Fréttablaðið - 18.04.2004, Qupperneq 8

8 18. apríl 2004 SUNNUDAGUR
Líklega rétt hjá Tomma
„Þegar upp er staðið þá borð-
ar fólk oftast það sem það
langar í.“
Tómas Tómasson veitingamaður. Fréttablað-
ið, 17. apríl.
Skömmustulegur stjóri
„Ég skammaðist mín of mikið
til að hringja í lögregluna.“
Jón Rúnar Hilmarsson, fyrrum framkvæmda-
stjóri Samfés, um fjárdrátt. DV, 17. apríl.
Krulla er stóra ástin
„Þetta er þannig íþrótt að
þegar þú byrjar geturðu ekki
hætt. Krulla er mín stóra
ást.“
Willie Arnason, í Gimli í Kanada, um
krulluíþróttina. Morgunblaðið, 17. apríl.
Orðrétt
HEILBRIGÐISMÁL Starfshópur um
starfsendurhæfingu, skipaður af
heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytinu, leggur til að komið verði á
fót miðstöð starfsendurhæfingar í
því skyni að benda fólki á viðeigandi
úrræði til að auka líkur á atvinnu-
þátttöku.
Samkvæmt upplýsingum frá
Tryggingastofnun hefur öryrkjum
metnum með 75 prósent örorku
fjölgað jafnt og þétt, úr 4,0 prósent-
um árið 1996 í 6,1 prósent árið 2003.
Bent er á að ungir öryrkjar séu hlut-
fallslega fleiri hér á landi en á hinum
Norðurlöndunum og ein ástæðan sé
líkast til sú að ekki séu í boði nægir
möguleikar til starfsendurhæfingar.
Starfshópurinn leggur til að rætt
verði við hagsmunaaðila um að þeir
komi að skipulagningu og fjármögn-
un sameiginlegs starfsendurhæfing-
arkerfis með miðstöð starfsendur-
hæfingar þar sem unnt verði að
meta endurhæfingarþörf eða vinnu-
færni og vísa í endurhæfingar-
úrræði þegar við á. Bent er á að
starfsendurhæfing geti orðið til að
draga úr langvarandi greiðslu at-
vinnuleysisbóta, félagslegrar að-
stoðar sveitarfélaga og úr sjúkra-
sjóðum stéttarfélaga. ■
Í nokkrum dæmum hafa jafnveltveir eða þrír karlmenn verið
saman í að ná sér í fórnarlamb.
Virðist sem þeir laumi lyfjum í
drykk konunnar á skemmtistað,
komi henni svo í heimahús þar
sem hún er misnotuð. Oft vaknar
konan jafnvel við athafnir sem
hún hefði aldrei samþykkt sjálf-
viljug og man ekkert frá því er
hún var á skemmtistaðnum,“ seg-
ir Eyrún Jónsdóttir, umsjónar-
hjúkrunarfræðingur á neyðar-
móttöku vegna nauðgana á Land-
spítala - háskólasjúkrahúsi.
Að sögn Eyrúnar er tíu til
fimmtán konum nauðgað árlega
eftir að sett hafa verið lyf í drykk
þeirra. Erfitt er að sanna að lyf
hafi verið notuð því afar sjaldan
er leitað lyfja í sýnum. Ástæðan
er tvíþætt. Annars vegar er það
hve dýr allsherjar lyfjaleit er, en
hún kostar fjörutíu þúsund krón-
ur. Hin ástæðan er að konur komi
of seint á neyðarmóttökuna til
þess að greina megi lyfin, en þau
skiljast úr líkamanum á einum og
hálfum sólarhring. Sýni eru ein-
göngu send í allsherjar lyfjaleit ef
nauðgunin er kærð.
Sjálfsásakanir
og reiði einkennandi
Sögur fórnarlambanna eru
mjög áþekkar, að sögn Eyrúnar.
Konurnar hafa oftast verið bún-
ar að neyta einhvers áfengis en
sjaldnast mikils. Þær segjast
flestallar þekkja mörk sín og
þær fari aldrei yfir strikið og
verði ofurölvi. Þær muni venju-
lega allar kringumstæður og
myndu aldrei samþykkja að taka
þátt í þeim athöfnum sem þær
vöknuðu við.
