Fréttablaðið - 29.05.2004, Blaðsíða 16

Tilfærslur á
krónum og aurum
Kann ekki að plata
Pétur Blöndal er miils
virði þeim sem eru
á móti fjölmiðlalög-
um Davíðs Odds-
sonar. Það var Pétur
sem upplýsti að
þingflokk-
u r
Sjálf-
stæðisflokks hafi byrjað að ræða varnir
gegn Fréttablaðinu og öðrum fjölmiðlum
Norðurljósa snemma á árinu þegar ljóst
þótti að flokkurinn kæmi aldrei böndum á
fjölmiðlana. Í morgunþætti Stöðvar 2 var
Pétur að ræða hvort forsetinn skrifi undir
fjölmiðlalög Davíðs eða ekki. Pétur sagði
að þar sem forsetinn hefði skrifað undir
lög sem beindust gegn þúsundum öryrkja
myndi hann örugglega skrifa undir lög
sem beindust gegn einum auðhring. Pétur
hefur tekið af öll tvímæli um að fjölmiðla-
lög Davíðs eru ekki almenn, aðeins beint
gegn þeim sem eru honum ekki að skapi.
Fréttir frá eigendum
Þegar Fréttablaðið leitaði viðbragða frá
menntamálaráðherra, Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur, við fréttum um að ESA
væri að skoða rekstur RÚV, kom skýrt fram
hjá aðstoðarmanni ráðherrans, Steingrími
Sigurgeirssyni, að í ráðuneytinu væri gert
ráð fyrir að fréttin hefði borist Fréttablað-
inu frá Norðurljósum. Svo er auðvitað ekki
því þá hefði blaðið vitað,
þegar fréttin var skrifuð,
hver kærandinn er.
Aðstoðarmaður inn
virtist undrandi á að
blaðið flytti sjálfstæð-
ar fréttir. Hvort það
hafi eitthvað með for-
tíð aðstoðarmannsins
að gera er ekki víst,
en allt þar til hann
varð aðstoðarmaður ráð-
herra var hann blaðamað-
ur á Morgunblaðinu.
Ekki fyrir löngu voru flestir á Ís-
landi fæddir til fátæktar fremur
en auðs. Þá ríkti sú skoðun að
peningar væru synd gegn trúnni
á Jesú. Kirkjan ól á þeirri hug-
mynd að auður sé synd með
prestum sem húsvitjuðu til að
tryggja framgang hennar og
lestrarkunnáttu barna. Samt
komust sumir í álnir með dugn-
aði og því að spara allt við sjálfa
sig og aðra. Þannig urðu til dug-
legra drottnandi fjölskyldur. En
þrátt fyrir sparnað og aðgæslu
virtist bölvun hvíla á afkomend-
um þeirra. Fyrr en varði var
auðurinn rokinn út í veður og
vind með syndum svartra sauða
og veldið hrundi.
Með komu Kanans urðu um-
brot og hugarfarsbreyting hvað
varðar ásókn í fé. Jafnvel fólk á
útkjálkum, sem hafði ekki í
manna minnum stolið kríueggi
frá bónda hinum megin við læk-
inn, gekk grátandi frá ástkærum
stöðum upp á Völl í þjónustu við
bandaríska herinn. Innann
skamms höfðu þessir dugnaðar-
forkar slegið hring um
öskutunnur hans og eignað sér
innihaldið. Þannig mynduðust al-
þýðlegir auðhringar fyrrum fá-
tæklinga og hinn svonefndi
„öskutunnuaðall“ sem margir öf-
unduðu af einokunarvaldi yfir
tunnum, nema þeir sem þá var
sagt um að gætu hvorki né vildu
koma sér áfram í lífinu sökum
kommúnisma og leti.
Nú fór lífið í landinu að
snúast um meginhugmynd: Trú
á frjálst framtak einstaklings-
ins. Eina fólkið sem var undan-
tekning í snúningnum voru kjós-
endur Sameiningarflokks al-
þýðu Sósíalistaflokksins. Það er
að segja uns í röðum þeirra
vaknaði spurning: „Hví skyldu
sósíalistar ekki láta sér líða vel
eins og aðrir?“ Eftir mikla um-
ræðu kom svarið: „Við höfum
rétt til munaðar, því tilgangur-
inn með sósíalisma er það loka-
stig velmegunar sem kommún-
isminn veitir“. En sósíalistar
máttu ekki njóta munaðar með
sama hætti og úrbeinaðir kratar
sem seldu íhaldinu lærleggi sína
til að liggja eins og kjötflykki í
kjöltu þess og hernámsliðsins.
