Fréttablaðið - 25.05.2004, Side 20

Mikið hefur verið rætt um kynferð-
islegt ofbeldi gagnvart börnum og
tek ég heilshugar undir vanþóknun
á því, allt ofbeldi sem snýr að börn-
um er viðbjóður. En eitt er það of-
beldi sem virðist ekki mega tala
um, sem er andlegt ofbeldi gagn-
vart börnunum sínum, sem mæður
stunda með því að meina þeim að
umgangast föður sinn. Börn
sem þannig eru svipt föður
sínum eru mjög viðkvæm.
„Föðurlausum börnum er
langtum hættara við að
misnota vín og vímuefni,
við geðrænum vandamál-
um, við sjálfsmorði, að
flosna upp úr skóla, við
barneignum á táningaaldri,
og afbrotum,“ segir í
bandarískri rannsókn á
börnum frá föðurlausum
heimilum. Viljið þið mæður
frekar eiga þetta á hættu en
að leyfa börnunum að njóta
þeirra mannréttinda að
þekkja og umgangast báða
foreldra? Það er of algengt
að feður þurfi að kaupa um-
gengni við börnin sín.
Í forræðisdeilum spila
barnameðlögin alltaf inn í
dæmið hjá konunum eins
og það sé meira virði en
börnin og þær jafnvel hugsa ekki
um það hvernig börnunum líður
þegar þau fá ekki að sjá föður sinn
nema einhverja vissa daga. Svo er
föðurnum hótað að hann fái ekki
umgengni við börnin nema hann
spili eftir höfði mæðranna. En er
það ekki réttur barnanna sem á að
hugsa um?
Mesti glæpurinn á Íslandi er að
þessi föðursvipting er leyfð í for-
ræðisdeilum, glæpurinn er viss
hefð hér á Íslandi og taka dóms-
kerfið, kirkjan og heilbrigðiskerfið
þátt í þessum glæp með því að taka
ekki á því. Dómarar eru oftar en
ekki búnir að taka ákvörðun um að
konan fái forsjána en feðurnir ein-
ungis pabbahelgar, þótt þau séu
sögð vera jafn hæf til að fara með
forsjá barnanna. Eru helstu rökin
þá yfirleitt þau að börnin hafi verið
meira hjá móður en föður og oft er
það vegna þess að konurnar hlaupa
að heiman með börnin með sér þeg-
ar foreldrar skilja og meina svo föð-
ur umgengni við börnin.
Svo er sú staðreynd að félags-
ráðgjafar, sálfræðingar og starfs-
menn annarra leiðandi atvinnu-
greina í uppeldisfræðum eru 90%
kvenkyns. Þá er það spurningin um
jafnrétti. Konur þið eru alltaf að
heimta meiri jafnrétti, en hvar er
jafnréttið í þessu málum? Mér
finnst að allt jafnréttis- og jafnræð-
ishjal af vörum kvenna sé innan-
tómt píp meðan málum er svo hátt-
að. Einnig virðist enginn vilji hjá yf-
irvöldum til að breyta þessu, enda
er þessi málaflokkur studdur nán-
ast eingöngu af konum. Ef það er
rétt að konur vilji fá jafnrétti,
hvernig getum við þá búist við því
að ná því á meðan við völtum yfir
karlmennina á sviði forræðismála?
Þurfum við ekki að hreinsa til með-
al okkar fyrst? Það eru mannrétt-
indi að hafa sömu laun, en er þá
ekki líka mannréttindi að fá að um-
gangast börnin sín? Svo eru það líka
mannréttindi barnanna að fá að um-
gangast bæði móður og föður. Þurf-
um við ekki að staldra við, konur
sem viljum jafnrétti á öllum svið-
um. Það eru alltof margar konur
sem eyðileggja jafnréttið með dóm-
greindarleysi eða hvað er það annað
að misnota lítil saklaus börn. Það er
einhver gömul klisja að konan sé
eitthvað skrítin eða í einhverju
rugli eða lyfjum ef hún fellst á sam-
eiginlegt forræði, en er það ekki
einmitt vel gefin og hugsandi kona
sem ætti að líta upp til, kona sem
hugsar fyrst og fremst um hag
barns síns.
