Fréttablaðið - 02.06.2004, Blaðsíða 12

12 2. júní 2004 MIÐVIKUDAGUR
ABU GHRAIB KVATT
Fangar Abu Ghraib-fangelsisins veifa í
kveðjuskyni er þeim er fylgt út úr fangels-
inu. Mörgum föngum hefur verið sleppt úr
fangelsinu eftir að upp komst um mis-
þyrmingar í fangelsinu í síðasta mánuði.
Bæjarstjórinn í Reykjanesbæ:
Vill samvinnu sveitar-
félaga við Faxaflóa
SVEITARSTJÓRNARMÁL Árni Sigfús-
son, bæjarstjóri í Reykjanesbæ,
kallar eftir samvinnu sveitarfé-
laga við Faxaflóa við skipulagn-
ingu iðnaðar- og atvinnusvæða
auk samgönguleiða.
„Ég hef verið að benda á mikil-
vægi þess að menn skipuleggi
ekki iðnaðarsvæði og stórskipa-
hafnir inni í íbúðarhverfum,“ seg-
ir Árni og bætir við að í framtíð-
inni bendi allt til þess að strand-
lengjan frá Akranesi til Helguvík-
ur verði íbúðarbyggð.
„Því er mikilvægt að horfa til
framtíðar og ákveða staðsetningu
stórskipahafna og aðstöðu fyrir
iðnað. Margt mælir með því að
þær verði settar sín í hvorn enda,
annars vegar á Helguvíkursvæð-
inu og hins vegar Grundartanga-
svæðinu, auk Straumsvíkur. Þá er
hægt að skipuleggja iðnaðar-
byggð með tilliti til þessa og það
þýðir auðvitað að sveitarfélögin
verða að ræða saman og skoða
sameiginlega hagsmuni.“
Árni segir hvert sveitarfélag
halda utan um sínar skatttekjur
og framkvæmdir í dag. „Það er
þess vegna sem það er mjög mik-
ilvægt að menn skoði saman þá
kostnaðar- og tekjuliði sem slíku
verkefni væru samhliða.“ ■
Sjálfstæði Ríkisútvarpsins
þarf að vera óumdeilt
Sérfræðingur í fjölmiðlarétti segir að almenningsútvarp hafi sérstakar skyldur umfram einkarekna ljósvaka-
miðla. Yfirstjórn þarf að starfa sjálfstætt og ráða þarf fólk á grundvelli hæfis en ekki vegna pólitískra tengsla.
Almenningsútvarp hefur sérstakarskyldur umfram aðra einkarekna
ljósvakamiðla að því leytinu til að
sjálfstæði þess gagnvart pólitískum
og viðskiptalegum öflum verður að
vera óumdeilt,“ segir dr. Herdís Þor-
geirsdóttir, prófessor við lagadeild
Viðskiptaháskólans á Bifröst og sér-
fræðingur í fjölmiðlarétti.
Hún segir að viðurkenndar skyld-
ur almenningsútvarps séu meðal ann-
ars trúnaðarskylda við almenning,
eins og hún er viðurkennd í réttar-
framkvæmd beggja vegna Atlantsála.
„Almenningsúvarp hefur þær
skyldur að móta almenningsálitið eft-
ir ábyrgum og lýðræðislegum leiðum
þannig að vilji almennings sem end-
urspeglast í kosningaúrslitum sé mót-
aður með lögmætum hætti. Almenn-
ingsútvarp þjónar öllu samfélaginu
og miðlar til þess upplýsingum,
menningarlegu og fræðandi efni sem
og afþreyingu,“ segir Herdís.
Hún segir að hlutverk almenn-
ingsútvarps sé að þjappa samfélaginu
saman og að það sé mikilvægur vett-
vangur fyrir hina pólitísku umræðu.
Trúnaðarskyldan sé jafnframt fólgin
í því að lýðræðislegar grundvallar-
reglur séu virtar, andmælareglan sé
virt og stofnunin sé ábyrg gagnvart
almenningi.
Pólitísk íhlutun hugsanlega
hindrun
Aðspurð um hvaða skyldum al-
menningsútvarps Ríkisútvarpið sinni
að svo stöddu segir hún að væntan-
lega séu fréttir og fréttatengt efni
þar mikilvægasti þátturinn. Einnig
séu fræðsluþættir og annað menning-
arlegt efni og vandað íslenskt dag-
skrárefni.
„Hins vegar má spyrja að því
hvernig RÚV sinni trúnaðarskyldu
sinni við almenning og hvort lýðræð-
islegu grunnreglunum sé framfylgt?
Hindrar pólitísk íhlutun RÚV í að
sinna lýðræðislegum grunnskyldum
sínum, ekki eingöngu í efnistökum og
í vali á viðmælendum í fréttum og
fréttatengdum þáttum - heldur einnig
með afskiptum af ráðningum frétta-
manna? Ef pólitísk öfl innan RÚV úti-
loka ráðningar einstaklinga sem
væru jafnvel enn betur í stakk búnir
að sinna þessu hlutverki en þeir sem
ráðnir eru, er verið að hlunnfara al-
menning í þeim lögmæta rétti að fá ít-
arlegustu og best unnu fréttir og út-
tektir sem völ er á,“ segir Herdís.
