Fréttablaðið - 23.04.2004, Blaðsíða 20

Framsóknarmenn eru ekki sáttirvið Davíð Oddsson. Þeir eru
ekki sammála um ágæti stjórnar-
samstarfsins. Það að forsætisráð-
herra skyldi kynna frumvarp um
eignarhald á fjölmiðlum, fram-
sóknarmönnum að óvörum, hleypti
illu blóði í marga, ekki síst þar sem
Halldór Ásgrímsson var ánægður
með niðurstöðu nefndar mennta-
málaráðherra um sama mál. Hann
hafði einn ráðherra Framsóknar
fengið að lesa skýrsluna. Aðrir
höfðu ekki séð hana þegar Davíð
lagði fram frumvarpið, sem gengur
lengra en skýrslan. Þetta fyrir-
komulag hefur ekki mælst vel fyrir
í Framsóknarflokknum.
Þingmenn Framsóknarflokks-
ins hafa haft uppi stór orð um
framgöngu forsætisráðherra. Á
ríkisstjórnarfundi í dag verður
skýrslan rædd og hún kynnt að
loknum fundi stjórnarinnar. Ekki
nóg með það, frumvarp forsætis-
ráðherra verður einnig rætt þar.
Hvað verður um þá miklu and-
stöðu sem er innan Framsóknar-
flokksins verður forvitnilegt að
sjá. Þingmönnum sem Fréttablað-
ið hefur rætt við þykir í hæsta
máta einkennilegt að frumvarpið
hafi verið lagt fram á sama tíma
og flestir ráðherrar ríkisstjórnar-
innar fengu að sjá skýrsluna
fyrsta sinni. Auk þess eru fáir
sem sjá að málið sé svo brýnt að
Alþingi samþykki afbrigði til að
afgreiða það áður en þingmenn
halda í fimm mánaða sumarfrí.
Enginn þeirra þingmanna sem
rætt var við hefur viljað tala und-
ir nafni. Allir eiga það sameigin-
legt að vilja tjá sig, gegn því að
ekki verði vitnað til þeirra. Af
þeim samtölum er ljóst að það er
ekki einungis hið óvænta frum-
varp Davíðs sem veldur erfiðleik-
um. Útlendingafrumvarp Björns
Bjarnasonar hefur gert Fram-
sóknarflokknum erfitt fyrir og
ekki er almenn ánægja með það
innan flokksins. Skipun dómara í
Hæstarétt og eftirmál þess, eink-
um og sér í lagi orð Björn Bjarna-
sonar um ágæti jafnréttislaga,
hafa fallið í grýttan jarðveg innan
Framsóknarflokksins. Árna
Magnússon félagsmálaráðherra,
sem fer með jafnréttismál, og
Björn Bjarnason greinir verulega
á um jafnréttislögin. Endurteknar
fullyrðingar Björns um lögin
virka eins og ónot.
Ef marka má það sem þing-
menn segja áður en þeir þurfa
að segja af eða á um frumvarp
Davíðs er ekki að sjá að vilji sé
til að samþykkja afbrigði svo
málið komist á dagskrá þingsins
fyrir sumarlokun þess. „Get
ekki ímyndað mér að sátt verði í
ríkisstjórninni ef frumvarpið
gengur lengra en skýrslan,“
sagði einn þingmannanna og
endurómar það nokkuð það sem
aðrir sögðu. ■
Líflegar umræður voru umvæntanlegt fjölmiðlafrumvarp
Davíðs Oddssonar á spjallsíðum á
netinu í gær, sumardaginn fyrsta.
Nær allir sem létu í sér heyra
gagnrýndu stefnu og vinnubrögð
forsætisráðherra. Kváðu sumir
mjög fast að orði. Þannig sagði
Hector á spjallvefnum malefn-
in.com: „Nú er DO orðinn algjör-
lega galinn. Hann valtar yfir allt
og alla í blindni. Persónuleg
vandamál hans eru farin að trufla
lýðræðið og eðlilega umræðu hér
á landi. Það er kominn tími til að
hann fari frá, og það stax“.
Málverji sem
kallar sig Lysandi
taldi að Davíð hefði
sitt fram: „Halldór
er farinn að sjá for-
sætisráðherrastól-
inn í hyllingum og
mun þóknast Davíð
í öllu til þess að
spilla ekki stjórn-
a r s a m s t a r f i n u .
„Annamaria var
ekki sama sinnis og
skrifaði: „Spáði því
fyrir löngu og geri
enn að það verða
stjórnarslit áður en
Halldór fær að
setjast í stólinn“.