Hagsmunir barna eru við allar
eðlilegar aðstæður að eiga sem best
og traustust samskipti við báða for-
eldra sína. Þegar karlmaður vill
leita réttar síns og barnsins kemur
hann alls staðar að lokuðum dyrum
vegna þess að konur eru alls staðar
við þau störf sem lúta að þessum
málum. Hvar er jafnréttið? Það seg-
ir í Barnalögunum og í Barnasátt-
mála Sameinuðu þjóðanna að „öll
börn eiga rétt á að þekkja báða for-
eldra sína“ – hvort sem þau eru í
sambúð eða ekki. Það virðist ekki
þurfa að fara eftir þessu hér á Ís-
landi eða hvað? Dómkerfið, lög-
fræðingar og sálfræðingar taka
þátt í föðursviptingunni á einhvern
hátt.
Konur það erum við sem viljum
jafnrétti en þurfum við þá ekki að
taka á þessu, jafnrétti er nú jafn-
rétti á öllum sviðum ekki bara að
karlmenn eigi að gefa eftir á vinnu-
markaðnum og við völtum yfir þá á
andlega sviðinu, það kallast bara
kvenremba en ekki jafn réttindi. Á
meðan feður eru ekki viðurkenndir
sem uppalendur verður ekki jafn-
rétti á vinnumarkaðnum.
Konur sem geta lagt sig svo lágt
að tala illa um föðurinn við lítil
börn, þurfa þær ekki á einhverri
hjálp að halda eða er það bara sjálf-
sagt að særa börnin sín. Börn sem
beitt eru kynferðisofbeldi og and-
legu ofbeldi upplifa sömu andlegu
áhrifin, höfnun, sársauka, brotna
sjálfsmynd. Eini munurinn er að
saurgun fylgir kynferðisafbrotum -
annað er eins. Svo er það að svipta
föðurnum forsjá yfir börnunum
sem er iðulega sett fram sem of-
beldi gagnvart föðurnum en er þó
fyrst og fremst andlegt ofbeldi
gagnvart börnunum. Hvað á barn
að hugsa um föðurinn? Ef móðirin
segir því ekki ástæðurnar fyrir því
að barnið fái ekki að hitta föður sinn
nema þessar pabbahelgar. Oft lenda
börn í því að lifa og hrærast í lygum
frá móður sinni um föður sinn.
Að svipta börn föður er alvarlegt
ofbeldi gagnvart barninu og því
miður hefur það hlotið blessun í
dómkerfinu og hjá kirkjunni. Hefur
eitthvað verið kannað hver rótin sé
að ofbeldi meðal unglinga með það í
huga hvaða höfnun þau hafa mætt í
lífinu? Er nokkuð til unglingavanda-
mál í raun, er það ekki bara forsjár-
og foreldravandamál – og það stórt?
En ég skil ekki af hverju móðir
er ekki þakklát fyrir það ef faðirinn
vill taka þátt í uppeldinu og öðru
sem snýr að barninu, burtséð frá
því hvort foreldrarnir geta búið
saman. Móðirin þarf tíma fyrir sig
og er þá ekki gott að börnin séu hjá
föður sínum í staðinn fyrir að vera
hjá vinkonu móðurinnar og þess
háttar.
Við mæður teljum að við vitum
hvernig börnunum okkar líður, en
er það svo í raun? Hvers vegna er
þá ekki betra samband á milli
mæðra og barna? Mér finnst mikill
skortur á því að börn og unglingar
geti talað við foreldra sína. Hvernig
vitið þið mæður hvort börnin þrá að
tala um föður sinn eða vilji tala við
hann? Þið lokið fyrir það, þannig að
þetta brýst kannski út sem reiðiköst
og þegar upp er staðið situr reiði í
börnunum út í móður sína yfir því
hvernig hún meinar þeim að kynn-
ast föður sínum.
Unglingar með brotna sjálf-
mynd og innst inni reiði út í föður
og móður gengur illa að hasla sér
völl úti í þjóðfélaginu – í þessum til-
vikum aðeins vegna lyga
móðurinnar og umgengni-
stálmana við föður. Eiga
börn ekki rétt á fjöl-
skyldulífi þótt það sé á
tveimum stöðum?
Hvað er það sem við
mæður viljum sjá í börn-
unum okkar? Er það sár-
indi, reiði, ásökun? Eða
viljum við sjá bros, gleði
og hamingju? Við verðum
að átta okkur á því að við
eigum ekki börnin, þau
eiga sig sjálf. Þetta er
þeirra líf, eigum við að
eyðileggja það með sjálf-
selsku og eigingirni, með
því að við mæður teljum
okkur hafa meiri rétt til
þeirra en feðurnir, en eig-
um við ekki einmitt að
hafa rétt og hagsmuni
barnanna í fyrirrúmi?
