Fréttablaðið - 03.05.2004, Blaðsíða 16

Davíð fór til Oxford með Hann-
esi Hólmsteini og Halldór Ás-
grímsson ætlar að sögn Frétta-
blaðsins alla leið upp á Hvanna-
dalshnjúk með Finni Ingólfssyni.
Leiðtogarnir eru með öðrum orð-
um báðir á harðahlaupum undan
því að þurfa að hlusta á umræð-
urnar sem geisa í samfélaginu.
Og svo sem til að gulltryggja að
þurfa ekki að heyra neitt annað
en sínar eigin skoðanir hafa þeir
í fylgd með sér sína tryggustu
fylgdarsveina...
Utanferðir Davíðs hafa verið
með einkennilegra móti að und-
anförnu. Ekki er ýkja langt síðan
að hann fór til Bandaríkjanna í
því skyni að því er virtist að fá
áheyrn hjá Bandaríkjaforseta – í
símann. Þar virðist Bush hafa
haft uppi almennt hjal – að svo
miklu leyti sem hann mun vera
fær um slíkt – og virðist hafa
spurt Davíð hvort allir væru ekki
bara hressir og sagt að sig lang-
aði til að færa honum jákvæðar
fréttir. Sú löngun kann að skýra
að ekki virðist hafa komið fram í
máli hans að stórfelldur niður-
skurður á starfsemi bandaríska
hersins hér á landi stæði fyrir
dyrum, eins og kom á daginn nú
fyrir skemmstu. Að minnsta
kosti kom Halldór Ásgrímsson af
fjöllum. Og fór aftur á fjöll.
Herinn fer
Þannig launar Bandaríkja-
stjórn fylgispektina – gagnrýnis-
lausan stuðning Íslendinga við
stríð Bandaríkjamanna og fylgi-
ríkja þeirra í Írak; George Bush
nennir ekki einu sinni að hitta ís-
lenska forsætisráðherrann, nið-
urlægir hann svo mjög að Davíð
skundar bálreiður heim og lætur
búa til endemisfrumvarpið sem
sett hefur allt á annan endann, til
að hefna þess í héraði sem hallað-
ist á Alþingi.
Kannski að kominn sé tími til
að íslenskir ráðamenn fari að
horfast í augu við staðreyndir
málsins um veru bandaríska
hersins hér á landi – og kannski
hafa þeir nú þegar gert það: að
minnsta kosti eru þeir hættir að
tala um lágmarksviðbúnað, og
Davíð hættur að byrsta sig við
Washington um að slíkur viðbún-
aður verði að vera hér, annars
megi bara sleppa þessu...
Herinn fer. Og það er löngu
tímabært að það mál sé rætt út
frá öðrum forsendum en atvinnu-
ástandi á Suðurnesjum. Auðvitað
er það brýnt að fólk hafi vinnu
þar eins og annars staðar, en
öryggishagsmunir heillar þjóðar
geta hins vegar ekki ráðist af því
einvörðungu eins og manni virð-
ist stundum að raunin sé. Þar
kemur til dæmis til álita hvort
vera þessa hers hér sé ef til vill
fremur ógnun við þjóðina en að
einhver vernd sé að honum. Að
minnsta kosti vekur það mér
ekki öryggiskennd að íslenska
þjóðin skuli tengjast her sem á í
stríði af því tagi sem fylgdi í
kjölfar innrásarinnar í Írak. Ný-
lega hefur heimsbyggðin fengið
að horfa upp á ógeðslegar aðfarir
bandarískra hermanna þar gagn-
vart föngum, sem munu vera
mjög í sama anda og spurst hefur
að þeir hafi stundað í Guantana-
mo og snúast ekki síst um gróft
kynferðisofbeldi. Þessar pynt-
ingar á vegum Bandaríkjahers
eru vitaskuld mjög fallnar til
þess að kveikja óslökkvandi
hatur í huga múslima um allan
heim svo að engu er líkara en að
verið sé að reyna að ögra ógnar-
verkamönnum til illvirkja.
Það er ekki góð tilhugsun að
íslenskir ráðamenn skuli í ör-
væntingu sinni yfir atvinnu-
málum á Suðurnesjum hafa lagt
blessun sína yfir framferði
Bandaríkjamanna; það gerir okk-
ur öll samsek og það eina sem
maður getur huggað sig við er að
landið er svo lítið og fjarlægt að
ógnarverk hér er ekki fýsilegur
kostur fyrir þá sem skipuleggja
slíkt: hvað sem því líður er ljóst
að Bandaríkjaher og flugvéla-
kostur hans er ekki nokkur vörn
gagnvart slíkum stríðsmönnum,
nema síður sé.
