Fréttablaðið - 24.03.2004, Blaðsíða 18

Mikill meirihluti kjósenda erþeirrar skoðunar að forseti
Íslands eigi að hafa vald til að
skjóta málum til þjóðarinnar,
þyki honum þingheimur vera að
gera rangt. Fræðimenn hafa deilt
um hvert vald forsetans sé en
þjóðin deilir ekki. Samkvæmt
skoðanakönnun Fréttablaðsins
frá því á mánudagskvöld segist
rúmlega 81 prósent kjósenda vera
þeirra skoðunar að forsetinn eigi
að hafa vald til að heimila þjóð-
inni að kjósa um þau mál sem
hann telur mikið umdeild og efast
um.
Þá getur skipt miklu hver
gegnir embættinu hverju sinni.
Þjóðin vill greinilega að sá sem
gegnir því hafi dómgreind og þá
hæfileika sem þarf til að geta tek-
ið ákvarðanir um að skjóta mál-
um til þjóðarinnar. Það er vilji
þjóðarinnar að kosinn sé í emb-
ættið sá einstaklingur sem hefur
það til að bera sem þarf, dóm-
greind og kjark. Núverandi for-
seti hefur nefnt tvö mál þar sem
hann íhugaði hvort hann ætti að
nýta sér málskotsréttinn, það er
að neita að skrifa undir lög, þar
sem hann taldi málin jafnvel þess
eðlis að þjóðin ætti að segja skoð-
anir sínar á þeim.
Kárahnjúkamálið og öryrkja-
málið ollu því að forsetinn íhug-
aði hvort hann ætti að vísa þeim
málum í þjóðaratkvæði. Ef það er
rétt mat forseta að þessi mál séu
þau sem hafa einna helst vakið
með þjóðinni löngun til að kjósa
um þau, bar honum þá ekki að
vísa þeim til þjóðarinnar? Neita
að staðfesta lögin og láta kjósa
um þau? Samkvæmt skoðana-
könnun blaðsins virðist mikill
meirihluti þjóðarinnar þeirrar
skoðunar að ekki verði aðeins tal-
að um málskotsréttinn þegar kos-
ið er til forseta, eða gagnrýni á
orð hans eða athafnir rís upp,
heldur að möguleikinn verði virk-
ur. Þjóðin vill hafa meira að segja
en að kjósa til þings. Þjóðin vill fá
að taka fram fyrir hendur á lög-
gjafarvaldinu eða samþykkja
gerðir þess. Sú er niðurstaða
skoðanakönnunar Fréttablaðsins.
En hvers vegna ætli rætt sé
um hvort forsetinn hafi í raun
þetta vald eða ekki og hvers
vegna ætli skiptar skoðanir séu
um hvort auka eigi völd forseta
eða skerða? Enn og aftur er skýr-
ingarnar að finna í pólitísku
þrasi. Þeir sem eru andstæðingar
núverandi forseta tala sem einn
kór um fánýti embættisins á
meðan þeir sem eru stuðnings-
menn forsetans tala á allt annan
hátt. Það vill verða siður stjórn-
málamanna að horfa til einstak-
linga en ekki embætta. Þjóðin
getur skilið á milli og hún kýs að
sá eða sú sem gegni embætti for-
seta hverju sinni hafi völd til að
skjóta málum til þjóðarinnar – og
geri það. ■
Júlíana, fyrrum Hollands-drottning, lést nýlega, 94 ára
gömul. Hún var 39 ára þegar hún
tók við ríkinu af móður sinni Vil-
helmínu árið 1948. Júlíana var
drottning Hollands í þrjátíu og
tvö ár, frá 1948 til 1980 þegar
hún vék, af heilsufarsástæðum,
fyrir dóttur sinni Beatrix.
Júlíana lærði alþjóðalög við
háskólann í Leyden og tók virkan
þátt í hjálparstörfum. Hún gift-
ist þýskum prinsi, Bernhard,
árið 1936 og þau eignuðust fjórar
dætur. Á valdatíma sínum naut
Júlíana mikilla vinsælda þegna
sinna vegna alþýðleika. Hún
verslaði við hverfiskaupmenn og
sendi börn sín í ríkisskóla. Ein af
eftirlætisiðjum hennar var að
hjóla um stræti og þá veifaði hún
gjarnan til vegfarenda. Hún kaus
fremur að vera ávörpuð „frú“ en
„yðar hátign“. Forsætisráðherra
Hollands sagði í sjónvarpsávarpi
eftir lát hennar að hún hefði ver-
ið drottning fólksins fremur en
forstjóranna. Júlíana sagði eitt
sinn að ef hún hefði ekki orðið
drottning hefði hún viljað verða
félagsráðgjafi.
