Fréttablaðið - 01.04.2004, Blaðsíða 34

20 1. apríl 2004 FIMMTUDAGUR
Þjóðin fagnaði þegar skip Sam-herja náðist á flot og öllum
sem að því verki komu hælt á
hvert reipi. Stjórnnendur Sam-
herja lýstu þakklæti til allra, sem
að verkinu komu, fyrir frábæra
frammistöðu og þjóðinni fyrir
stuðninginn. Allt var það ánægju-
legt og við hæfi.
Ekkert við þjóðina að tala
Það vakti hins vegar athygli
mína að strax og skipið losnaði
af strandstað höfðu þeir Sam-
herjamenn og íslenskt trygg-
ingafélag þeirra ekkert við
þjóðina að tala lengur og alls
ekki við íslenskan skipaiðnað en
létu þess í stað draga skipið til
Noregs til viðgerðar. Mér er
kunnugt um að þeir létu ekki
svo lítið að kanna hvort hægt
væri að taka skipið til viðgerðar
í sinni eigin heimabyggð, Akur-
eyri. Þar er þó allt til alls, en
þessir herramenn höfðu ekki
einu sinni fyrir því að hafa sam-
band við þá, eða aðra aðila hér á
landi, og kanna hvort og hvernig
þeir gætu komið að viðgerð
skipsins. Því var borið við að í
Noregi fengju þeir fljótari af-
greiðslu sinna mála og styttra
væri í aðföng en heima. Hvernig
þeir hafa komist að þessu án
þess að kanna málið við landa
okkar í skipaiðnaðinum er auð-
vitað hrein og klár vanvirða og
stenst enga skoðun.
Sjaldan launar kálfur ofeldi
Allt þetta ferli sannar fyrir mér
að sjaldan launi kálfurinn ofeldið.
Þjóðin afhenti þessu aðilum að-
gang að sameiginlegri auðlind en
þeir láta eins og þessi sama þjóð sé
ekki til nema þegar það hentar
þeim. Svo á íslenskur skipaiðnaður
að vera klár með aðstöðu, vélar,
tæki og hæfan mannskap þegar í
nauðir rekur og þeir geta ekki far-
ið með allt til útlanda í skjóli næt-
ur.
Þannig breytist gleði mín vegna
giftusamlegrar björgunar í ógleði
og sorg yfir því hvað menn eru
fljótir að gleyma þeim sem að baki
standa – þjóðinni allri.
Öll er þessi atburðarás þó í
hæsta máta þjóðleg og gæti hvergi
átt sér stað nema á Íslandi. Mikil
samstaða um björgun manna og
verðmæta en síðan fullkomið
skeytingarleysi fyrir því að halda
verkum í landinu og nýta þau til að
efla innlendan skipaiðnað og bæta
um leið þjónustu við þá sjálfa. Víð-
ast hvar annars staðar leggja
menn metnað í að beina verkefn-
um af þessu tagi til innlendra aðila
eða a.m.k. að hafa samband við þá
áður en þau eru færð á silfurfati í
hendur útlendinga.
Samstöðu þjóðarinnar á líka að
nýta til að efla og bæta íslenskt at-
vinnulíf en ekki að hlaupa í fang út-
lendinga hvenær sem færi gefst. ■
■ Bréf til blaðsins
Enn borgað
með rollukjöti
Margrét Jónsdóttir skrifar:
Fréttir berast af þingi umaukningu á sölu rollukjöts til
útlanda á síðasta ári og hvað það
kostaði þjóðina mikið. Svo og
hvað menn hafa í hyggju í þeim
efnum á næsta ári. Ráða mann, á
kaupi frá ríkinu, til að annast
sölu kjötsins í útlöndum og
borga svo með auglýsingaher-
ferðinni. Hvers vegna þurfum
við landsmenn að bera kostnað
af að auglýsa svona vörur frá
framleiðendum? Því sjá þeir
ekki alfarið um það sjálfir?
Það er kunnara en frá þurfi
að segja að Færeyingar eru
hættir að framleiða kindakjöt en
flytja það allt inn frá Íslandi.
Þess í stað hafa þeir fáeinar
tjóðraðar skjátur til skrauts.
Sama er að segja um Ítali. Þeir
fórna ekki sínum fagra gróðri í
framleiðslu á rollukjöti en flytja
það inn frá Ástralíu. Íslendingar
fundu smugu á þessum markaði
á haustin og eru farnir að selja
þeim kjöt á þeim tíma.
Þessar tvær fyrrnefndu
þjóðir eru svo gáfaðar að fórna
ekki gróðri síns lands til rollu-
eldis en nota sér skammsýni
annarra þjóða við verknaðinn. Í
mínum huga er hvert kíló af
kjöti sem selt er til útlanda að-
för að gróðri landsins. Og ekki
bara gróðri, heldur líka hálftóm-
um buddum landsmanna. Auk
þess fá bændur hvort sem er lít-
ið sem ekkert fyrir sinn snúð.