Herinn fer. Enn hefur engin
umræða farið hér fram um það
hvað tekur við, hvort Íslendingar
sjálfir fara að þramma í takt –
eða hvað það nú er sem þessir
hermenn þarna gera – eða hvort
megi hugsa sér eitthvert evr-
ópskt gæslulið sem ábyrgist
varnir landsins. Við vitum aðeins
eitt: þegar herinn fer munu ís-
lenskir ráðamenn koma af fjöll-
um. ■
Líklega hefur dagblaðalestur íslensku þjóðarinnar aldrei veriðmeiri. Samkvæmt nýjustu fjölmiðlakönnun Gallups les hverÍslendingur eldri en 12 ára 1,4 dagblöð að meðaltali á dag. Fyrir
tíu árum nam lestur þjóðarinnar á dagblöðum rétt rúmlega einu blaði á
mann að meðaltali. Þetta er öfug þróun við það sem hefur orðið raunin
í flestum nágrannalöndum okkar. Þar hefur dagblaðalestur dregist
saman. Ályktanir Evróuráðsins eru samdar við slíkar aðstæður og lýsa
áhyggjum yfir að sterkari aðilar á markaði lifi samdráttinn af og kaupi
upp deyjandi samkeppnisaðila. Við könnumst við sambærilegt ástand.
Sterkasta dagblaðið – Morgunblaðið – jókst að stærð og þreki þegar
litlu dagblöðin gáfu upp öndina hvert af öðru á níunda áratugnum.
Fréttablaðið er mest lesna dagblað á Íslandi í dag. Af samanlögðum
lestri dagblaðanna á Fréttablaðið tæpan helming – 47 prósent. Fyrir til-
komu Fréttablaðsins og eftir dauða Dags náði Morgunblaðið því að eiga
63 prósent alls dagblaðalesturs í landinu. Fyrir tíma Fréttablaðsins
náði Morgunblaðið einnig að fara yfir 60 prósent dagblaðalesturs í
landinu og fór aldrei niður fyrir 50 prósent.
Fréttablaðið virðist hafa bundið enda á þann tíma að eitt dagblað
drottnaði yfir öllum öðrum dagblöðum. Fréttablaðið hefur því bæði
stóraukið dagblaðalestur þjóðarinnar – sem aðrar þjóðir hljóta að
öfunda okkur af – og aukið jafnvægi á milli blaðanna. Jafnvel þótt
menn vilji steypa saman lestri Fréttablaðsins og DV sökum þess að
sama útgáfufélagið gefur þau út – eins ólík og þessi blöð eru – þá er
lestur þeirra í dag minna hlutfall heildarlesturs en lestur Morgunblaðs-
ins var á árunum 2000 og 2001.
Ef lagt er mat á sjónvarpsstöðvarnar með sama hætti kemur í ljós
að fyrir tíu árum stillti hver Íslendingur eldri en 12 ára að meðaltali á
1,4 sjónvarpsstöðvar á dag. Í dag horfir hver landsmaður að meðaltali
á 1,7 sjónvarpsstöðvar á dag. Notkunin hefur því aukist – að minnsta
kosti þegar skoðað er á hversu margar stöðvar fólk horfir – það er fjöl-
breytni áhorfs. Fyrir tíu árum átti Ríkisútvarpið um og yfir helming af
öllu sjónvarpsáhorfi. Samanlagt áhorf á Stöð 2 og Sýn var minna en rík-
issjónvarpsins eins. Með tilkomu Skjás eins og fjölgun stöðva hefur
áhorf á ríkissjónvarpið ekki minnkað. Vegna þess að landsmenn horfa
á fleiri stöðvar hefur hlutfallslegt vægi þess hins vegar minnkað niður
í 41 prósent. Sömu sögu er að segja af áhorfi á stöðvar Íslenska út-
varpsfélagsins. Það hefur ekki minnkað þótt vægi þeirra hafi minnkað.
Skjár einn hefur því aukið fjölbreytni án þess að draga úr áhorfi á aðr-
ar stöðvar.
Það hafa orðið minni breytingar á útvarpsstöðvunum undanfarin tíu
ár eða svo. Með afnámi einokunar ríkisvaldsins á útvarpsrekstri fyrir
átján árum varð mikil gróska í útvarpsrekstri en síðan hefur dregið úr
henni. Ríkisútvarpið hefur enn afgerandi forystu í útvarpi. Síðan má
minna á að á þessum tíma hefur sprottið upp fjölskrúðug flóra
netmiðla; ekki síst pólitískra, sem líta má á sem arftaka þjóðfélags-
umræðu flokksblaðanna.
Sá kraftur sem sjá má af þróun fjölmiðlamarkaðarins á undanförn-
um árum ætti ekki að koma neinum á óvart. Eins og margt annað hafa
fjölmiðlar smátt og smátt verið að losna úr klakaböndum pólitískra
afskipta og samþættingar stjórnmála og viðskipta. Það sem er sérstætt
er að núverandi ríkisstjórn hefur einbeittan vilja til að snúa þeirri
þróun við. ■
3. maí 2004 MÁNUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Þróun á fjölmiðlamarkaði bendir ekki
til aukinnar fábreytni – þvert á móti.