Valdatími Júlíönu var upp-
gangstími í sögu landsins, sér-
staklega í efnahagsmálum. Hin
þrjóska, hvatvísa og alþýðlega
Júlíana átti hins vegar í erfið-
leikum í einkalífi. Dóttir hennar,
Maria-Christina, hafði fæðst
blind. Júlíana komst í kynni við
mann sem margir töldu vera
skottulækni en honum tókst að
bæta sjón dótturinnar. Hann
varð náinn vinur Júlíönu, sem
treysti mjög á hann. Efasemdar-
menn sögðu að hollenska kon-
ungsfjölskyldan hefði eignast
sinn Raspútín. Önnur dóttir,
Irena, lenti upp á kant við móður
sína og föður þegar hún giftist
kaþólskum Spánverja og missti
fyrir vikið erfðarétt að krún-
unni. Enn önnur dóttir, Margriet,
kom móður sinni einnig í upp-
nám þegar hún giftist kúbönsk-
um félagsfræðingi sem bjó í New
York. Mestu lætin urðu þó vegna
erfingja krúnunnar, Beatrix, sem
giftist Þjóðverja sem hafði verið
félagi í þýska nasistaflokknum.
Óeirðir urðu á götum úti vegna
þessa. Stærsta hneykslið í sögu
fjölskyldunnar varð árið 1976
þegar uppvíst varð að eiginmað-
ur Júlíönu, Bernhard prins, hefði
þegið mútur frá bandaríska Lok-
heed-fyrirtækinu. Hneykslið
skók Holland og Bernhard var
ekki lengur leyft að gegna opin-
berum embættum í þágu lands-
ins
Árið 1999 gat Júlíana ekki
lengur sinnt opinberum störfum
vegna heilsuleysis. Tveimur
árum síðar sagði eiginmaður
hennar að hún þekkti ekki lengur
fjölskyldumeðlimi sína. ■
Mál manna
SIGURJÓN M. EGILSSON
■ skrifar um stöðu forseta Íslands.
18 24. mars 2004 MIÐVIKUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Nýtt tækifæri til náms fyrir þásem ekki hafa lokið grunn-
eða framhaldsskólanámi er eitt
brýnasta verkefni í
m e n n t a m á l u m
samtímans. Samfé-
laginu ber skylda
til að skapa þeim
nýtt tækifæri sem
horfið hafa frá
námi, t.d. vegna
t a k m a r k a ð r a r
þjónustu mennta-
kerfisins eða per-
sónulegra erfið-
leika. Þessu hafa
stjórnvöld skellt
skollaeyrum við en verkalýðs-
hreyfingin hefur unnið af krafti í
málinu.
Nú nýverið lögðum við nokkr-
ir þingmenn Samfylkingarinnar
fram tillögu á Alþingi um nýtt
tækifæri til náms. Fyrsti flutn-
ingsmaður er Einar Már Sigurð-
arson en nýtt tækifæri til mennta
er einnig stór liður í menntasókn
flokksins og munum við kynna
það vel á næstu mánuðum.
Tekinn upp þráðurinn
Markmiðið er að hækka mennt-
unarstig þjóðarinnar, skapa nýtt
tækifæri til náms og auðvelda
fólki að taka aftur upp þráðinn í
náminu þar sem frá var horfið.
Margir hurfu frá námi af félags-
legum ástæðum og þurfa nú að-
eins hvatningu, upplýsingar eða
ráðgjöf til að hefja nám á ný. Með
sérstöku átaki innan menntakerf-
isins opnast þessum hópi ný leið
til menntunar.
Nýtt tækifæri til náms á að
byggjast á aðgengilegu grunn-,
framhalds- eða starfsnámi auk
sérstakra námstilboða fyrir þá
sem vilja bæta við fyrri menntun
eða hasla sér völl á nýjum sviðum.
Þannig má jafna tækifæri til
náms, stuðla markvisst að því að
allir nýti tækifæri sín og virkja
þann auð sem hvað mestu skiptir,
þ.e. mannauðinn.
Meira atvinnuleysi
Samkvæmt vinnumarkaðsrann-
sóknum Hagstofunnar síðastliðin
ár eru um 30% þeirra sem eru á
vinnumarkaði með grunnskólapróf
eða minni menntun. Þetta er mark-
hópur umrædds átaks. Hluti þessa
hóps er hinn svokallaði „brottfalls-
hópur“ framhaldsskólans, sem tal-
inn er vera allt að 33% af árgangi.
Það bendir til þess að þörf sé á
nýju tækifæri til náms, auk hins
formlega framhaldsskólanáms. Þá
er þessi hópur hlutfallslega
stærstur meðal atvinnulausra og
fellur fyrst út af vinnumarkaði
þegar að þrengir. Á árinu 2002 var
atvinnuleysi á landinu 3,3% en
6,5% í hópi þeirra sem minnsta
hafa menntunina.
Átak um nýtt tækifæri til náms
hefur einnig mikið gildi litið til
framtíðar. Stéttaskipting framtíð-
arinnar mun að verulegu leyti
markast af aðgangi að menntun.