Til hvers að vera að þessu?
Ekki segja að það sé til þess að
halda uppi byggð í sveitum
landsins, það er svo þvæld af-
sökun. Það er vel hægt að lifa á
landsbyggðinni án sauðfjár-
búskapar. Ég mótmæli harðlega
þessum peningaaustri í sauð-
fjárbændur á þeim forsendum
að með því er verið að neyða
mig til að taka þátt í að fórna
þessum fátæklega gróðri lands-
ins. ■
Umræðan
KOLVIÐUR HELGASON
■ blikksmíðameistari telur
Samherjamenn hafa sýnt innlendum
skipaiðnaði skeytingarleysi.
UMRÆÐAN
Nokkrum dögum eftir aðhryðjuverkamaðurinn Ariel
Sharon forsætisráðherra Ísrael
skipulagði og stjórnaði morðárás
á leiðtoga Hamas samtakanna í
Palestínu, Sheik Yassin, var hann
sakaður um að hafa misfarið með
fé til að tryggja flokki sínum
Likud bandalaginu betra gengi í
kosningum. Morðið á manninum í
hjólastólnum, atbeini Sharon að
því tilræði og áhrif peninga á
borgaralegt lýðræði eru hlutir
sem vekja mann til umhugsunar
um réttlæti, mann-
réttindi, lýðræði,
áhrif peninga á
stjórnmál og spill-
ingu stjórnmála-
manna.
Þegar ríkis-
stjórn Ísrael stend-
ur fyrir skipulögð-
um hryðjuverkum
þá ætti það að
kalla á einróma
fordæmingu en
gerir það ekki
vegna sterkrar
stöðu Bandaríkja-
manna. Bandaríkin
verja hryðjuverk
sem framin eru af
stjórn Ísrael. Sam-
bærileg hryðju-
verk hafa þó
stundum kallað á
hernaðarleg afskipti Bandaríkja-
manna í öðrum löndum. Öll
hryðjuverk eru fordæmanleg en
alþjóðasamfélagið ætti samt að
beita ríki refsiaðgerðum fram-
kvæmi þau eða standi fyrir
hryðjuverkum.
Spilling stjórnmálamanna
Það kæmi ekki á óvart þó að
Sharon yrði ákærður. Sumir
hafa haldið að hann yrði fyrr lát-
in svara til saka fyrir hryðju-
verk í Líbanon og Palestínu.
Ástæða vanda Sharons nú er að
hann hefur ekki fylgt reglum og
að því er talið er gerðist of gráð-
ugur til þess að fá peninga í
kosningasjóð sinn. Ísrael er
þrátt fyrir allt réttarríki þegar
kemur að stjórn innri mála og
þar gilda ákveðnar reglur sem
stjórnmálamenn verða að fara
eftir. Reglur sem eiga að
tryggja lýðræði og koma í veg
fyrir peningaþvætti. Verði Shar-
on ákærður fyrir að hafa tekið
fé til stjórnmálaflokks síns er
hann ekki fyrsti stjórnmálamað-
urinn sem gerist sekur um slíkt.
Fyrir nokkrum árum voru
réttarhöld í Þýskalandi yfir
fyrrverandi kanslara Þýska-
lands Helmut Kohl þar sem
fram kom að hann hafði farið á
svig við reglur um fjármuni í
kosningasjóði flokks síns. Á
tímabili töluðu menn í Þýska-
landi um gangverð á þingmönn-
um. Enskir stjórnmálamenn
hafa svarað til saka fyrir að
hafa ekki gætt reglna um að
gefa upp hagsmunatengsl við
fyrirtæki og stofnanir og fara
að í andstöðu við reglur um fjár-
mögnun stjórnmálaflokka.
Halda mætti áfram að telja upp
svipuð brot í fleiri löndum.
Á Íslandi væru þessir hlutir
hins vegar ekki brot. Við höfum
valið þann kost að gefa stjórn-
málamönnum frjálsar hendur til
að fara að eins og þeim sýnist og
haldi einhver að íslenskir
stjórnmálamenn séu heilagri og
betur gerðir en stjórnmálamenn
á öðrum Vesturlöndum þá gæti
sá hinn sami gert söguna um
Lísu í Undralandi að stjórnmála-
legu fræðiriti sínu.
Máttur peninganna
Borgaralegu lýðræði stafar
e.t.v. mest hætta nú af þremur
ástæðum. Í fyrsta lagi vegna
þess að stjórnmál vekja litla at-
hygli og áhuga almennings.
