALLGRÍMSDÓTTIR Á WWW.DEIGLAN.COM
Umræðan
SR. ÞÓRHALLUR
HEIMISSON
■
skrifar um
Þjóðkirkjuna.
Umræðan
BJÖRGVIN G.
SIGURÐSSON
■
skrifar um samræmd
stúdentspróf.
■ Af Netinu
Leggjum af samræmdu stúdentsprófin
FISKBÚÐIN HAFBERG
G N O Ð A R V O G I 4 4 S . 5 8 8 8 6 8 6
Á GRILLIÐ
LÚÐUSNEIÐAR
SKÖTUSELUR
ÚRVAL FISKRÉTTA
UMRÆÐAN
Þjónandi
þjóðkirkja