Fréttablaðið - 13.04.2004, Blaðsíða 16

Ráðherrarnir og félagarnir DavíðOddsson og Björn Bjarnason
eiga eflaust margt sameiginlegt.
Eitt af því sem sameinar þá er mat
þeirra á að jafnréttislögin séu úr sér
gengin og barn síns tíma. Þetta hafa
þeir opinberað eftir að Björn
Bjarnason er talinn hafa brotið gegn
lögunum þegar hann skipaði frænda
Davíðs í embætti hæstaréttardóm-
ara. Allt frá því að Björn skipaði
frændann hafa flestir sem hafa tjáð
sig um ráðninguna verið þeirrar
skoðunar að frændsemi við forsæt-
isráðherra hafi ráðið ákvörðun
Björns. Öðru trúa fæstir.
Það er eitt og annað að þeim eft-
irmálum sem Davíð og Björn hafa
efnt til. Björn Bjarnason hefur efnt
til ósættis. Hann gat sagt að hann
væri annarrar skoðunar en kæru-
nefnd jafnréttismála. Kannski hefði
hann gert betur hefði hann sleppt að
segja þá skoðun sína að lögin væru
úr sér gengin og þar með gert lítið
úr lögunum. Hann er eflaust ekki
einn um að þykja súrt að beygja sig
undir lög. Það á eflaust við um
marga sem hefur ekki tekist að
halda sig réttu megin. Davíð og
Björn geta svo sem sett út á lögin en
þeir mega ekki gleyma hver setti
lögin og hvenær. Það er engir ábyrg-
ari fyrir þeim lögum sem gilda í
landinu en félagarnir Björn og Dav-
íð og starfsfélagar þeirra í ríkis-
stjórn. Lögin eru fárra ára gömul og
ef það er rétt mat hjá forsætisráð-
herra og ráðherra dómsmála að lög-
in sem þeir tóku þátt í að setja fyrir
fáum árum séu nú úr sér gengin án
þess að nokkuð hafi verið aðhafst er
ábyrgðin helst þeirra.
Reyndar er það svo að þeir virð-
ast ekki eiga marga skoðanabræður.
Flestir sem til þekkja og hafa tjáð
sig hafa sagt að fátt sé athugavert
við lögin og reyndar að svo sé bara
alls ekki. Það verður að segjast eins
og er að ekki er gott að taka mark á
ráðherrunum tveimur þegar þeir tjá
sig um þetta mál. Til þess eru þeir of
tengdir málinu. Annar er talinn hafa
brotið lögin og hinn er frændi þess
sem situr í embættinu sem um er
deilt. Björn hefur sett út á að einn
þeirra sem sótti um og fékk ekki
hafi tjáð sig um afstöðu ráðherrans,
ekki sem umsækjandi, heldur sem
forseti lagadeildar HÍ. Sú gagnrýni
Björns hittir fyrir ráðherrann sjálf-
an. Hann ber ábyrgð á lögunum og
ef þau eru ekki nógu góð er það hans
og annarra í ríkisstjórninni að beita
sér fyrir því að breyta þeim. Og ef
svo er segir það talsvert um lög-
gjafann í landinu ef fjögurra ára
gömul lög eru úr sér gengin án þess
að nokkur hreyfi legg eða lið. Bryn-
hildur Flóvens, aðjúnkt í kvenna-
rétti, segir brot Björns ljóst. Eins
hefur verið sagt að það sé skólabók-
ardæmi um brot á jafnréttislögum.
Ekki er nokkur leið til að ráð-
herrarnir hefðu talað eins og þeir
gera hefði kærunefnd jafnréttis-
mála komist að þveröfugri niður-
stöðu. Þá væru þeir sáttir við allt og
alla. ■
Ekki verður annað sagt en aðCondoleezza Rice, þjóðarörygg-
isráðgjafi Bandaríkjaforseta, hafi
staðist hið erfiða munnlega próf sem
hún á skírdag gekkst undir hjá rann-
sóknarnefnd Bandaríkjaþings, 9/11-
nefndinni svokölluðu. Hún lét engan
bilbug á sér finna frammi fyrir
nefndinni og sjónvarpsvélunum
þrátt fyrir að mikið væri í húfi og
hart og ákveðið gengið eftir svörum
við spurningum um vitneskju stjórn-
valda um aðdraganda hryðjuverk-
anna 11. september 2001.