Og hún bætir við:
„Einhvern veginn
finnst mér allt vera
farið að snúast öfugt í höndunum
á aumingja Davíð síðustu misser-
in... Allt sem hann taldi sig trúa á
og kom í framkvæmd verður hon-
um sjálfum að fótakefli.... Frelsi
fjármagnsins gegnir honum ekki
baun svo þetta er örugglega að
verða ein allsherjarmartröð fyrir
karlangann“.
Lög óumflýjanleg?
Málverjinn Milton Friedman
(sem mun alls ótengdur sam-
nefndum hagfræðingi) sá málið
öðrum augum: „Sjaldan er ég
fylgjandi höftum en eftir mikla
umhugsun held ég að þessi lög séu
óumflýjanleg. Fjölmiðlar eru
öðruvísi en annar rekstur, þeim
fylgja of mikil völd til að hægt sé
að sleppa þessari lagasetningu.
Það gengur ekki upp að sama fyr-
irtæki og er með markaðsráðandi
stöðu í mat, lyfjum, bygginga-
vörum, blómum og áreiðanlega
margt fleira eigi
líka alla fjölmiðla
sem gætu mögu-
lega veitt því að-
hald. RÚV og
Mogginn veita
engum aðhald
fyrr en dómur er
fallinn. Þetta fyr-
irtæki fær að
hafa þessa stöðu
sökum þess hver-
su lítill markað-
urinn er. Hvergi
annars staðar
fengi einn aðili að
ráða 50–60% af
matvælamark-
aðnum. Þess
vegna er það al-
gjörlega lífs-
nauðsynlegt að
til staðar séu fjölmiðlar sem geta
veitt því aðhald“.
Og Milton Friedman heldur
áfram: „Ef þetta sama fyrirtæki á
líka fjölmiðlana þá erum við bara
komin til Ítalíu. Ekkert aðhald og
smám saman nær fyrirtækið und-
irtökum alls staðar. Hefur nú
þegar keypt næststærsta stjórn-
málaflokk landsins. Framsókn
virðist vera næst á dagskrá miðað
við fréttameðhöndlun kvöldsins.
Ef lýðræði á að ríkja þá þarf að
aðskilja Baug frá fjölmiðla-
markaðnum. Það eitt að þetta fyr-
irtæki sæki inn í þennan bransa
sem er alls óskyldur kjarnastarf-
semi fyrirtækisins segir að þarna
er eitthvað gruggugt í gangi. Ann-
ars þarf maður svo sem ekki ann-
að en að lesa milli línanna í FBL til
að sjá það“.
Málverjinn Zobi notar sams
konar rök með öfugum formerkj-
um og skrifar: „En það er í fínu
lagi að sami maðurinn: 1. Sé dóms-
málaráðherra = yfirmaður lög-
gæslu, skaffar dómstólum fé og
skipar dómara = framkvæmda-
vald og dómsvald? 2. Sé þingmað-
ur = löggjafarvald? 3. Sé borgar-
fulltrúi í Reykjavík? 4. Sé stór
hluthafi í stærsta dagblaði lands-
ins?“
Vinni á lokaorðið í þessari
syrpu: „Ég hef þegar bent á að
ekki þótti ástæða til lagasetninga
þegar ekki hallaði á forsætisráð-
herra í íslenskri fjölmiðlun. Nú er
lag segja menn. Þetta er ósann-
færandi. Þetta er líka alvarlegt í
ljósi þess hvernig frjálsum blöð-
um hefur gengið að fóta sig fjár-
hagslega. Stendur kannski til að
þrengja að rekstri þeirra og vana
þannig mátt þeirra til að miðla
skoðunum?“ ■
Mál manna
SIGURJÓN M. EGILSSON
■ skrifar um skiptar skoðanir innan
ríkisstjórnarinnar.
