Fréttablaðið - 26.04.2004, Blaðsíða 16

Þeir sem vilja leita að málefnaleg-um forsendum fyrir fjölmiðla-
frumvarpi Davíðs Oddssonar fara í
geitarhús að leita ullar. Forsendur
þessa frumvarps eru ekki málefnaleg-
ar. Frumvarpið snýst ekki um almenn-
ar reglur um starfsskilyrði einnar at-
vinnugreinar. Frumvarpið er ekki
hægt að skilja öðruvísi en í samhengi
við afstöðu Davíðs Oddssonar til fjöl-
miðla Norðurljósa og sem öllum borg-
urum landsins ætti að vera ljós. Davíð
hefur verið óþreytandi við að skýra
þessa afstöðu. Og hún er skýr: Hann
telur þessa fjölmiðla vonda og að
illska þeirra beinist sérstaklega gegn
honum sjálfum. Í skjóli opins umboðs
frá flokksmönnum sínum til að gera
það sem hann helst kýs hverju sinni –
jafnvel þótt það kunni að brjóta ræki-
lega í bága við stefnuskrá flokksins –
og óendanlegs langlundargeðs sam-
starfsflokks í ríkisstjórn hefur hann
sett saman frumvarp að lögum sem er
ætlað tvennt: Í fyrsta lagi að hluta
sundur fyrirtæki með lögum. Ef lögin
ná fram að ganga verður það í fyrsta
skipti í Íslandssögunni sem Alþingi
tekur slíka ákvörðun. Og í raun er
vandfundið grófara dæmi um íhlutun
ríkisvaldsins gagnvart fyrirtæki eða
atvinnugrein. Í öðru lagi að neyða
hluta af núverandi eigendum Norður-
ljósa til að selja eign sína í fyrirtæk-
inu.
Fjölmiðlafrumvarp Davíðs Odds-
sonar umturnar rekstrarumhverfi
heillar atvinnugreinar án þess að
nokkur tilraun hafi verið gerð við und-
irbúning þess til að kalla eftir sjónar-
miðum starfsstéttanna sem vinna inn-
an hennar, þeirra sem reka fyrirtæki í
greininni eða annarra hagsmunahópa.
Menn geta ímyndað sér hvort annað
eins gæti gerst í annarri atvinnugrein
– segjum til dæmis sjávarútvegi. Fjöl-
miðlafrumvarp Davíðs stríðir gegn
eignarréttarákvæðum stjórnarskrár-
innar og atvinnufrelsi manna. En síð-
ast en ekki síst er frumvarpið aðför að
tjáningarfrelsinu.
Forsætisráðherra er í nöp við til-
tekna fjölmiðla og finnst umfjöllun
þeirra ekki góð. Hann knýr því í gegn
lög til að eyðileggja þá. Er furða þótt
að fólk sé almennt hlessa. Getur þetta
gerst á Íslandi árið 2004? Og það með
stuðningi Sjálfstæðisflokksins, sem
hefur sótt fylgi til fólks með loforðum
um að standa vörð um einkaframtak
fólks gegn ásælni ríkisvaldsins. Og
með fulltingi Framsóknarflokksins
sem hefur á undanförnum árum
hneigst til þess að verða frjálslyndur
borgaralegur flokkur. Það þarf reynd-
ar ekki að benda á breytingar innan
Framsóknarflokksins. Jafnvel þeim
mikla handaflsmanni, Jónasi frá
Hriflu, hefði ekki dottið í hug að smíða
svona frumvarp. Ef honum hefði dott-
ið það í hug naut hann þess að með
honum unnu nógu skynsamir menn til
að telja honum hughvarf.
Á Íslandi í dag söknum við Jónasar
og samstarfsmanna hans. Við leitum
slíkra manna til að standa vörð um
tjáningarfrelsið gagnvart valdi for-
sætisráðherra. ■
Síðasta sunnudag, 18. apríl, varflutt í Ríkisútvarpinu messa úr
Neskirkju. Þar messaði séra Örn
Bárður Jónsson og ræddi um í pré-
dikun sinni þegar Jesús Kristur
birtist lærisveinum sínum eftir að
hafa risið upp frá dauðum. Örn
lagði út af orðum Krists, þegar hann
ávarpaði lærisveinana með þessum
orðum: „Friður sé með yður“. Erni
varð tíðrætt um þann ótta, sem
hrjáir íbúa hins vestræna heims og
þá stríðsógn, sem nú steðjar víða að.
