Fréttablaðið - 22.04.2004, Blaðsíða 22

Í gær var því spáð að í dag yrðihægur norðaustan á höfuð-
borgarsvæðinu, skýjað með
köflum og tíu stiga hiti – jafnvel
allt að 13 stiga hita. Sem sagt
fallegt vorveður á sumardaginn
fyrsta. Svona veður er besta
veðrið. Ef það yrði aðeins hlýrra
gætum við ekki verið í jakka ut-
andyra og lentum í vandræðum
með hvar við ættum að geyma
veskið og bíllyklana. Ættum á
hættu að enda með magabelti
með tuðru framan á okkur eins
og túristar í löndum sem búa
ekki við sömu veðursæld og við.
Nei, þá er betra að halda hitan-
um nálægt 13 gráðunum og stilla
vindinn örlítið að norðri svo við
getum gengið í þrjú korter án
þess að svitna eða setjast til að
kasta mæðinni.
Ég hef áður skrifað um það hér
hvað veðrið er að verða gott. Og
ég undra mig á því enn hvað við
sem fæddumst um 1960 vorum
óheppin að lifa fyrstu 40 árin í
kuldakasti. Þegar veturnir voru
slabb; eitthvert undarlegt sam-
bland af regni og snjó – rigning
sem rann ekki burt eða vatnssósa
snjór sem hvorki var hægt að
hnoða eða renna sér á. Vorin,
strekkingur og lárétt rigning.
Góðviðrisdagar að sumri, örlítil
sólarglæta milli skúra. Þeir sem
ferðuðust innanlands og vildu elta
veðrið þurftu að eiga hraðskreiða
bíla. Haustin komu með fögur og
kyrrlát kvöld en kolbrjálaða daga
með suðaustan báli sem sóðaði öll
lauf af trjám á dagsparti og
nokkrar þakplötur í leiðinni.
Haustið kom einn daginn; kvaddi
sumarið við sólarupprás og
heilsaði vetrinum um kvöldmatar-
leytið. Framundan var sjö mánaða
vetur.
Er það furða þótt við skiljum
ekki í landnámsmönnunum að
setjast hér að. Það var ekki eins
og þeir hefðu um fátt annað að
velja. Þetta voru menn og konur
sem áttu Norður-Atlantshafið;
sigldu upp ár að hjarta Rússlands,
langt suður eftir Spánarströndum
og hefðu örugglega getað náð í
veðursældina á Kanaríeyjum ef
þeir hefðu kært sig um. Þær eyjar
voru svo til óbyggðar á þessum
árum og hefðu ágætlega borið eitt
stykki íslenska þjóð. En þetta fólk
valdi Ísland – þeim fannst það
best; landkostir góðir og veðrið
fínt. Og þannig var það. Og það
eru til fróðir menn sem segja að
þannig sé það aftur að verða.
Og hvílík breyting fyrir okkur,
ef það er rétt. Hvað eigum við þá
að gera við öll harmkvæðin um
klakann eða hugmyndir okkar um
fólkið sem var hert við óblíða
náttúru og afleitt veður? Það mun
verða erfitt fyrir okkur að venja
okkur við nýtt Ísland og blíðara –
en það er örugglega þess virði. Og
enginn dagur er betur til þess fall-
inn en þessi; sumardagurinn
fyrsti. ■
Það verður að viðurkennast aðstundum finnst manni Vinstri
hreyfingin grænt framboð vera
hálf utanveltu í íslenskum stjórn-
málum. Flokkurinn er allur ein-
hvernveginn úr takti við þjóðfé-
lagið. Einhverskonar furðulegt
samansafn af últra kommum úr
hinu allra villtasta vinstri og svo
handfylli af öfgafullum þjóðern-
issinnum. Hóparnir virðast eiga
það eitt sameiginlegt að vera á
móti allri framþróun. Sérstaklega
virðist flokksmönnum uppsigað
við nútímann. Sjálft hugtakið nú-
tími er meira að segja skammar-
yrði þar á bæ ef marka má skrif
margra pótintáta flokksins.