20 23. apríl 2004 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Fjölmiðlaskýrsla nefndar mennta-málaráðherra og frumvarpsdrög
Davíðs Oddssonar forsætisráðherra
um samþjöppun eignarhalds á fjöl-
miðlum eru að verða einhver heit-
ustu skjölin í íslenskri stjórnsýslu
þessa dagana. Menntamálaráðherra
er búinn að hafa þessa skýrslu hjá
sér í rúman hálfan mánuð og kynnti
síðan skýrsluna í ríkisstjórnina fyrr
í vikunni, en þá ber svo við að Davíð
Oddsson er tilbúinn með frumvarp
um málið – að því er best verður séð
án mikils samráðs við menntamála-
ráðherra sinn, hvað þá aðra ráð-
herra í ríkisstjórninni. Það er alveg
sama hvaða mælistiku menn kjósa
að bregða á þessi vinnubrögð og
þessa málsmeðferð – þetta ber af-
skaplega sérkennilega að. Ólíklegt
verður þó að teljast að mikill ágrein-
ingur verði um þetta mál nú, þar
sem uppstokkun í ríkisstjórninni er
framundan og menn ekki tilbúnir að
rugga bátnum umfram það sem því
fylgir
Samfylkingarmenn hafa upp á
síðkastið verið með háværar kröfur
um að skýrsla nefndar menntamála-
ráðherra verði birt, enda hefur
flokkurinn kvatt sér hljóðs á Alþingi
í málinu og lagt fram sína eigin til-
lögu að þingsályktun um hvernig
best sé að taka á hugsanlegum sam-
þjöppunarvanda. Flest bendir hins
vegar til að nú muni hið nýja frum-
varp Davíðs Oddssonar verða keyrt
í gegnum þingið fyrir þinglok, sem
vissulega er tæknilega mögulegt.
Hins vegar er ekki hægt annað en að
deila áhyggjum með samfylkingar-
mönnum, ef opinber umræða um
skýrsluna og frumvarpið mun drag-
ast mikið á langinn.
Það eru aðeins um tvær vikur til
þingloka og hér er á ferðinni mál
sem heppilegt væri að fengi tals-
verða umræðu – bæði í þinginu og
úti í þjóðfélaginu. Slík flýtimeðferð
er hins vegar ekki bara óæskileg
heldur líka óþörf – því þegar allt
kemur til alls þá er enginn að-
kallandi dagstimpill á því að setja
reglur um þetta eignarhald á þessu
vorþingi.
Fjölbreytni í fjölmiðlum
Umræðan um samþjöppun eign-
arhalds er ein birtingarmynd um-
ræðunnar um nauðsyn þess að halda
uppi fjölbreytni í fjölmiðlum. Fáir
draga orðið mikilvægi þess í efa og
eflaust styttist í að orðalagið „fjöl-
breytni í fjölmiðlum“ verði að póli-
tískum rétttrúnaði hér á landi eins
og víðast annars staðar á Vestur-
löndum. Það er ekkert að því í sjálfu
sér. Í þessum anda eru meginsjónar-
miðin að baki skipunarnefndar
menntamálaráðherra og þetta eru
meginsjónarmiðin sem Samfylking-
in hefur sett fram og byggja m.a. á
samþykktum og tilmælum Evrópu-
ráðsins um einmitt þessa fjöl-
breytni.
En þó menn deili um leiðir eiga
þeir það sameiginlegt að horfa nán-
ast eingöngu til stóru fjölmiðlanna
sem starfa á landsvísu. Áhyggjurn-
ar snúast um að samþjöppun auðs og
valds sé farin að gera fjölmiðlaflór-
una einsleitnari. Átakafletirnir
markast raunar verulega af þeim
hjólförum sem skorin voru í svörð
umræðunnar í vetur, í tengslum við
átök forustu Sjálfstæðisflokks við
fjölmiðla sem eru í eigu Baugs. Í
samræmi við þetta virðast leynitil-
lögur sem kynntar hafa verið í ríkis-
stjórn miðast við hvernig beri að
taka á þessum miðlum. Raunar hef-
ur líka komið fram að fjölmiðla-
nefndin telji brýnt að efla RÚV til að
tryggja fjölbreytnina.
Hágróður og lággróður
Umræðan um fjölmiðlafjöl-
breytni einskorðast með öðrum orð-
um við fjölbreytni hins landsdekk-
andi hágróðurs í íslenskri fjöl-
miðlaflóru. Enginn virðist svo mikið
sem hafa leitt hugann að því, að í
landinu þrífst fjölbreyttur lággróð-
ur ýmissa fjölmiðla, sem höfða til
nærumhverfis síns en starfa ekki á
landsmælikvarða. Vandamál þess-
ara fjölmiðla er ekki hættulega mik-
ið ríkidæmi – heldur miklu heldur
hættulega lítið ríkidæmi.