Aðspurð segir Eyrún líðan fórn-
arlambanna mjög einstaklings-
bundna.
„Konurnar geta verið í mjög
miklu andlegu ójafnvægi, líður
oft virkilega illa, gráta mikið og
sýna öll hefðbundin áfalls-
einkenni. Aðrar geta verið í sæmi-
legu jafnvægi og geta sagt frá í
samhengi. Þær konur eiga þó ef til
vill eftir að upplifa áfallið seinna,
enda er það misjafnt milli
fólks hvernig það upplifir
áfall,“ segir Eyrún.
Hún segir það
sammerkt með öllum
konunum að þær þjá-
ist af mikilli vanlíðan,
sé mjög misboðið og oft
mjög reiðar.
„Svo eru sjálfsásak-
anir og reiði út í sjálfan
sig einkennandi og er
það ef til vill öðruvísi í
þessum málum en öðr-
um nauðgunarmálum.
Konurnar reyna oft að
kljást við þetta með
því að segja „ef ég
hefði ekki farið“ og
„ef ég hefði ekki
gert...“ og svo fram-
vegis,“ segir hún.
Að sögn Eyrúnar
gerist það alltaf í
svona málum að fólki
líði jafnvel enn verr
eftir á. Ekki síst þegar
nauðgunarlyf eru not-
uð því þá muni konur
ekkert frá atburðin-
um sjálfum, heldur
vakni úr hálfgerðu
dái í aðstæðum sem
þær hefðu aldrei
samþykkt, hvorki
allsgáðar né undir
áhrifum áfengis.
Minnisleysið oft
erfiðast
„Minnisleysið er
oft erfitt fyrir konur
því þær spyrja sig
„hvað sagði ég, hvað
gerði ég“ eða „var
eitthvað sem ég tók þátt í sem
gæti hafa litið út fyrir að hafa
verið af eigin vilja?“. Þær þrá-
spyrja sjálfar sig þrátt fyrir að
muna ekki einu sinni eftir at-
burðinum sjálfum,“ segir
Eyrún.
Þegar hún er spurð að því
hvort þær konur sem er nauðg-
að með hjálp lyfja komi ef til
vill ekki um leið á neyðarmót-
tökuna heldur séu að velta því
fyrir sér hvort þær hafi ein-
faldlega verið ofurölvi og kenni
sér um, segir hún svo vera.
Þessi mál séu erfið viðureignar
því erfitt reynist að sanna þau.
„Flestar konur sem koma á
neyðarmóttökuna eftir nauðgun
gera það til að leita stuðnings
og fá hjálp við að byggja sig
upp aftur. Konum finnst það
erfið tilhugsun að kæra nauðg-
anir, ég tala nú ekki um ef lítið
er um sönnunargögn og annað.
Þær vita sem er að þessi mál
hafa erfitt gengi í gegn
um réttarkerfið,“
segir hún.
Hún segir
aðstæður
s e m
fórnarlömb nauðgana lenda í,
hvort sem þeim hefur verið
byrlað lyf eða ekki, oft líkar.
„Nauðganir eiga sér oftast
stað í heimahúsi geranda, jafn-
vel heima hjá einhverjum sem
fórnarlömbin þekkja og jafnvel
vel. Það sem er ólíkt með lyfja-
nauðgunum er þó hið algera
minnisleysi þar sem kounur
hafa verið á skemmtistöðum og
fá þar í glas og hitta einhverja
sem jafnvel halda að þeim
drykk og annað og síðan vakna
þær upp í aðstæðum þar sem
þær hafa verið misnotaðar og
muna ekkert af því sem gerst
hefur þar á milli,“ segir Eyrún.
Ekki lyfjaleit nema
nauðgun sé kærð
Þegar hún er spurð að því
hvort ekki sé hægt að leita að
tveimur algengustu nauðgunar-
lyfjunum, Rohypnol og smjör-
sýru, hjá konum sem telja sig hafa
verið byrlað lyf segir hún að litlar
líkur séu á að lyfið finnist þegar
konur komi á neyðarmóttökuna.
Flestar konur komi of seint til
þess.
Hún játar því að hægt sé að
greina niðurbrotsefni lyfjanna í
blóði innan sjötíu og tveggja
klukkustunda, en sú rann-
sókn sé of dýr til þess að
hún sé gerð nema
ætlunin sé að
kæra nauðgun-
ina.