Gagnrýni frá vinstri
Fyrirfram hefði maður haldið
að allra vinstrisinnuðustu sósí-
alistarnir væru hvað ánægðastir
með flokkinn sinn. En það er ekki
svo, - þótt Steingrímur J. vilji
meina að VG sé eini sanni vinstri
flokkur landsins. Tengslaleysi VG
við nútímann, það er að segja
þann raunveruleika sem fólk lifir
í frá degi til dag, kom bersýnilega
í ljós síðastliðinn laugardag þegar
vinstri sósíalistarnir í flokknum,
með Óla komma í broddi fylking-
ar, gagnrýndu forystu flokksins
harðlega fyrir að láta stjórnast af
sjónarmiðum háskólamenntaðs
fólks og kvenna í efri millistétt en
að alþýðan – salt jarðar – hafi ekki
lengur neina rödd í flokki almúg-
ans. Þótti brýnt að halda sérstak-
an fund almúgafólks til að reyna
að reyra forystuna aftur við jörð-
ina.
Fílabeinsturn Katrínar
Þótt þetta sé að sönnu dálítið
skrítið þá kemur þessa óánægja
kannski ekki svo ýkja á óvart.
Staðreyndin er nefnilega sú að VG
er alls ekki flokkur hinna vinnandi
stétta. Tengslaleysi flokksforyst-
unnar við verkafólk kristallaðist
kannski einna best í sjónvarpsvið-
tali sem tekið var við hina annars
stórefnilegu Katrínu Jakobsdóttur
þegar hún var kosin varaformaður
flokksins fyrir nokkru. Katrín var
spurð að því hvað henni þættu
brýnustu verkefnin framundan í
íslenskri pólitík. Hún svaraði
spurningu fréttamannsins ekki á
þann hátt að brýnast af öllu væri
að rétta hlut alþýðunnar í landinu.
Hún hélt ekki innblásna ræðu um
bág kjör verkalýðsins eða bænda
eða einstæðra mæðra. Hún ætlaði
ekki að berjast gegn óréttlæti
heimsins, ekki að berjast gegn
misskiptinu gæðanna í samfélag-
inu eða gegn valdníðslu valda-
stéttarinnra. Nei, nýbökuðum
varaformanni flokks alþýðunnar,
arftaka Kommúnistaflokksins,
Sósíalistaflokksins og Alþýðu-
bandalagsins þótti ekkert af þessu
þess vert að setja á oddinn. En
hvað þótti henni þá brýnast af öllu:
Jú, að breyta orðræðunni í íslensk-
um stjórnmálum. Orðræðunni!
Það var brýnast. Að breyta orð-
ræðunni. Ég skil vel að Óla komma
og félögum þyki forysta flokks
síns komin ansi hátt upp í fíla-
beinsturninn. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um sumardaginn fyrsta.
22 22. apríl 2004 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Afríku hefur ekki vegnað vel,þegar á heildina er litið.
Ástandið þarna suður frá er samt
ekki alveg svart. Skin og skúrir
skiptast á, en skúrirnar verða
stundum að skýfalli.
Skoðum efnahaginn fyrst.
Meðaltekjur á mann í Afríku
sunnan Saharaeyðimerkurinnar
hafa aukizt um fimmtung síðan
1960, en það er næstum ekki
neitt á svo löngum tíma. Til við-
miðunar hafa tekjur á mann í há-
tekjulöndum heimsins þrefald-
azt síðan 1960. Afríka hefur því
verið að dragast aftur úr. Að
réttu lagi hefðu Afríkuþjóðirnar
þó e.t.v. heldur átt að draga á
okkur hin. Hvers vegna? Fátæk
lönd eru fátæk m.a. vegna þess,
að þau eiga eftir að nýta sér ýmis
hagvaxtarfæri, sem ríku löndin
hafa þegar fært
sér í nyt. Hagvaxt-
argeta fátækra-
ríkja þriðja heims-
ins er að því skapi
meiri en í hátekju-
löndum. Eftir því
ætti bilið milli
ríkra landa og fá-
tækra að fara
minnkandi, þótt
fleira hangi á spýt-
unni. Fátækralönd-
in eiga t.d. eftir að
finna færa leið til
að senda öll börn
og unglinga í skóla
til að afla sér
menntunar. Þau eiga eftir að
byggja upp fjármagn og fram-
leiðslutæki, sem duga til að
knýja efnahagslífið áfram af
fullum krafti. Og þau eiga eftir
að opna hagkerfi sín nógsamlega
fyrir viðskiptum og áhrifum er-
lendis frá, en þar stendur eigin-
gjörn búverndarstefna hátekju-
landanna í veginum, því að þau
girða fyrir innflutning á land-
búnaðarafurðum frá þróunar-
löndum. Á hinn bóginn hefur
stjórnarfarið í mörgum Afríku-
löndum batnað til muna undan-
gengin ár: einræði hefur þurft að
víkja fyrir lýðræði í hverju land-
inu á eftir öðru. Þessi þróun í átt
til aukins lýðfrelsis og mannrétt-
inda skapar að sínu leyti betri
skilyrði en áður til framsóknar á
öðrum sviðum. Þetta hangir sam-
an. Tvö lönd, Nígería og Suður-
Afríka, standa á bak við röskan
helming allrar framleiðslu í Afr-
íku, og þau eru nú bæði undir
lýðræðisstjórn. Bara það endist.