Okkar er að koma í veg fyrir að til
verði tvær þjóðir í landinu, þ.e. sú
sem hefur tækifæri til að afla sér
þekkingar og hin sem ekki fær
tækifæri til þekkingaröflunar. Því
eru námstilboð um nýtt tækifæri
verulega mikilvægur liður í að
jafna tækifærin og þar með af-
komu fólks.
Tengja þarf saman nám og
vinnustaði, meta þá reynslu sem
fæst með vinnu og auka tengsl
fræðslustofnana og atvinnulífs.
Ekki síst þarf að tryggja að ein-
staklingarnir hverfi ekki af vinnu-
markaði þótt þeir afli sér viðbótar-
menntunar. ■
Illa farið með forsetann?
„Ég man þá tíð að óskráðar regl-
ur sögðu til um að ekki mátti
gera grín að forseta vorum.
Aldrei man ég eftir Vigdísi Finn-
bogadóttur í áramótaskaupi (þó
minni mitt sé nú reyndar ekki
óbrigðult) hvað þá í Spaugstof-
unni, nei það var ekki við hæfi.
Ég man heldur ekki eftir að hún
væri skotspónn fjölmiðla fyrir
þær yfirlýsingar sínar að rækta
landið og vera góð við börnin. En
ef hr. Ólafur Ragnar lætur um-
mæli um siðferðisleg mál sem
þessi fjúka má bauna á hann að
vild því þessar yfirlýsingar
hljóta að bera keim pólitíkur. Ég
er ekki að meina að það eigi
ekki að gagnrýna forsetann.
Gagnrýni er eins og orðið felur í
sér af hinu góða og málefnaleg
umræða um forsetaembættið
ætti að vera öllum gagnleg. Það
er því sjálfsagt að forseti taki
þátt. Það er hægt að bera virð-
ingu fyrir skoðunum annarra
hvort sem þær samræmast
manns eigin eður ei.
Það sem vakti þó meiri athygli
en þetta skilningsleysi þeirra
Kristjáns og Sigmars þátta-
stjórnenda var ótrúlegt virð-
ingarleysi sem einkenndi fram-
komu þeirra. Endurtekið tóku
þeir Kastljósbræður fram í fyrir
forsetanum. Ég taldi þessi skipti
á síðustu 10 mínútum útsending-
arinnar og voru þau 9 talsins.
Hvað varð um þann grundvallar
mannasið að leyfa fólki að ljúka
máli sínu, sérstaklega þar sem
þetta voru ekki kappræður í
sjónvarpssal, ja nema þeir Kast-
ljósbræður hafi skilið þetta
þannig. Mér finnst eins og fólk
sé svo upptekið af eigin ágætum
og því að vera töff og kúl að gefa
sjálfum forsetanum ekkert eftir.
Sjónvarpsþáttastjórnendur sem
eru orðnir. Kannski er ég svona
hrikalega gamaldags að rifja
upp hugtak eins og almenna
virðingu. Já, kannski er ég bara
svona púkó.“
- ELÍN BIRNA SKARPHÉÐINSDÓTTIR Á WWW.POLITIK.IS
Um daginnog veginn
BJÖRGVIN G.
SIGURÐSSON
■
skrifar um mennta-
mál.
Maðurinn
JÚLÍANA HOLLANDSDROTTNING
■ lést nýlega, 94 ára gömul.
Nýtt tækifæri til náms
■ Bréf til blaðsins
Hollenska hjól-
reiðadrottningin
Vald forsetans og þjóðin
■
Markmiðið er
að hækka
menntunarstig
þjóðarinnar,
skapa nýtt
tækifæri til
náms og auð-
velda fólki að
taka aftur upp
þráðinn í nám-
inu þar sem frá
var horfið.
M
Á
T
T
U
R
IN
N
&
D
Ý
R
Ð
IN
Sjálfboðamiðstöð Hamraborg 11 • Opin virka daga kl. 12-14 • www.redcross.is/kopavogur
Guðbjörg Sveinsdóttir geðhjúkrunarfræðingur tók þátt í
að skipuleggja og meta þörf fyrir andlegan stuðning við
fórnarlömb jarðskjálftanna í Íran.
Guðbjörg segir frá reynslu sinni og upp-
lifun í máli og myndum á opnum fræðslu-
fundi sem haldinn verður í Hamraborg
11 í kvöld, 24. mars, kl. 20.
Allir velkomnir!
Fræðslufundur
Að standa yfir
rústum
heimilis síns
FRAMHALDSSKÓLI
Nýtt tækifæri til náms á að byggjast á aðgengilegu grunn-, framhalds- eða starfsnámi auk
sérstakra námstilboða fyrir þá sem vilja bæta við fyrri menntun eða hasla sér völl á nýjum
sviðum.
JÚLÍANA HOLLANDSDROTTNING
Hún þótt þrjósk, hvatvís og alþýðleg og sagðist hafa viljað verða félagsráðgjafi.