Rice hélt því fullum fetum fram
að æðstu stjórnvöld hefðu ekkert
getað aðhafst til að koma í veg fyrir
árásina. Þær vísbendingar sem
Hvíta húsið hefði haft undir höndum
hefðu verið almennt orðaðar og ekki
gefið tilefni til ákveðinna viðbragða.
Hún viðurkenndi þó að ýmsir veik-
leikar hefðu verið til staðar í stjórn-
kerfinu á þessum tíma, svo sem hvað
lög heimiluðu og hvað varðaði sam-
skipti alríkislögreglunnar FBI og
leyniþjónustunnar CIA.
Condoleezza Rice hikaði ekki and-
artak þegar einn reyndasti þing-
nefndarmaðurinn, Richard Ben-
Veniste, sem á sínum tíma tók þátt í
rannsókn Watergate-málsins, spurði
hana hver hefði verið fyrirsögnina á
daglegu minnisblaði til Bush forseta
6. ágúst 2001, mánuði fyrir árásina.
„Ég held að þar hafi staðið Bin
Laden er ákveðinn í að gera árás í
Bandaríkjunum,“ svaraði hún.
Minnisblað gert opinbert
Bandaríkjastjórn brást síðan
skjótt við kröfu þingnefndarinnar
um að fá að sjá þetta minnisblað.
Hefur það aldrei áður gerst að slíkt
minnisblað hafi verið birt í tíð þess
forseta, sem það var ætlað, og
finnst mörgum að þarna hafi verið
gengið ansi nærri Hvíta húsinu.
Minnisblöð forsetans eru flokkuð
sem mikilvægustu trúnaðarskjöl
forsetaembættisins. En hefði minn-
isblaðinu verið haldið leyndu er lík-
legt að það hefði dregið hættulega
mikið úr trúverðugleikanum í mál-
flutningi forsetans og samstarfs-
manna hans.
Ekki er hægt að segja að neitt
það sem í ljós kom í minnisblaðinu,
sem var gert opinbert á laugardag-
inn, hrindi beinlínis málflutningi
Rice fyrir rannsóknarnefnd þings-
ins. Rice sagði fyrir nefndinni að í
því væru ekki neinar áþreifanlegar,
nýjar upplýsingar, sem hægt hefði
verið að bregðast við. Þótt frétta-
skýrendur séu flestir sammála
þessu telja margir að sum ummæli í
minnisblaðinu hefðu átt að kveikja
á rauðum viðvörunarhnöppum í
Hvíta húsinu.
Stuðningur við stefnu Bush
Demókratar telja að minnis-
blaðið sé enn ein vísbending þess
að Bush forseti hafi ekki verið
nógu vakandi fyrir hryðju-
verkaógninni. Hann hafi verið of
upptekinn af hugmyndum um ógn
úr annarri átt, einkum frá Írak.
Ólíklegt er þó að vitnisburður Rice
og birting minnisblaðsins verði
forsetaframboði Johns Kerry til
framdráttar eins og demókratar
vonuðu. Skoðanakannanir sem
gerðar voru eftir að minnisblaðið
var gert opinbert benda til þess að
meirihluti Bandaríkjamanna séu
sáttir við þá stefnu sem Bush hef-
ur markað í baráttunni við hryðju-
verkamenn. ■
Mál manna
SIGURJÓN M. EGILSSON
■ skrifar um gildandi lög.
Úti í heimi
CONDOLEEZZA RICE
■ var staðföst frammi fyrir rannsóknar-
nefnd Bandaríkjaþings.
16 13. apríl 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Vandséð er hvort er verra: sjálfembættisfærsla Björns
Bjarnasonar við skipun hæsta-
réttardómara á sínum tíma eða
málsvörn hans nú þegar hann
þverskallast við að viðurkenna
kærunefnd jafnréttismála.