Brostnar vonir
Samt eru til lönd í Afríku, þar
sem ýmislegt hefur gengið vel
við erfiðar aðstæður. En þróun-
in er býsna skrykkjótt. Löndum
gengur stundum vel í nokkur ár,
jafnvel áratugi, og þá fer allt úr
skorðum. Þannig var Fílabeins-
ströndin að ýmsu leyti til fyrir-
myndar í 20-30 ár eftir sjálf-
stæðistökuna 1960. Sjálfstæðis-
hetjan Houphouët-Boigny sat á
forsetastóli frá 1960 til dauða-
dags 1993 og stóð sig nokkuð vel
framan af ferlinum, stjórnarfar-
ið var stöðugt, og efnahagurinn
blómstraði, en forsetinn tók þá
að lýjast (menn eiga helzt ekki
að sitja of lengi í svona embætt-
um) og byrjaði að byggja sér
minnismerki, m.a. nákvæma
eftirlíkingu af Péturskirkjunni í
Róm langt frá mannabyggðum í
miðri eyðimörkinni. Friðurinn
slitnaði í sundur. Herinn rændi
völdum um jólin 1999, og landið
hefur logað í ófriði æ síðan.
Kenía er annað dæmi. Þetta
forkunnarfallega miðbaugsland
býr við milt loftslag nema með-
fram ströndinni, því að landið
liggur annars hátt yfir sjávar-
máli. Að fengnu sjálfstæði 1964
tók Kenía miklum framförum
næstu 20-25 árin. Efnahagurinn
vænkaðist ár fram af ári. Kenía
bar af grannlöndunum, Úgöndu
og Tansaníu, og þurfti reyndar
ekki mikið til. Ídí Amín ruddist
til valda í Úgöndu 1971 og lagði
það fallega land í rúst á fáum
árum með morðum og öðru of-
beldi (hann lét t.d. myrða há-
skólarektor, þar eð heiðursnafn-
bót handa forsetanum lét á sér
standa), og hann linnti ekki lát-
um fyrr en Tansaníuher bolaði
honum frá völdum 1979, en þá
tók ekki betra við: 400.000
manns voru myrt þessi ár. Það
byrjaði ekki að rofa til í Úgöndu
fyrr en 1985-86, þegar friður
komst á og landið fékk nýjan
forseta, uppreisnarmanninn og
fyrrum marxistann Yoweri
Museveni, sem situr enn við
völd og hefur staðið sig nokkuð
vel þrátt fyrir þrásetuna.
Ástandið var friðsælla í Tansan-
íu alla tíð, en þó afleitt, þar eð
landsfaðirinn og ljóðaþýðandinn
Júlíus Nyerere, sem var forseti
1962-85, sótti fyrirmyndir sínar
um hagskipulag o.fl. til Sovét-
ríkjanna og lagði með því móti
sára fátækt á fólkið sitt.
Betri stjórn
Nú er öllum löndunum þrem
betur stjórnað en áður. Lýðræði
hefur eflzt, þótt því sé enn
ábótavant, og markaðsbúskapur
er reglan, svo að von er á frek-
ari framförum næstu ár. Blöðin
eru frjáls. En þetta er ekki nóg.
Stjórnmálastéttin er sérdræg
þrátt fyrir sára fátækt almúg-
ans. Þingmenn og ríkisforstjór-
ar í Keníu taka sér t.d. hærri
laun og meiri hlunnindi en
tíðkast hér heima. Skefjalaus
sjálftaka forréttinda er ekki til
þess fallin að efla sátt og sam-
lyndi og auka almannahag.