Svo vill til að ég var í Neskirkju og
sat bergnuminn undir ræðu prests-
ins. Hún hreyfði við mér á þann hátt
að alls kyns tilfinningar tóku að
bærast. Ég velti fyrir mér af hverju
Íslendingar undir forystu núver-
andi valdhafa létu það yfir sig
ganga að lýsa stuðningi við stríð
gegn annarri þjóð.
Eitthvað virðist ræða séra Arnar
Bárðar hafa farið fyrir brjóstið á
ýmsum sem ekki hafa þolað sann-
leikann ómyrkan. Einhverjir kvört-
uðu við prest, fáir hótuðu að segja
sig úr kirkjunni, en miklu fleiri
þökkuðu fyrir. Einn blaðamaður
Fréttablaðsins sá ástæðu til þess að
gera athugasemd við ræðuna sem
honum virtist þykja ómálefnaleg og
velti fyrir sér hvort prestar ættu að
tjá stjórnmálaskoðanir sínar úr
ræðustóli. Því miður hef ég ekki les-
ið grein blaðamannsins enda er
Fréttablaðið mér og mínum líkum
sem lítið sjá óaðgengilegt á netinu.
Það er sannara en frá þurfi að
segja að margir prestar hafa tekið
sér það fyrir hendur að fjalla um
hin ýmsu mál úr ræðustóli út frá
kristnum gildum. Sumir hafa farið
offari, aðrir hafa fjallað um málefn-
in á málefnalegan hátt og velt fyrir
sér gjörðum og afleiðingum. Það
gerði Örn Bárður síðasta sunnudag,
þegar hann m. a. brá upp myndum
af þeim hryllingi sem óbreyttir
borgarar í stríðshrjáðum löndum
mega þola. Flutningur hans á ræð-
unni var hógvær, ákveðinn en öfga-
laus. Hann varpaði ljósi á þann ótta,
sem virðist líklega hrjá æðstu menn
Bandaríkjanna og Ísraels og svo
virðist sem valdamenn íslensku
þjóðarinnar hafi látið ginnast af
þessum ótta og telji sig knúna til
þess að taka þátt í þeim óhugnaði,
sem á sér stað í Írak. Allt annað var
að hlýða á prestinn en lesa ræðuna
hans á heimasíðu Neskirkju.
Einhvern veginn virðist það því
miður fara fyrir brjóstið á ráðandi
öflum ef eitthvað er sett út á gjörð-
ir þeirra. Minna má á þá staðreynd
að fyrir tæpum 40 árum flutti séra
Sigurður Haukur Guðjónsson morg-
unbænir í Ríkisútvarpinu að morgni
dags. Hann gerði það svo skörulega
að eftir var tekið og margir hug-
leiddu að færa líf sitt til betri vegar.
Útvarpsráð sá hins vegar ástæðu til
þess að skrúfa fyrir slíkan málflutn-
ing. Eftir þetta urðu morgunbæn-
irnar tómt bænakvak sem flýtur
framhjá eyrum hlustenda. Það er
ósk mín og von að menn eins og Örn
Bárður haldi áfram á sinni braut og
brýni landann á því að standa ekki
álengdar og horfa á þann óskapnað,
sem viðgengst m.a. fyrir tilstuðlan
ráðstjórnarinnar og slíkra afla.
Megi prestar landsins taka hann sér
til fyrirmyndar. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um fjölmiðlafrumvarp Davíðs
Oddssonar.
16 26. apríl 2004 MÁNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Frá því að Jónas frá Hriflu vará dögum hefur enginn ís-
lenskur ráðamaður haft meiri
tilburði til að hefta athafnafrelsi
einstaklinga en Davíð Oddsson.
Umfram aðra stjórnmálamenn
telur hann það í sínum verka-
hring að hlutast til um það hverj-
ir séu verðugir að eiga og reka
tiltekin fyrirtæki.
Yfirvofandi lagasetning Dav-
íðs um eignarhald á fjölmiðlum
er í orði til þess að stuðla að fjöl-
breytni íslenskra fjölmiðla - en á
borði er hún til þess að endur-
heimta fábreytni þeirra.