Auglýsingar rétt fyrir kosning-
ar, fjáraustur og skrum hafa því
stöðugt meiri áhrif á gengi
stjórnmálaflokka og manna. Í
öðru lagi er pólitískt tómarúm
þar sem að á það skortir að
átakalínur hafi myndast um við-
fangsefni framtíðarinnar. Í
þriðja lagi hafa fjársterkir aðil-
ar og fyrirtæki beina hagsmuni
af því að koma mönnum sér
þóknanlegum til valda.
Til að tryggja eðlilega stjórn-
málastarfsemi og koma í veg
fyrir óréttmæta markaðsstarf-
semi og jafnvel á stundum
skipulagða glæpastarfsemi er
því nauðsynlegt að hafa löggjöf
um fjármál stjórnmálaflokka og
skyldu stjórnmálamanna til að
gefa upp hagsmunatengsl og
stuðningsaðila. Á Íslandi er eng-
in slík löggjöf. Sharonar ís-
lenskra stjórnmála yrðu því
ekki dregnir fyrir dóm ákærðir
fyrir brot sem Sharon er gefið
að sök. Slíkt er ekki refsivert
hér.
Lög vantar hér á landi
Engin viðurlög eru við óeði-
legum fjárreiðum stjórnmála-
flokka sem njóta þess að vera
einskonar fríríki í þjóðlífinu og
taka sér vænan stuðning frá
skattgreiðendum. Stjórnmála-
flokkarnir eru sæmilega sáttir
við þetta kerfi. Kerfið er þannig
að stjórnmálaflokkarnir
skammta sér sjálfir að geðþótta
og þörfum nokkur hundruð
milljónir árlega í fjárlögun en
tryggja jafnframt að engar aðr-
ar greiðslur komi til að efla ann-
að lýðræðisstarf í landinu. Ekk-
ert eftirlit er með bókhaldi eða
fjárreiðum stjórnmálaflokkana.
Stjórnmálamenn hér yrðu því
ekki ákærðir fyrir að hafa tekið
þátt í afgreiðslu mála vegna
hagsmuna fyrirtækja sem þeir
tengjast hagsmunatengslum
eins og t.d. bandaríska fyrirtæk-
isins í Vatnsmýrinni. ■
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarpVinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs um breytingu á lögum um
jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og
karla. Í frumvarpinu er lagt til að
heimildir Jafnréttisstofu verði
auknar þannig að stofnuninni verði
heimilt að fara inn í fyrirtæki og
leggja hald á gögn þeirra ef rök-
studdur grunur leikur á því að um
kynjabundinn launamun sé að ræða
innan fyrirtækisins.
Atli Gíslason, flutningsmaður
frumvarpsins, hefur ásamt fleiri
stuðningsmönnum sértækra að-
gerða ríkisvaldsins til að bregðast
við meintum launamun kynjanna
haldið því fram að kynjabundinn
launamunur sé brot á jafnræðis-
reglu stjórnarskrárinnar og sé þar
með mannréttindabrot. Jafnvel þótt
ákvörðun atvinnurekenda að greiða
kvenfólki lægri laun en körlum, ein-
göngu á grundvelli kyns þeirra, telj-
ist brot á lagalegum rétti einstak-
linga er ekki þar með sagt að launa-
munurinn sjálfur sé mannréttinda-
brot. Aðrar ástæður liggja nefni-
lega að baki honum.
Eðlilegar skýringar
Því hefur verið haldið fram að
konur hafi um 60% af heildarlaun-
um karlmanna. Ef fullyrðingar um
launamun reynast á rökum reistar
tel ég að launamuninn megi útskýra
með því að konur og karlar sækja í
ólík störf og vinnutími þeirra er
mjög breytilegur eftir störfum. Til
að mynda vinna karlmenn fleiri
yfirvinnustundir á meðan konur
vilja frekar fastan vinnutíma. Karl-
menn vinna frekar á vöktum á sama
tíma og konur gera það ekki. Einnig
starfa konur í meiri mæli við hluta-
störf og fleira mætti nefna. Þegar af
þessum ástæðum er ekki óeðlilegt
að nokkur launamunur sé fyrir
hendi. Einnig má benda á að það
hefur aldrei verið markmið að út-
rýma launamun kynja í ólíkum
störfum. Varla er ætlast til þess að
Jafnréttisstofa eigi að sekta fyrir-
tæki vegna þess að það greiðir karl-
kyns forstjóra hærri laun en kven-
kyns ritara.
Á móti benda stuðningsmenn
sértækra aðgerða á að launamunur
sé einnig til staðar á milli karla og
kvenna sem vinna sama fjölda
vinnustunda, en þá hafi konur um
72% af launum karla. Líkt og áður
kom fram, starfa konur og karlar
oft á tíðum við ólík störf. Til eru
svokölluð karlastörf og kvennastörf
og oftar en ekki er minna greitt fyr-
ir kvennastörfin. Samkvæmt
skýrslu nefndar um efnahagsleg
völd kvenna má skýra 21-24% af
þessum launamun með ólíkum
starfsvettvangi, starfi, menntun og
ráðningarfyrirkomulagi kynjanna.