Með öskutunnuaðlinum og
öðrum á vegum einkaframtaks-
ins urðu til nýríkir. Þeir sýndu
sig og sáu aðra akandi á stórum
bílum, áttu kvenforka sífellt að
kaupa og selja, og stór hús með
„holi“ og teppum út í horn.
Krakkarnir sem stefndu á frægð
í Ameríku.
Þegar fram liðu stundir
sjatnaði í kraumandi kjötkatli
stéttamyndunar á Íslandi, flotið
efra rann saman við soðið neðra
og úr varð þjóðargrautur með
samræmdu bragði. Einu gilti
hverju fór fram í potti auðs og
stétta, ætíð brann sami eldur
undir honum í tveimur logum,
Sjálfstæðisflokks og Morgun-
blaðs, þangað til nýfrjáls-
hyggjan kom með kenningu um
einkavæðingu og óhefta sam-
keppni. Hún gafst vel í byrjun.
Ekki varð þverfótað fyrir fram-
taki og gróða. Þá kom fram nýr
angi af öskutunnuaðli samfara
gamalli trú að fé fylgi synd og
prestar fóru á kreik.
Einn góðan veðurdag vaknaði
frjálshyggjan við þann vonda
draum að skot einkaframtaksins
hafði hlaupið aftur úr hagla-
byssu hennar og hæft hana í
andlitið: Frelsið til auðs hafði
fært einokun á hendi rangra
manna með baugskatla sem
undir brann eigin logi, ekki
Sjálfstæðisflokks og Morgun-
blaðs. Stofnuð hafði verið sjón-
varpsstöð og útvarp og hinir
rangstæðu eigendur gáfu meira
að segja út ókeypis blað handa
fólki með flettiþörf fremur en
lestraráhuga. Til að kóróna allt
höfðu þeir meiri hæfileika og
kraft til framrásar innan lands
og í útlöndum en sjálfstæðis- og
morgunblaðsmenn, fæddir til
auðs og valda á skerinu.
Eina ráðið gegn þessu var að
setja lög á Alþingi sem lögðu
hömlur á einkaframtakið því of
mikil samþjöppun hefði orðið í
fjálmálaheiminum sem kæmi í
veg fyrir frjálsan anda í fjölmiðl-
um. Vegna offors við setningu
laganna var engu líkara en verið
væri að bjarga frá glötun ís-
lenskri menningu sem jafnaðist
á við þá hjá Evrópusambandinu,
þótt allir viti að sama efnið vell-
ur í öllum íslenskum fjölmiðlum
frá fólki sem ráfar milli þeirra
ekki ólíkt rollum á afréttum,
reyndar ekki upp tinda eins og
hún í leit að nýjum grösum, held-
ur sífellt með sama munntóbakið
sem er vægast sagt ekki upp á
marga fiska. ■
Á stæða er til að efast um að það sé skynsamleg regla aðforseti Íslands geti synjað lögum frá Alþingi staðfestingarog skotið þeim til úrskurðar í þjóðaratkvæðagreiðslu. Hætt
er við að beiting slíks valds skapi óvissu og óstöðugleika í stjórn-
kerfinu og geri starfsskilyrði Alþingis og ríkisstjórnar hverju sinni
erfið. Forsetaembættið mundi jafnframt breyta um eðli; í stað þess
að vera sameiningartákn þjóðarinnar yrði það pólitísk valdastaða
sem keppt yrði um með tilheyrandi ófriði og flokkadráttum.
Forseti Íslands sæti ekki lengur á friðarstóli.
Betra og rökréttara væri að stjórnarskráin geymdi ákvæði um
rétt tiltekins fjölda kjósenda til að krefjast þjóðaratkvæðagreiðslu
um brýn málefni. Slík skipan er augljóslega einnig lýðræðislegri en
hin matskennda - jafnvel duttlungafulla - regla forsetavaldsins.
Hitt er svo annar handleggur að ástæðulaust er að mikla fyrir
sér framkvæmdaatriði þjóðaratkvæðagreiðslu sem forseti Íslands
kynni að vilja beita sér fyrir á grundvelli svokallaðs málskotsrétt-
ar í 26. grein stjórnarskrárinnar. Engin rök eru fyrir því að slík at-
kvæðagreiðsla skapaði „allsherjar öngþveiti“ í þjóðfélaginu, svo
vitnað sé til ummæla Davíðs Oddssonar forsætisráðherra í Við-
skiptablaðinu í vikunni. Einfalt er að semja og setja lög um slíkar
kosningar og framkvæmd þeirra þarf ekki að verða flóknari en t.d.
forsetakosninga.