Pólitíska valdið lætur meira
til sín taka hér á landi en víðast
hvar í vesturálfu, þar sem fjár-
málavaldið er sjálfstæðara en
hér og þar sem vönduð stjórn-
sýsla nýtur meiri virðingar. Póli-
tíska valdinu er hér á landi beitt
af meira blygðunarleysi en í ná-
grannalöndunum - og við meira
langlundargeð almennings - eins
og sást til dæmis á fjölmiðla-
sviðinu þegar fé sem skyldi
renna til fátæklegrar innlendrar
dagskrárgerðar rann að stórum
hluta til þess að búa til sjón-
varpsleikrit eftir téðan Davíð
Oddsson - sem mun hafa verið
ádeila á vandaða stjórnsýslu - og
líka í ódauðlegum dæmum á
borð við það þegar Árni Johnsen
var helsti áhrifamaður Flokks-
ins í fjárveitingarnefnd Alþingis
og Sinfóníuhljómsveit Íslands
þurfti að flytja svítu laga eftir
hann. Þannig hefur Flokkurinn
umgengist þær almannastofnan-
ir sem hann hefur komist yfir.
Að undanförnu höfum við svo
upplifað atlögu Björns Bjarna-
sonar að Kærunefnd jafnréttis-
mála og jafnréttislögum, sem er
einmitt í anda skoðana Flokksins
á vandaðri stjórnsýslu...
Fjölbreytni hefur aukist
Lagasetningaráform Davíðs
beinast að Baugi. Vissulega liti
margt hér öðruvísi út á fjöl-
miðlamarkaði ef það fyrirtæki
hefði ekki séð eyður á þeim
markaði sem reynandi væri að
fylla upp í. Tilraunin með Frétta-
blaðið hefði væntanlega mistek-
ist og samkeppni þannig verið úr
sögunni á morgunblaðamarkaði.
Hefðu lög verið boðuð þá? Ein-
ungis hefði verið eftir málgagn
Sjálfstæðismanna, Morgunblað-
ið - blaðið sem kaupmenn í
Reykjavík eignuðust snemma á
20. öld og hafa átt æ síðan: ætli
Davíð og félagar hefðu í því til-
viki boðað lög sem bönnuðu
mönnum að eiga fjölmiðla sem
stæðu í óskyldum rekstri? Erfitt
er að segja til um hugsanleg af-
drif gamla DV undir slíkum
kringumstæðum, hvort þetta
málgagn Sjálfstæðisflokksins
hefði lifað ef Fréttablaðið hefði
ekki veitt því samkeppni, en
Norðurljós hefðu að minnsta
kosti verið úr sögunni og Stöð
tvö annaðhvort verið hirt af Skjá
einum eða dáið drottni sínum.
Hefði það kallað á lög?
Allt ber að sama brunni: hefði
Baugur ekki tekið að fjárfesta á
þessum markaði þá væru fjöl-
miðlar á Íslandi færri og eins-
leitari, hvort sem litið er á
fréttaflutning, stuðning við póli-
tísk öfl eða almennt yfirbragð.
Eins og sérhver neytandi getur
vitnað um þá hefur fjölbreytnin
aukist - og er það vandamál?
Sköpunarkrafturinn og tilrauna-
gleðin er um þessar mundir
meiri í íslenskum fjölmiðlum en
verið hefur um langan aldur,
stundum þannig að íhaldssömum
félagshyggjumönnum á borð við
mig ofbýður: en lög? Ég veit það
ekki. Sú hugmynd að það sé í
verkahring stjórnvalda að hlut-
ast til um tilveru slíkra miðla
hélt ég að myndi ekki hvarfla að
nokkrum evrópskum ráðamanni
eftir daga Erichs Honeckers.
Stjórn Sjálfstæðismanna á
Ríkisútvarpinu er sérstakur
kapítuli. Þeir hafa þanið þessa
stofnun út á þeim sviðum sem
eftirláta ætti einkaaðilum en af-
rækt hitt sem þessi stofnun ætti
að réttu lagi að einbeita sér að.
Dagskrá Ríkissjónvarpsins sam-
anstendur aðallega af léttmeti
sem sker sig einkum frá dagskrá
einkastöðvanna í því að nýjung-
ar sjást þar varla - RÚV stundar
virka samkeppni á auglýsinga-
markaði og í textavarpinu eru
meira að segja smáauglýsingar
þar sem keppt er við dagblöðin.