Á sínum tíma skipaði Björn
venslamann Davíðs Oddssonar í
embætti hæstaréttardómara þótt
sá væri með lakari próf en aðrir
umsækjendur og minni dómara-
reynslu. Björn hundsaði álit
Hæstaréttar með þeim rökstuðn-
ingi einum að sér fyndist sem við-
komandi þekkti betur til Evrópu-
réttar en aðrir umsækjendur, sem
var augljóst yfirklór. Á þessum
tíma var Björn í þakkarskuld við
Davíð og virðist ekki hafa kunnað
sér hóf við að sýna í verki hollustu
sína og þakkarskuld fyrir þá náð
að hafa hlotnast ráðherrastóll eft-
ir að hafa goldið afhroð í borgar-
stjórnarkosningum í Reykjavík.
Meðal þeirra hæfu umsækj-
enda sem Björn sniðgekk við skip-
an í embættið er einn reyndasti
dómari landsins, Hjördís Hákon-
ardóttir. Hún kærði málið til
nefndar sem lögum samkvæmt
ber að úrskurða um það hvort
jafnréttislög hafi verið brotin. Sá
úrskurður liggur nú fyrir: af þess-
um tveimur umsækjendum er
Hjördís sú hæfari og því hefði
ráðherra borið að taka hana fram
yfir þann sem valinn var enda sé
það haft að leiðarljósi við embætt-
isveitingar að sé kvenumsækj-
andi hæfari karlumsækjanda
skuli hún ganga fyrir.
Úrskurður kærunefndar
hefði naumast getað farið á
annan veg
Viðbrögð dómsmálaráðherrans
við þessum úrskurði eru áhyggju-
efni. Hann lét þau orð sem sé falla
að jafnréttisögin sem kærunefnd-
in leggur til grundvallar væru
„barn síns tíma“. Síðan hefur fólk
tekist á um það hvort þetta sé rétt
hjá ráðherranum – hvort lögin séu
virkilega úrelt. Það kann að vera
firra en er þó ekki kjarni málsins
heldur fremur hitt: að slík við-
brögð ráðamanns sem fær ofaní-
gjöf frá þartilbæru valdi sem á að
veita störfum hans aðhald eru
með öllu óviðunandi. Ráðherra
dómsmála í landinu getur ekki
sagt að lög séu úrelt þegar þau
bitna á honum.
Ég fer yfir á rauðu ljósi og lög-
reglan stöðvar mig. Á ég þá bara
að segja: tja, ég tel að þessi lög
sem þið farið eftir séu nú bara
barn síns tíma...? Hætt er við að
laganna verðir myndu láta mig
blása í blöðru í kjölfarið á slíku
rausi. Þetta eru einfaldega lands-
lög og ekki í mínum verkahring að
ákveða hvenær mér henti að fara
eftir þeim, til þess er ég ekki bær.
Þetta skilja allir.
Björn Bjarnason er ekki hafinn
yfir lög og rétt. Hann er ekki
óskeikull. Þegar sjálfur dóms-
málaráðherrann unir ekki leik-
reglum hins lýðræðislega sam-
félags og heldur uppi þrasi við úr-
skurðaraðilann þá er sú fram-
ganga til þess fallin að grafa und-
an virðingu fyrir lögum og rétti;
hún gefur hinum almenna borg-
ara til kynna að það sé túlkunar-
atriði fyrir hvern og einn hvort og
hvernig honum beri að fara að
lögum. Einkum er þetta ankanna-
legt þegar ráðherrann hefur sjálf-
ur átt aðild að viðkomandi laga-
setningu sem ráðherra í þeirri
ríkisstjórn sem að þeim stóð.
MFS: Geð-þóttinn
Björn hefur neitað að svara
fjölmiðlum á öðrum vettvangi en
á heimasíðu sinni þar sem hann
getur grúft sig ofan í lyklaborðið
óáreittur af truflandi spurning-
um. Raunar virðist téð heimasíða
vera eini fjölmiðillinn í landinu
hann grunar ekki um aðild að víð-
tæku samsæri á hendur sér – og
ef til vill Vef-Þjóðviljinn.
Óhætt er að segja að útskýr-
ingar Björns á heimasíðu sinni
séu vífilengjur, langt mál um lítið
efni, útúrsnúningur og hótfyndni.
Eins og Björn virðist upplifa vald
sitt til embættaskipunar er það
nánast undir mati hans komið
hvort hann skipar hæstaréttar-
dómara sem hafi lögfræðimennt-
un. Hans er valdið í einu og öllu,
þeir sem andæfa hæpnum ákvörð-
unum hans eiga á hættu að vera
lagðir niður. Þetta er kunnugleg
áhersla á alræði geðþóttans.