Kraftur og fjöl-
breytni fjölmiðla
Af fjöllum
ORÐRÉTT
Stærsta málið
„Frá mínu sjónarmiði séð eru
stærstu viðskiptasamsteypurnar
á Íslandi að verða of stórar fyrir
þetta samfélag. Staða viðskipta-
samsteypanna í íslensku sam-
félagi er stærsta mál sem okkar
þjóðfélag stendur nú frammi fyrir
og spurningin um eignarhald á
fjölmiðlum er hluti af því.“
Styrmir Gunnarsson, ritstjóri Morg-
unblaðsins, á málþingi Lögréttu um
fjölmiðlafrumvarpið.
Útúrsnúningur
„Ég tel það vera útúrsnúning á
mannréttindaskuldbindingum
þjóðarinnar að halda því fram
að þær breytingar sem lagðar
eru til séu til þess fallnar að
tryggja fjölbreytni og tjáningar-
frelsi á Íslandi.“
Þórlindur Kjartansson, ritstjóri
Deiglunnar.com og blaðamaður
Fréttablaðsins, á málþingi Lögréttu
um fjölmiðlafrumvarpið.
Blæðir í froðu
„Gömlum þingræðissinna
blöskrar og blæðir í froðu að sjá
löggjafarsamkunduna niður-
lægða með þeim ólíkindum sem
nú stefnir í. Raunar hlýtur öllum
landsmönnum að renna til rifja
þær hamfarir geðbrigða og
flumbrugangs sem ríða húsum
ríkisstjórnar og þjóðþings.“
Sverrir Hermannsson fjallar um fjöl-
miðlafrumvarpið í grein á heimasíðu
Frjálslynda flokksins (xf.is).
FRÁ DEGI TIL DAGS
Eins og margt annað hafa fjölmiðlar smátt og
smátt verið að losna úr klakaböndum pólitískra
afskipta og samþættingu stjórnmála og viðskipta. Það
sem er sérstætt er að núverandi ríkisstjórn hefur
einbeittan vilja til að snúa þeirri þróun við.
,,
Félagsmálaráðherrann
og ritskoðun
Árni Magnússon leyndi ekki hvers vegna
hann vildi setja lög á eigendur fjölmiðla.
Hann mætti grímulaust í ræðustól og veif-
aði DV vegna þess sem stóð þar. Hann
leyndi ekki að það er innihaldið sem veld-
ur honum hugarangri. Fyrir það ber að lofa
ráðherrann. Aðrir hafa ekki talað eins
opinskátt. Össur Skarphéðinsson spurði í
1. maí ávarpi hvort félagsmálaráðherra vilji
ganga lengra og
banna einnig
Spaugstofuna, Tví-
höfða og Svínasúp-
una. Össur nefnir að
Stalín hafi bannaði
blöð sem birtu
skuggalegar teikni-
myndir af honum
Bería og Malenkov.
Að missa kjarkinn
Jónína Bjartmarz og Kristinn H.
Gunnarsson höfðu bæði opin-
berað andstöðu sína gegn út-
lendingafrumvarpinu. Loks
virtust alþingismenn
ætla að hlýða sann-
færingu sinni, en ekki
f lokks forys tunni .
Flest benti til að tíð-
inda væri að vænta
af Alþingi. Þegar á
reyndi fór ekki
svo. Þingmenn-
irnir báðir undir-
strikuðu hin gild-
andi vinnubrögð.
Liðsheildin gildir og
þeir kusu eins og
flokkurinn bauð.
Leynd um úrsagnir
Skrifstofa Sjálfstæðisflokksins, undir for-
ystu Kjartans Gunnarssonar fram-
kvæmdastjóra, hefur ekki viljað gefa
upp hversu margir hafa sagt sig úr
flokknum síðustu daga. Vitað
er að nokkrir hafa gert það og
ef mið er tekið af umræðu
fólks er ekki fjarri lagi að ætla
að úrsagnirnar geti verið
umtalsverðar. Einu svörin
sem hafa sést að ekki séu
fleiri úrsagnir en venja er til.
Vitað er að það hafa ekki
einungis nafntogaðir trún-
aðarmenn flokksins, í fortíð
og nútíð, sagt sig úr flokkn-
um. Stærsti flokkur þjóðar-
innar þegir og segir ekkert.
Í DAG
RÁÐAMENN
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Þannig launar
Bandaríkjastjórn
fylgispektina – gagnrýnis-
lausan stuðning Íslendinga
við stríð Bandaríkjamanna
og fylgiríkja þeirra í Írak;
George Bush nennir ekki
einu sinni að hitta íslenska
forsætisráðherrann, niður-
lægir hann svo mjög að
Davíð skundar bálreiður
heim og lætur búa til
endemisfrumvarpið sem sett
hefur allt á annan endann,
til að hefna þess í héraði
sem hallaðist á Alþingi.
,,
Dæludagar
23. apríl
til 7. maí
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871