Skálmöldin í Naíróbí, höfuðborg
Keníu, er nú orðin slík, að það
væri nánast óðs manns æði að
taka sér leigubíl milli húsa eftir
myrkur með ókunnum bílstjóra,
hvað þá að fara fótgangandi.
Mannfólkið er stundum örugg-
ara innan um villidýrin úti á
sléttunum. ■
Umræðan
EIRÍKUR BERG-
MANN EINARS-
SON
■
skrifar um Vinstri
hreyfinguna grænt
framboð.
Breytileg átt
■ Af netinu
Að breyta orðræðunni
Gleðilegt sumar
■
Þingmenn og
ríkisforstjórar í
Keníu taka sér
t.d. hærri laun
og meiri hlunn-
indi en tíðkast
hér heima.
Skefjalaus
sjálftaka for-
réttinda er ekki
til þess fallin
að efla sátt og
samlyndi og
auka almanna-
hag.
Sérfræðingar ráði dómara
Nú er svo komið að við virðumst vera
að horfa upp á það sama varðandi
ráðningu hæstaréttardómara og varð
til þess að reglum um ráðningu há-
skólakennara var breytt; ráðherra
felur vini sínum stöðuna, og hæsti-
réttur hefur aðeins formlegt umsagn-
arvald, líkt og Háskólinn hafði áður
fyrr. Hæstaréttardómarar gegna ekki
síður mikilvægu starfi en háskóla-
kennarar, og því er að mínu mati
eðlilegast að komin verði upp nefnd
sérfræðinga til að fjalla og sjá um
ráðningu hæstaréttardómara, til að
sporna við „einkavinavæðingu“ ríkis-
stjórnarinnar.
HLYNUR ORRI STEFÁNSSON Á POLITIK.IS
Allir alltaf að klúðra
Merkilegt nokk þá eru allir alltaf að
klúðra. Þrátt fyrir alla þessa ráðgjöf,
sem vafalaust veltir miklum fjárhæð-
um hér á landi sem annars staðar,
eru ótrúlega margir með appelsínu-
húð, ótrúlega margir lifa á kaffi og
bjór, hreyfa sig aldrei neitt og kaupa
sér frekar twix en tómat. Ótrúlega
margir eru í fötum sem eru ekki í
tísku og ótrúlega margir skulda
miklu meira en þeir geta nokkurn
tíma borgað. Ráðgjafarnir, sem eru
ábyggilega flestir gott fólk, virðast
lítil áhrif hafa. Hver og einn þarf
bara að fíaskóast eins og honum
hentar. En markaðssetning ráðgjafar-
innar er eigi að síður glæsilegt afrek
miðað við árangur.
KJ Á MURINN.IS
Ekki gert ráð fyrir kostnaði
Kynningin á hugmyndinni um lengstu
neðansjávargöng út í lítið íslenskt
sjávarþorp var með miklum ólíkind-
um. Þeir sem sáu frétt Morgunblaðs-
ins um þessa áróðursbrellu Ægisdyra
þurftu til dæmis virkilega að leggja
sig fram til að átta sig á því að inni í
þessum meinta „þjóðhagslega ávinn-
ingi“ var ekki gert ráð fyrir kostnaði
við gangagerðina. Og sú staðreynd að
göngin eiga að skila „ávinningi“ þeg-
ar undan er skilinn kostnaðurinn
verður félagsmönnum í Ægisdyrum
til að óska þess að hið opinbera leggi
fram tugi milljóna króna í rannsóknir
á því hvort að göngin geti verið hag-
kvæm. Þó liggja fyrir útreikningar á
kostnaði við göngin og þeir útreikn-
ingar sýna að jafnvel þessi meinti
þjóðhagslegi ávinningur, sem er auð-
vitað enginn ávinningur nema í besta
falli fyrir þá sem fengju niðurgreidd
göng, yrði minni en enginn.
VEFÞJÓÐVILJINN Á ANDRIKI.IS
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um Afríku.
Um daginnog veginn
VINSTRI GRÆNIR
Frá kosningavöku VG í fyrra. Greinarhöfundi finnst flokkurinn hálf utanveltu í íslenskum
stjórnmálum.