Ekki fer vel á því að ráðherra
eins málaflokks framfylgi stefnu í
málaflokki annars ráðherra – í
þessu tilviki félagsmálaráðherra
– sem gangi þvert á þá stefnu og
þar með stefnu ríkisstjórnarinnar.
Er Björn Bjarnason dómsmála-
ráðherra ef til vill stjórnarand-
stæðingur í félagsmálum? Hann
fékk fyrir fjórum árum tækifæri
til að hafa áhrif á þetta mál innan
ríkisstjórnar þegar stjórnarfrum-
varp um jafnréttismál var sam-
þykkt. Hann ber fulla ábyrgð á
þessum lögum. Virði hann ekki
lög sem hann er aðili að því að
setja þá er hann að hvetja til lög-
leysu.
Og dómsmálaráðherrann á
að vera löghlýðinn
Óskandi væri að blygðunar-
laus nepótismi af því tagi sem
Björn Bjarnason varð uppvís að
við skipan hæstaréttardómara
heyri senn sögunni til og að ís-
lenskt samfélag taki að færast
enn frekar í átt að því að líkjast
vestrænum lýðræðissamfélög-
um. Það gerist varla fyrr en kjós-
endur gefa Kongressflokknum
frí. ■
Plott Hannesar Hólmsteins?
Frábært hjá Hannesi og Jóni
Steinari að vinna fimm milljónir
í Viltu vinna milljón. Hjá Hann-
esi er þetta auðvitað liður í að
setja fyrirtækið á hausinn, fyrst
ekki er hægt að koma lögum
yfir það. Hvar er annars skýrsla
fjölmiðlanefndarinnar – átti hún
ekki að koma fyrir löngu? Alla-
vega var byrjað að leka út um
efni hennar fyrir tíu dögum og
virtist ekki ætla að marka nein
tímamót. Þurfti kannski að
krukka eitthvað í hana á
síðustu stundu?
Hannes hefur reyndar oft gert
lítið úr spurningakeppnum –
sagt að þær hafi ekkert með
raunverulegar gáfur að gera.
Ég hallast á að vera
sammála honum.
EGILL HELGASON Á STRIK.IS
Dómsmálaráðherra
á að vera löghlýðinn
■ Af netinu
Rice stóðst
munnlega prófið
Skólabókardæmi ráðherranna
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um við-
brögð dómsmála-
ráðherra við úr-
skurði kærunefnd-
ar jafnréttismála.
Um daginnog veginn
Ígrundað og málefnalegt
Jóhanna Sigurðardóttir mun
áreiðanlega halda áfram að
tala um þetta mál eins og kæru-
nefnd jafnréttismála hafi aldrei
áður fundið að stöðuveitingu
ráðherra. Baugstíðindi verða
áfram við sama heygarðshornið.
Undir gæðastimpli Háskóla Ís-
lands eða annarra stofnana
munu þeir, sem telja sig eiga
harma að hefna, halda áfram að
afflytja sjónarmið mín.
Ekkert af þessu breytir þó rétti
mínum til að taka þá ígrunduðu
og málefnalegu ákvörðun, sem
ég tók við skipun hæstaréttar-
dómarans. Ekkert af þessu
breytir þó rétti mínum til að
hafa skoðun á vinnubrögðum
kærunefndar jafnréttismála og
nauðsyn þess að setja henni
nýjan lagaramma, ef hún er
knúin til þess af honum að kom-
ast hvað eftir annað að rangri
niðurstöðu. Ekkert af þessu
breytir því, að hér á þessari
síðu á ég þess kost að skýra af-
stöðu mína og bregða ljósi á
það, hvernig staðið er að fram-
setningu mála í fjölmiðlum, án
þess að viðleitni gæti þar til að
sýna alla myndina.
BJÖRN BJARNASON Á BJORN.IS
RICE SVER EIÐ
Þjóðaröryggisráðgjafi Bush Bandaríkjaforseta sver eið áður en hún svarar spurningum
rannsóknarnefndar Bandaríkjaþings um hryðjuverkin 11. september 2001.