Fréttablaðið - 29.04.2004, Blaðsíða 20

Ef útlendingar reyndu að seilast
til áhrifa á Íslandi, yrði því ekki
vel tekið. Og það er engin furða,
því að Ísland er fámennt og eftir
því viðkvæmt fyrir erlendri
ásælni. Útlendingar hafa hvort
sem er ekkert við það að gera að
hafa áhrif á gang mála hér
heima, enda má Ísland sín jafnan
ekki mikils á alþjóðavettvangi.
Ákvarðanir íslenzkra stjórn-
valda snerta yfirleitt ekki aðra
en Íslendinga sjálfa, og þess
vegna er það á allan máta eðli-
legt, að Íslendingar einir velji
sér eigin forustu án atbeina ann-
ars staðar að.
Öðru máli kann að gegna um
miklu fjölmennari lönd. Þróunin
þar hefur iðulega áhrif langt út
fyrir landsteinana, og þá vaknar
sú spurning, hvort það gæti e.t.v.
ekki verið æskilegt og eðlilegt,
að útlendingar hefðu með ein-
hverju móti áhrif á gang mála
meðal stórþjóðanna. Þetta er ein
lykilhugsunin á bak við Evrópu-
sambandið. Þjóðverjum þykir
rétt að binda hendur sínar innan
Sambandsins m.a. til að vernda
nágranna sína gegn hættunni á
því, að ákvarðarnir Þjóðverja á
eigin spýtur geti að nýju valdið
öðrum þjóðum skaða. Helmut
Kohl, fyrrv. kanslari Þýzkalands,
lýsti þessari frómu hugsjón oftar
en einu sinni í ræðu og riti. Svip-
uð hugsun býr að baki Atlants-
hafsbandalagsins: aðildarríkin
hafa skuldbundið sig til að líta
svo á, að árás á hvert þeirra sem
er sé um leið árás á öll hin. Af
þessu má ráða, að fullvalda þjóð-
ir sjá sér hag í því að deila full-
veldi sínu með öðrum. En þá þarf
að gæta að því, að lönd eru mis-
stór og hafa því ólík skilyrði til
að láta gott, eða illt, af sér leiða
fyrir aðrar þjóðir.
Máttur Bandaríkjanna er svo
mikill á alþjóðavettvangi um
okkar daga, að það kann að vera
vert að velta því fyrir sér, hvort
ekki gæti farið betur á því, að
heimsbyggðin öll fengi með ein-
hverju móti að hafa áhrif á
stjórn Bandaríkjanna. Tökum
dæmi: forseti Bandaríkjanna
tekur iðulega einhliða ákvarðan-
ir, sem snerta önnur lönd. Hann
er t.d. nýbúinn að reyna að fara í
tollastríð við Evrópusambandið,
en hann lagði niður skottið, þeg-
ar Evrópusambandið, Japan og
Kína sýndu tennurnar. Ætti
heimurinn þá ekki helzt að vera
þannig, að Evrópumenn hefðu
eitthvað um það að segja, hvaða
menn veljast til þess að gegna
forsetaembættinu í Bandaríkj-
unum? – og öfugt. Kannski, en
þetta getur þó að svo stöddu
varla verið annað en fjarlæg
draumsýn, úr því að bandarísk
lög kveða á um það, að kosning-
arrétt í Bandaríkjunum hafa
ekki aðrir en Bandaríkjamenn
sjálfir ñ og kemur varla á óvart.
En stöldrum við. Það er hægt
að hafa áhrif á kosningaúrslit
með ýmsum hætti: með því að
neyta eigin atkvæðisréttar, nema
hvað, og einnig með því t.d. að
stuðla til þess, að aðrir neyti
réttar síns. Undangengna ára-
tugi hefur varla nema rétt rösk-
ur helmingur atkvæðisbærra
Bandaríkjamanna hirt um að
greiða atkvæði í forsetakosning-
um. Hvað er þá því til fyrirstöðu,
að útlendingar ñ knúnir áfram af
vissunni um það, að það skiptir
einnig miklu fyrir þá, hver er
forseti Bandaríkjanna ñ taki sér
fyrir hendur að hvetja Banda-
ríkjamenn til að kjósa?
Nú þykknar þráðurinn. Sumir
Bandaríkjamenn hafa í reynd-
inni margfaldan kosningarrétt á
við aðra. Þetta stafar af því, að
menn eru frjálsir að því innan
ákveðinna marka að styrkja
frambjóðendur fjárhagslega og
gera þeim þannig kleift að
kaupa sér auglýsingar í sjón-
varpi og útvarpi og ráða sér
starfslið og þannig áfram. Bush
forseti situr nú, sex mánuðum
fyrir kosningar, á digrustu kosn-
ingasjóðum sögunnar, sjóðum,
sem hann hefur byggt upp með
því að afla fés (eins og hann
myndi trúlega orða það sjálfur)
af einstaklingum og fyrirtækj-
um, yfirleitt fjallháar fjárhæðir
af hverjum og einum í tiltölu-
lega fámennum hópi repúblík-
ana. John Kerry, væntanlegur
frambjóðandi demókrata, fer
öðruvísi að: hann á heldur lítið í
sjóði enn sem komið er, en hann
vonast þó til að geta aflað fjár á
vefnum. Hann hefur opnað vef-
setur, þar sem menn geta styrkt
hann jafnauðveldlega og þeir
kaupa sér bækur á Amazon.com.