Ekki er útilokað að forseti Íslands kunni innan fárra daga að
beita málskotsréttinum í fyrsta sinn í sextíu ára sögu lýðveldisins.
Er líklegt að það verði réttlætt með því að breið gjá sé á milli þings
og þjóðar varðandi fjölmiðlalögin nýju; lög sem margir telja að feli
í sér atlögu að þýðingarmiklum réttindum. Hafa sem kunnugt er
tugþúsundir landsmanna skorað á forsetann að vísa lögunum til
þjóðaratkvæðagreiðslu. Skoðanakannanir sýna og yfirgnæfandi
stuðning við þjóðaratkvæðagreiðslu um lögin.
Svo er ekki unnt að horfa fram hjá ábyrgð stjórnmálamanna á
framvindu mála; sumir ráðherrar og þingmenn hafa storkað forset-
anum svo að undanförnu að mörgum virðist hann nauðbeygður -
persónulegs heiðurs síns vegna og virðingar embættisins, ef ekki
af fúsum vilja - að beita málskotsákvæðinu.
Verði sú niðurstaðan er mikilvægt að skynsamir menn í öllum
stjórnmálaflokkum á Alþingi sameinist um að slík þjóðar-
atkvæðagreiðsla verði íslenska lýðveldinu, embættum þess og
stofnunum, til sóma. Í kjölfarið er rétt að alþingismenn íhugi
vandlega að breyta stjórnarskránni þannig að málskotsréttur
forsetans verði afnuminn, svo embættið verði öðru fremur tákn-
ræn tignarstaða. Jafnframt verði réttur almennings til að krefast
almennra kosninga um umdeild málefni líðandi stundar bundinn
í stjórnarskrána. ■
29. maí 2004 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Rétturinn til að ákveða þjóðaratkvæðagreiðslu um um-
deild málefni verði færður frá forsetanum til kjósenda.
Í fyrsta og
síðasta sinn
ORÐRÉTT
Einn er ánægður
Ungu þingmennirnir létu [árásirn-
ar vegna fjölmiðlafrumvarpsins]
ekki buga sig og þeir hafa stórvax-
ið allir í mínum augum fyrir það.
Davíð Oddsson forsætisráðherra.
Viðskiptablaðið 28. maí.
Fjölbreytni aukist
Fjölbreytni í fjölmiðlun hefur
ekki verið meiri um langt skeið.
Faglegur metnaður blaðamanna
hefur aukist.
Einar Karl Haraldsson, ráðgjafi og
varaþingmaður Samfylkingarinnar.
Viðskiptablaðið 28. maí.
Ekki hægt að sanna?
Það er oft deilt um það hvort 2x2
séu fjórir eða eitthvað allt
annað. Það er víst ekki hægt að
sanna það eða afsanna.
Víðir Kristjánsson, deildarstjóri hjá
Vinnueftirlitinu.
Morgunblaðið 28. maí.
Davíð og rauðvínið
Nafntogaður rithöfundur sem ég
þekki segir: „Einu vandamál Ís-
lands eru persónuleiki forsætis-
ráðherra og of hátt verð á rauð-
víni“.
Egill Helgason sjónvarpsmaður.
DV 29. maí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Betra og rökréttara væri að stjórnarskráin geymdi
ákvæði um rétt tiltekins fjölda kjósenda til að
krefjast þjóðaratkvæðagreiðslu um brýn málefni. Slík
skipan er augljóslega einnig lýðræðislegri en hin mats-
kennda - jafnvel duttlungafulla - regla forsetavaldsins.
,,
Í DAG
VANDI
FRJÁLSHYGGJUNNAR
GUÐBERGUR
BERGSSON
Einn góðan veður-
dag vaknaði frjáls-
hyggjan við þann vonda
draum að skot einkafram-
taksins hafði hlaupið aftur
úr haglabyssu hennar og
hæft hana í andlitið: Frelsið
til auðs hafði fært einokun
á hendi rangra manna með
baugskatla sem undir brann
eigin logi, ekki Sjálfstæðis-
flokks og Morgunblaðs.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75
06 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
degitildags@frettabladid.is