Davíð Oddsson ætlar að enda
þennan ráðherraferil sinn sem
hálfgerður andófsmaður -
kannski að hann endi í vitanum
hjá Óla komma. Davíð er ekki
aðeins kominn upp á kant við
flesta af umsvifamestu athafna-
mönnum landsins heldur eru
þeir blaðamenn teljandi á fingr-
um annarrar handar sem hann
leyfir að tala við sig, og fækkar
vísast dag frá degi. Þetta er
sennilega svolítið raunalegt en
væri allt með felldu ætti það
ekki að skipta máli.
Það er tilhlökkunarefni þegar
við íslendingar fáum stjórnarfar
þar sem ekki skiptir máli hvern-
ig forsætisráðherranum líkar
við þennan eða hinn - fáum
frjálslyndan forsætisráðherra
sem kann með vald sitt að fara.
Við sem eldri erum munum
reyndar eftir slíkum manni og
svo vel vill til að hann er enn á
meðal okkar. Ég legg til að
Framsóknarmenn kveðji á ný til
Steingrím Hermannsson til að
gegna þessu embætti - ég er
áreiðanlega ekki einn um sakna
hans. ■
Hugverka-
dagurinn
Lára Helga Sveinsdóttir, lögfræðingur á
Einkaleyfastofunni, skrifar:
Alþjóðlegi hugverkadagurinnverður haldinn mánudaginn 26.
apríl næstkomandi. Það er Alþjóða-
hugverkastofnunin (World In-
tellectual Property Organisation,
WIPO) í Genf sem hefur frumkvæði
að því að tileinka daginn hugverka-
réttindum og beinir því til aðildar-
ríkja sinna að halda daginn hátíð-
legan. Yfirskrift dagsins á þessu ári
er „Hvatning til nýsköpunar“.
Hugverk og nýsköpun eru grund-
vallaratriði á sviði vísinda, við-
skipta, tækni og lista. Segja má að
þekking og þróun hugverka og notk-
un þeirra í efnahagslegum tilgangi
sé lykillinn að aukinni hagsæld í
heiminum í dag. Yfirvöld margra
ríkja hafa skilning á mikilvægi
þessa og hafa unnið markvisst að
því að styðja við hugverk og nýtingu
þeirra og talið eflingu hugverkarétt-
inda eitt af meginhlutverkum sín-
um. Öflug vernd hugverka er talin
stuðla að aukinni tækniþróun, m.a.
þar sem umbun fyrir framlag til
sköpunar og uppfinninga hvetur til
nýsköpunar. Ísland hefur verið aðili
að Alþjóðahugverkastofnuninni frá
árinu 1986 og er aðili að flestum
þeim alþjóðasamningum á sviði hug-
verkaréttar sem Alþjóðahugverka-
stofnunin hefur yfirumsjón með.
Einkaleyfastofan er stofnun sem
heyrir undir iðnaðarráðuneytið og
fer með þau málefni er varða hug-
verkarétt á sviði iðnaðar. Meginhlut-
verk stofnunarinnar er að veita
einkaleyfi fyrir tæknilegum upp-
finningum, skrá vörumerki og hönn-
un. Höfundarréttur sem heyrir ein-
nig undir hugverkaréttinn er í hönd-
um menntamálaráðuneytisins. Í til-
efni af alþjóðlega hugverkadeginum
verður Einkaleyfastofan með opið
hús, mánudaginn 26. apríl næstkom-
andi. Húsið verður opið öllum
áhugasömum frá kl. 10 - 16 og kynn-
ingar verða á einstökum sviðum
hugverkaréttar, kl. 10, 11, 14 og 15.
Einkaleyfastofan er til húsa að
Skúlagötu 63, 105 Reykjavík. ■
Umræðan
GÍSLI HELGASON
■
blokkflautuskáld skrif-
ar um útvarpspredik-
un séra Arnar Bárðar
Jónssonar.
Að endurheimta
fábreytnina
■ Bréf til blaðsins
OF PÓLITÍSKUR?
Eru predikanir séra Arnar Bárðar Jónssonar of pólískar? Um það eru skiptar skoðanir.
Tjáningarfrelsi takmarkað árið 2004
Friður sé með yður
– eða hvað?
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■ skrifar um fjöl-
miðlafrumvarp
ríkisstjórnarinnar
Um daginnog veginn