Auglýsingar um vefinn birtast á
forsíðum bandarískra blaða.
Hvað er þá því til fyrirstöðu,
að Evrópumenn styðji Kerry
með því að leggja honum til fé?
Svarið er þetta: bandarísk lög
kveða á um það, að Bandaríkja-
menn einir megi reiða fram fé í
kosningasjóði bandarískra for-
setaframbjóðenda. En lögin leg-
gja samt ekki bann við því, að
Evrópumenn styrki bandarísk
félög, sem styðja síðan ýmis
þjóðþrifamál, t.d. kosningabar-
áttu Kerrys. Þannig hefur Bush
farið í kringum kosningalögin til
að gera einstökum auðmönnum
kleift að styðja hann langt um-
fram leyfilegt hámark. Hvernig
væri að svara í sömu mynt? ■
Umræður á Alþingi í gær um skýrslu menntamálaráðherraum fjölmiðla drógu skýrt fram hvaða forsendur margirstjórnarþingmanna gefa fyrir ákvörðun sinni um að styðja
fjölmiðlafrumvarp Davíðs Oddssonar. Eins og fram hefur komið
hefur frumvarpið, ef að lögum verður, ekki áhrif á starfsemi
neinna fjölmiðla nema þeirra sem heyra undir Norðurljósa-
samsteypuna. Sumir stjórnarþingmanna gátu ekki leynt andúð
sinni á þessum fjölmiðlum. Árni Magnússon félagsmálaráðherra
gat til dæmis ekki stillt sig um að veifa DV í gær sem sönnun um
réttmæti andúðar sinnar. Það varð því ljóst að forsendur þessa
frumvarps liggja ekki aðeins í áður framkominni andúð Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra og Björns Bjarnasonar dómsmála-
ráðherra á fjölmiðlum Norðurljósa heldur hafa fleiri stjórnarliðar
horn í síðu þessara miðla.
Í sjálfu sér er ekkert við það að athuga að skoðanir fólks á þess-
um fjölmiðlum séu misjafnar. Það er meira að segja erfitt að
ímynda sér fjölmiðla sem allir eru alltaf ánægðir með. Enn síður er
nokkuð undarlegt við það að ráðherrar, þingmenn og aðrir ráða-
menn finni ýmislegt í fjölmiðlum sem þeir myndu vilja að væri
öðruvísi framsett. Eins og dagblöð og fréttir ljósvakamiðla hafa
þróast á Vesturlöndum hefur aðhald gagnvart stjórnvöldum orðið
eitt af meginverkefnum þeirra. Það á ekki aðeins við um fjölmiðla
Norðurljósa heldur svo til alla fjölmiðla í hinum vestræna heimi –
og reyndar miklu víðar um heimsbyggðina. Ef aðhald fjölmiðla
Norðurljósa gagnvart stjórnvöldum – ráðherrum, ríkisstjórn og
öðrum valdastofnunum – þykir stinga í stúf á Íslandi dregur það
aðeins fram hversu vanþroskað fjölmiðlaumhverfið á Íslandi er og
hefur lengi verið. Ef ekki verður hérlendis alvarlegt bakslag á ferð
þjóðarinnar frá haftakerfi síðustu aldar að frjálslyndu samfélagi
líku því sem best hefur þróast í nágrannalöndum okkar, er það
óumflýjanlegt að fjölmiðlar axli í ríkara mæli það hlutverk að veita
stjórnvöldum aðhald.
En allt er þetta gott og blessað. Það er hins vegar hvorki gott
né blessað að ráðherrar í ríkisstjórninni skuli keppast við að
skýra þörfina fyrir að setja lög á fjölmiðla með því að þeim
hugnist ekki efni þeirra. Það sýnir glögglega að þessir menn
vilja ekki fylgja þjóðinni í átt að frjálslyndu samfélagi í anda
vestrænna ríkja heldur leggja sig alla fram við að draga þjóð
sína aftur á tímabil hafta og ægivalds stjórnvalda yfir öllum
þáttum samfélagsins. Hugmyndin ein – að ráðherrar geti lagt
niður fjölmiðla sem fylgja þeim ekki að málum í einu og öllu –
rekst illa í lýðræðissamfélagi og það er í raun fráleitt að Alþingi
Íslendinga skuli ræða starfsumhverfi fjölmiðla á þessum
forsendum. ■
29. apríl 2004 FIMMTUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Stjórnarliðar geta ekki leynt andúð sinni
á fjölmiðlum Norðurljósa.