„Því miður höfum
við ekki getað sýnt
fram á fjölda tilfella
þar sem nauðgunar-
lyf eru notuð með
niðurstöðum úr rann-
sóknum. Hins vegar
segja málin sína
sögu og teljum við
því að tilfellin séu
milli tíu og fimmtán
á ári hverju,“ segir
hún.
„Það hefur mikið
verið fjallað um
þessi mál erlendis.
Það má í þessu máli
eins og öðrum gera
ráð fyrir því að
fyrst svona hlutir
eru stundaðir er-
lendis og staðfestir
af lögreglu og öðr-
um sem vinna við
svona mál, geta
þeir einnig gerst
hér á landi. Það er
enginn annar veru-
leiki hér en erlend-
is,“ segir Eyrún. ■
Saklaus maður dæmdur:
Náðaður
eftir átján ár
NORÐUR-KARÓLÍNA, AP Ríkisstjóri
Norður-Karólínu hefur náðað mann
sem sat í fangelsi í átján ár fyrir
morð sem hann framdi ekki. Maður-
inn gæti átt rétt á sem svarar yfir
25 milljónum íslenskra króna í
skaðabætur frá hinu opinbera.
„Loksins viðurkenna þeir sak-
leysi mitt,“ sagði Darryl Hunt þegar
sakaruppgjöfin var gefin út. Hunt
var dæmdur fyrir að nauðga og
myrða konu sem var á leið úr vinn-
unni í Raleigh í Norður-Karólínu
árið 1984. Honum var sleppt úr
fangelsi í desember þegar rannsókn
leiddi lögreglu á spor annars manns,
sem síðar játaði á sig morðið. ■
DANSKA KONUNGSFJÖLSKYLDAN
Margrét Þórhildur Danadrottning veifaði
til þegna sinna af svölum Amalienborgar-
hallar.
Afmæli Margrétar
Þórhildar:
Þúsundir
fögnuðu
drottningu
KAUPMANNAHÖFN Tugir þúsunda
söfnuðust saman fyrir framan
Amalienborgarhöll í Kaupmanna-
höfn til að fagna 64 ára afmæli Mar-
grétar Þórhildar Danadrottningar.
Friðrik krónprins og unnusta hans
Mary Donaldson stóðu við hlið
drottningarinnar þegar hún veifaði
til mannfjöldans af svölum hallar-
innar. Auk Hinriks prins, eigin-
manns Margrétar, stóðu yngri son-
ur þeirra Jóakim og kona hans Alex-
andra á svölunum ásamt sonum sín-
um tveimur, Nikolaj og Felix.
Friðrik og Mary munu ganga upp
að altarinu í Kaupmannahöfn 14.
maí næstkomandi, á afmælisdegi
Ólafs Ragnars Grímssonar, forseta
Íslands. ■
TUGIR ÞÚSUNDA FLUTTIR Á
BROTT Sjö manns biðu bana þegar
eitrað klórefnasamband lak úr
verksmiðju í borginni Chongqing í
suðvestanverðu Kína. Yfir 150.000
manns hafa verið fluttir á brott frá
borginni en verið er að vinna að
því að gera klórinn óvirkan með
því að sprauta vatni inn í gastank-
ana. Tvö hundruð þrjátíu og fjórir
létust í gassprengingu í borginni
Chongqing í desember í fyrra.
Fréttaskýring
SIGRÍÐUR D. AUÐUNSDÓTTIR
■ skrifar um nauðgunarlyf.
UNGIR ÖRYRKJAR
Eru sagðir hlutfallslega fleiri hér á landi en
á hinum Norðurlöndunum og ein ástæðan
talin sú að ekki séu í boði nægir mögu-
leikar til starfsendurhæfingar.
Miðstöð starfsendurhæfingar:
Eykur líkur á
atvinnuþátttöku
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/P
JE
TU
R
■ Asía



  


Lyfjanauðgarar oft
tveir eða þrír saman
Allt að fimmtán konum er nauðgað árlega eftir að lyf hafa verið sett út í drykk þeirra á skemmti-
stað. Nauðgararnir vinna oft tveir eða þrír saman. Algört minnisleysi, sjálfsásakanir og reiði eru
sameiginlegar tilfinningar fórnarlambanna.