Í Barnasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna sem Ísland er aðili
að segir að börn eigi rétt á að þekk-
ja báða foreldra sína og mynda við
þá traust og gott samband. Í barna-
lögum frá 2003 er einnig kveðið á
um að börn eigi rétt á að þekkja
báða foreldra sína á sama hátt.
Eins og kemur fram hér að ofan,
þá eiga börn sem hafa verið svipt
föður í margvíslegum erfiðleikum
ekki aðeins á barnsaldri heldur líka
á fullorðinsárum. Þau eiga heilmik-
ið óuppgert við fortíðina – ekki að-
eins við feður sína heldur við sjálf
sig og ekki síst við mæður sínar.
Þegar ég var óþroskuð unglings-
stúlka hvarf faðir minn einn daginn,
en hann fór þessa leið sem við för-
um öll, hann dó. En sú sálarkreppa
sem ég fór í gegnum árin á eftir og
enn í dag á miðjum aldri var slík að
ég hef ekki náð mér að fullu. Ég var
pabbastelpa og ef hann hefði ekki
dáið heldur bara farið og mér verið
meinað að hitta hann, hvernig hefði
þá sálarlíf mitt verið? Með þessa
reynslu get ég á vissan hátt sett mig
í spor barna sem einn daginn eru
svipt föður sínum og föðurímynd.
Þótt foreldrar geti ekki búið
saman þarf ekki að eyðileggja föð-
ur- og móðurmyndina eða nota
börnin í stríðsátökum. Ykkur kon-
um finnst ég vafalaust stórorð en
það eru ekki nema nokkrar af okkur
sem haga sér svona en þær eru
nógu margar og einnig eru það ekki
allir karlmenn sem stunda kynferð-
isofbeldi. Það eru hins vegar alltof
margar konur og karlar sem stunda
andlegt ofbeldi á börnum. Kynferð-
islegt ofbeldi og andlegt ofbeldi
eiga margt sameiginlegt, nema að
það fylgir saurgun kynferðislegu
ofbeldi.
Að lokum spyr ég, er í raun ein-
hver forsenda fyrir því að hægt sé
að svipta annað foreldrið umgengni
og umsjá án nokkurrar ástæðu? ■
25. maí 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Andlegt ofbeldi
gegn börnum
GUÐRÚN HELGA FRIÐRIKSDÓTTIR
SKRIFAR UM FORELDRA OG BÖRN
flugfelag.is
EGILSSTAÐA
6.500kr.
Flug aðra leiðina.
Bara á www.flugfelag.is
Takmarkað sætaframboð!
Milli Reykjavíkur og
ÍSAFJARÐAR
5.600kr.
Flug aðra leiðina.
Bara á www.flugfelag.is
Takmarkað sætaframboð!
Milli Reykjavíkur og
AKUREYRAR
5.500 kr.
Flug aðra leiðina.
Bara á www.flugfelag.is
Takmarkað sætaframboð!
Milli Reykjavíkur og
flugfelag.is
26. maí. – 1. júní
VOPNAFJARÐAR/
ÞÓRSHAFNAR
3.500kr.
Flug aðra leiðina.
Bara á www.flugfelag.is
Takmarkað sætaframboð!
Milli Akureyrar og
GRÍMSEYJAR
3.500 kr.
Flug aðra leiðina.
Bara á www.flugfelag.is
Takmarkað sætaframboð!
Milli Akureyrar og
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
E
H
F.
/S
IA
.I
S
F
LU
2
47
99

05
/2
00
4
Fargjald fyrir börn 1 króna!
Gildir aðra leiðina fyrir börn að 12 ára aldri, í fylgd með fullorðnum
og í sömu bókun (við bætist flugvallarskattur og tryggingagjald,
samtals 333 kr.).
Ef það er rétt að
konur vilji fá jafn-
rétti, hvernig getum við þá
búist við því að ná því á
meðan við völtum yfir karl-
mennina á sviði forræðis-
mála, þurfum við ekki að
hreinsa til meðal okkar fyrst?
Er það ekki mannréttindi að
hafa sömu laun, en er þá
ekki líka mannréttindi að fá
að umgangast börnin sín?
,,
BÖRN AÐ LEIK
Greinarhöfundur leggur áherslu á mikilvægi þess að börn fái að
umgangast jafnt föður sem móður.