Óhlýðnir fjölmiðlar
lagðir niður
Kjósendur án landamæra
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
ORÐRÉTT
Mældu rétt strákur
„Og nú hamast Baugsmiðlarnir
eins og naut í flagi. Búðar-
þjónarnir standa fast með
sínum herrum.“
Jakob F. Ásgeirsson rithöfundur um
viðbrögðin við fjölmiðlafrumvarpi
Davíðs Oddssonar.
Viðskiptablaðið 28. apríl.
Skakkur fáni?
Það fyrsta sem manni datt í
hug, eftir að hafa heyrt öfug-
mælin og rangfærslurnar renna
upp úr þingmanninum [Birgi Ár-
mannssyni], að spyrja sig hvort
hann væri farinn að leika sér að
hakakrossfánunum hans afa
síns?
Jón Einarsson, stjórnarmaður í Fé-
lagi ungra framsóknarmanna í
Skagafirði og varamaður í stjórn
Sambands ungra framsóknarmanna,
um stuðning ungra „frjálshyggju-
þingmanna“ í Sjálfstæðisflokknum
við fjölmiðlafrumvarp Davíðs Odds-
sonar.
Maddaman.is 27. apríl.
Marsbúi?
„Helgríma Baugs er hægt og
örugglega að festast á lýðræðis-
lega umræðu hérlendis og ef
ekki er brugðist við í tíma mun
almenningur standa frammi
fyrir þeim orðna hlut að fyrir-
tækjasamsteypan er ráðandi
um dagskrá opinberrar
umræðu“.
Páll Vilhjálmsson blaðamaður.
Morgunblaðið 28. apríl.
RÚV gefið langt nef?
Nefskattur álitlegur kostur fyrir
RÚV.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra boðar afnám
afnotagjalda Ríkisútvarpsins.
Morgunblaðið 28. apríl.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það sýnir glögglega að þessir menn vilja ekki
fylgja þjóðinni í átt að frjálslyndu samfélagi í
anda vestrænna ríkja heldur leggja sig alla fram við að
draga þjóð sína aftur á tímabil hafta og ægivalds stjórn-
valda yfir öllum þáttum samfélagsins.
,,
Æskilegur eigandi?
Ritstjóri Morgunblaðsins varpaði fram
þeirri spurningu í leiðara blaðsins á
þriðjudaginn hvort Richard Desmond, út-
gefandi dagblaðsins Daily Express í
London, væri „æskilegur eigandi“ annars
dagblaðs þar í borg sem er til sölu, Daily
Telegraph. Benti hann á að Desmond
sem væri „fyrrverandi klámkóngur“ hafi
orðið sér til skammar á dögunum á fundi
með stjórnendum Telegraph „heilsaði
með nasista-
kveðju, og
dembdi út úr sér
fúkyrðum og sví-
virðingum um þýsku þjóðina“. Samheng-
ið sem spurningin er sett fram í, hvort
Baugur megi eiga fjölmiðla, kann að
vekja einhverjum hroll. Hvað er ritstjórinn
að fara? Á nú líka að banna mönnum að
eiga fjölmiðla ef þeir segja eitthvað
kjánalegt eða detta í það og verða sér til
skammar?
Ekki mín deild
„Það er ekki mín deild,“ svarar kjarnorku-
fræðingurinn Wernher von Braun þegar
hann í frægum söngtexta Tom Lehrer er
spurður um ábyrgð sína á því hvar flaug-
arnar banvænu lenda. Svolítill endurómur
þessarar lífsspeki var
í ummælum laga-
prófessorsins Davíðs
Þórs Björgvinssonar,
sem samdi fjöl-
miðlafrumvarp Davíðs Oddssonar, þegar
hann var á Stöð 2 í fyrrakvöld spurður
um aðild sína að því að stefna afkomu og
atvinnuöryggi sautján hundruð starfs-
manna Norðurljósa í tvísýnu og leggja
línur um einhverja stórfelldustu eigna-
upptöku Íslandssögunnar. „Ég ber ekki
hina pólitísku ábyrgð,“ svaraði hann.
Hann smíðaði bara flaugarnar en skaut
þeim ekki í loftið. Egill Helgason horfði á
prófessorinn og skrifaði eftir þáttinn á
bloggið sitt á Strik.is: „Fannst hann eigin-
lega verða að hálfgerðu gjalti í þættinum.
Hann var svolítið
eins og maður
sem hefur
lent í vond-
um félags-
skap“.
Í DAG
Bush Bandaríkjaforseti,
John Kerry og Evrópa.
ÞORVALDUR
GYLFASON
Ætti heimurinn þá
ekki helzt að vera
þannig, að Evrópumenn
hefðu eitthvað um það að
segja, hvaða menn veljast til
þess að gegna forseta-
embættinu í Bandaríkjun-
um? – og öfugt.
,,