Rekstrargrundvöllur héraðs-
frétta- og hverfablaða og annarra
nærfjölmiðla er almennt séð erfiður
þrátt fyrir að ný könnun sýni að
veruleg eftirspurn sé eftir slíkum
fjölmiðlum. Það liggur jafnframt
fyrir að slíkir miðlar eru gríðarlega
mikilvægir í uppbyggingu og sam-
heldni nærsamfélaga og auka lífs-
gæði og byggðafestu á þeim svæð-
um sem þeir starfa. Þessir miðlar
hafa hins vegar ekki staðið fyrir
flugeldasýningum í deilum við ráð-
herra eða forustumenn landsins þótt
þeir veiti almenningi hljóðlega mik-
ilvæga þjónustu. Sú þjónusta er þó
takmarkaðri og minni en annars
væri vegna þess að þessir miðlar
starfa á óheppilega litlum markaði
og rekstrargrundvöllurinn er erfið-
ur. Þar skipta opinberar og hálfop-
inberar álögur og íþyngjandi reglur
oft miklu. Engu að síður eru þessir
miðlar gríðarlega mikilvægur hluti
af fjölbreytninni og lýðræði nær-
samfélagsins. Þessi vídd fjöl-
breytninnar er hins vegar ekkert
rædd þegar keyra á í gegn nýjar
reglur.
Ef menn meina eitthvað með
því að fjölbreytni í fjölmiðlum sé
mikilvæg þarf að hugsa til flór-
unnar í heild – ekki bara skoða há-
gróðurinn. Þetta er lítið dæmi um
hversu fráleitt það er að afgreiða
þessa umræðu alla á tveimur
vikum – ekki síst þegar haft er í
huga að þrátt fyrir leyndar
skýrslur og lærðar þingsályktan-
ir hafa menn enn ekki áttað sig á
hve fjölbreytt fjölbreytnin í raun
þarf að vera. ■
Náttúruspjöll?
Ég á gamla frænku sem hefur
alltaf verið býsna hornótt. Fátt
gerði hana reiðari en tilhugsunin
um barrtrén á Þingvöllum – ég er
eiginlega viss um að hún hafi
aldrei viljað fara austur vegna
þeirra. Þetta voru í huga hennar
framandi verur í íslenskum þjóðar-
líkama sem höfðu komist þangað
inn með svikum [...]. Ég er alinn
upp við að fussa og sveia þegar
ekið er fram hjá furulundinum í
þjóðgarðinum[...]. Því verð ég dá-
lítið hissa þegar ég heyri menn
kvarta yfir því að höggvin hafi
verið barrtré og aspir á Þingvöllum
og láta eins og það séu meiriháttar
náttúruspjöll. DV tókst meira að
segja að koma Birni Bjarnasyni
enn einu sinni á forsíðu út af
þessu. Ég hélt einmitt að hug-
myndin væri að varðveita svæðið í
sem upprunalegastri mynd og þá
væntanlega losna við útlenda trjá-
gróðurinn smátt og smátt; það
væri í anda þess tíma sem vill sjá
þjóðgarða upp um öll holt.
EGILL HELGASON Á STRIK.IS
Hvar er ábyrgð bankanna?
Auðvitað á ekki að láta forsvars-
menn bankakerfisins komast upp
með að eyðileggja viðleitni sam-
félagsins til að smíða lánakerfi
sem auðveldar landsmönnum að
eignast húsnæði á eins auðveldan
og ódýran hátt og kostur er. [...]
Nægir nýjum eigendum þeirra ekki
tugmilljarða gróðinn, sem streymir
í vasa þeirra? Og hvað segir hinn
margrómaði markaður almennt
um háttalag af þessu tagi? Telja
menn sig þar á bæ ekki bera neina
samfélagslega ábyrgð?
ÖGMUNDUR JÓNASSON Á OGMUNDUR.IS
Kristilegt ÍTR
Í fjórum af sex hverfum borgarinn-
ar eru guðþjónustur og helgistund-
ir hluti af hátíðarhöldunum [á
sumardaginn fyrsta], skrúðgöngur
fara frá kirkjum eða að kirkjum.
Hvernig stendur á því að ÍTR telur
það vera hlutverk sitt að fylla
bekkina í kirkjum borgarinnar?
Sumardagurinn fyrsti er ekki
kristilegur hátíðsdagur, hann er úr
heiðnum sið...
ÓLI GNEISTI Á VANTRU.NET
■ Af netinu
Titringur í stjórnarsamstarfinu
Um daginnog veginn
BIRGIR GUÐ-
MUNDSSON
■
skrifar um
fjölbreytni í
fjölmiðlum.
Fábreytni í fjöl-
miðlahugsun
DAVÍÐ ODDSSON
Væntanlegt frumvarp forsætisráðherra
um fjölmiðla vekur heitar deilur.
Hlerað á netinu
■ Fáir netverjar mæla fjölmiðla-
frumvarpi Davíðs Oddssonar bót.
Þrengt að fjölmiðlum
og skoðanaskiptum