Hinn óeðlilegi munur
En þá kemur að hinum eina sann-
gjarna mælikvarða á launamun
kynjanna, þ.e. samanburður á laun-
um tveggja einstaklinga af hvoru
kyni fyrir nákvæmlega sama starf.
Það hlýtur að vera eini mælikvarð-
inn á launamun, sérstaklega ef
menn ræða um að launamunur
kynjanna sé mannréttindabrot.
Ótækt væri að bera saman ólík störf
eða ólíkan vinnutíma til að skera úr
um slík brot. Samkvæmt ofan-
greindri skýrslu forsætisráðuneyt-
isins stendur eftir 7-11% launamun-
ur ef um er að ræða einstaklinga af
ólíku kyni í sama starfi. Nú hafa
kannanir á vinnumarkaði leitt í ljós
að konur sækjast ekki eftir jafn
háum launum og karlar í sömu
vinnu. Þær eru af einhverjum
ástæðum ekki reiðubúnar til að fara
fram á hærri laun þegar kemur að
því að semja við vinnuveitendur
sína. Könnun Verslunarmanna-
félags Reykjavíkur á launamun
kynjanna innan VR sýndi að konur í
fullu starfi vilja að meðaltali 258
þúsund kr. í dagvinnulaun á mánuði
en karlar í fullu starfi 310 þúsund
kr. Um er að ræða 20% mun á launa-
kröfum kynjanna en hann fer í 12%
þegar tekið er tillit til starfs, aldurs
og starfsaldurs.
Er þetta ekki ástæðan? Má ekki
rekja launamuninn til einstaklings-
bundinna samninga launþega við
vinnuveitendur sína? Ef þetta er
niðurstaðan, eins og tölurnar benda
skýrt til, hverju myndu þá sértækar
aðgerðir ríkisvaldsins breyta?
Myndu valdheimildir Jafnréttis-
stofu hvetja konur til að krefjast
hærri launa og þar með útrýma
kynjabundnum launamun? Það leyfi
ég mér að efast um.
Afnám samningafrelsis?
Í hverju er mannréttindabrotið
fólgið sem stuðningsmenn sértækra
aðgerða vilja meina að sé framið og
hver er það sem fremur það? Ef það
er atvinnuveitandinn, er launþeginn
þá ekki samsekur vegna þess að
hann samdi jú sjálfur um lægri laun
við atvinnurekandann en hann hefði
getað fengið?
Með því að skylda atvinnurek-
endur til að greiða starfsfólki sínu
sömu laun værum við að afnema
frelsi launafólks til að semja um
launakjör sín. Við værum að skylda
alla til að fylgja sömu kjarasamn-
ingum þannig að enginn megi semja
um hærri eða lægri laun en sam-
starfsmaður hans fær. Atvinnurek-
endur myndu aldrei hækka laun ein-
stakra starfsmanna vegna þess að
þá neyddust þeir um leið til þess að
hækka alla samstarfsmenn þeirra
um leið.
Laun á vinnumarkaði eiga að
vera samningsatriði launafólks og
atvinnurekenda byggð á hæfileik-
um launþegans, hvort sem það er
gert á einstaklingsgrundvelli eða
með aðild verkalýðsfélaga. Réttur
launafólks til að semja um kjör sín
er löngu viðurkenndur. Sértækar
aðgerðir ríkisvaldsins senda
launafólk marga áratugi aftur í
tímann. ■
Galli blandin gleði
Umræðan
JÓN MAGN-
ÚSSON
HRL.
■
telur nauðsyn-
legt að setja lög
um fjármál
stjórnmálaflokka.
Umræðan
HAUKUR ÖRN
BIRGISSON
■
formaður Frjálshyggju-
félagsins telur að laun
eigi að vera sam-
komulagsatriði á
vinnumarkaði.
Hættunni boðið heimEiga allir að vera
með sömu laun?
■
Kerfið er þannig
að stjórnmála-
flokkarnir
skammta sér
sjálfir að geð-
þótta og þörfum
nokkur hundruð
milljónir árlega í
fjárlögun en
tryggja jafnframt
að engar aðrar
greiðslur komi til
að efla annað
lýðræðisstarf í
landinu. [...]
Stjórnmálamenn
hér yrðu því ekki
ákærðir fyrir að
hafa tekið þátt í
afgreiðslu mála
vegna hagsmuna
fyrirtækja sem
þeir tengjast
hagsmunatengsl-
um