Hætt við að lög standist
ekki evrópsk viðmið
Þegar Herdís er spurð hvaða
starfsemi Ríkisútvarpsins flokkist
ekki undir þessar skyldur segir hún
að það þyrfti að skoða vandlega á
hvern hátt fjármunum almennings sé
varið í afþreyingarefni sem raskar
jafnvægi á markaði þar sem einka-
reknar stöðvar þurfa að þrífast líka.
„Evrópusambandið hefur á stefnu-
skrá sinni markmiðið um tvískiptan
ljósvakamarkað, þar sem viðurkennt
er aukið eftirlit á grundvelli sam-
keppnislaga og hins vegar mikilvægi
útvarps í almannaþágu með sérstakri
reglu um opinberan stuðning. Ríkis-
útvarpið má með starfsemi sinni á
engan hátt raska þessu tvíeðli mark-
aðarins,“ segir Herdís. Að sögn Her-
dísar kveða tilmæli frá Evrópuráðinu
á um gagnsæi með störfum eftirlits-
stofnana í útvarpi og sjónvarpi.
Aðspurð hvaða breytingar þurfi
að gera á Ríkisútvarpinu svo það
megi sem best sinna skyldum al-
menningsútvarps segir Herdís að
RÚV þurfi að tryggja sjálfstæði yfir-
stjórnunar með breytingu á lögum.
Slík lagasetning tryggi faglegt út-
varpsráð og að útvarpsstjóri og
stjórnendur dagskrárefnis og frétta-
deilda séu ráðnir á grundvelli hæfis
en ekki vegna pólitískra tengsla.
„Lög um almenningsútvarp mega
ekki stangast á við evrópsk viðmið en
það er hætt við því að ýmis ákvæði
núgildandi laga um ríkisútvarpið
stæðust ekki slíka endurskoðun,“
segir hún.
Hætta á pólitískum geð-
þótta ef RÚV er sett í fjárlög
Aðspurð hvernig skynsamlegast
væri að hátta fjármögnun Ríkisút-
varpsins eftir endurskipulagningu í
ljósi þess að RÚV fær opinbera styrki
og er einnig að keppa við aðra fjöl-
miðla á auglýsingamarkaði segir
Herdís að Ráðherranefnd Evrópu-
ráðsins hafi skuldbundið sig til að
tryggja öflugt almenningsútvarp.
„Evrópusambandið hefur einnig
staðfest mikilvægi almenningsút-
varps með sérstökum viðauka við
Amsterdamsamninginn. Það er hins
vegar áhyggjuefni að þessar skuld-
bindingar hafa ekki verið virtar vítt
og breitt í hinum 45 aðildarríkjum
Evrópuráðsins. Mótun fjölmiðla-
stefnu innan ýmissa Evrópuríkja
tekur aukið mið af þróun stafræns
sjónvarps með þeim afleiðingum að
hlutverk almenningsútvarps er
hvorki skilgreint né styrkt og stutt
sem skyldi,“ segir Herdís.
Hún bendir á að ef RÚV verði sett
á fjárlög sé hætta á því að pólitískur
geðþótti verði of ráðandi.
„Afnotagjöldin eru leið til þess að
sneiða hjá þeirri hættu. Hvaða leið
sem valin er verður að huga að
þrennu. Í fyrsta lagi pólitísku sjálf-
stæði, í öðru lagi fjárhagslega raun-
hæfri afkomu og síðast jafnvægi á
markaði í ljósi samkeppnislaga og op-
inbers stuðnings,“ segir Herdís.
Banna ætti undirboð á
auglýsingamarkaði
Þegar Herdís er spurð að því
hverju þurfi að breyta í fjármögnun-
arleiðum Ríkisútvarpsins til að ganga
úr skugga um að það sé ekki í ólög-
mætri samkeppnisstöðu gagnvart
öðrum fjölmiðlum segir hún að skoða
þurfi auglýsingaþáttinn vel.
„RÚV má ekki raska fjárhagslegri
afkomu einkarekinna ljósvakamiðla
með til dæmis undirboðum á auglýs-
ingaverði. Það er spurning hvort það
ætti ekki að banna undirboð opinbers
fjölmiðils og leiðrétta þannig sam-
keppnisstöðuna í þágu einkarekinna
miðla,“ segir hún.
Einnig veltir hún því fyrir sér
hvort það sé fjárhagslega raunhæft
að taka RÚV af auglýsingamarkaði.
Það þurfi jafnframt að skoða það út
frá jafnræðisreglu í ljósi annarra
ákvæða svo sem meiri skyldna sem
lagðar eru á almenningsútvarp og
þeirrar skyldu stjórnvalda að efla og
styðja slíkt útvarp.
„Í Altmark-málinu svokallaða
dæmdi Evrópudómstóllinn í Brussel
nýlega að aðildarríki Evrópusam-
bandsins mættu skilgreina markmið
útvarps og sjónvarps í almannaþágu
en almenningsútvarp yrði að sæta
ströngum skilmálum um gagnsæi og
ríkisvaldið yrði að tryggja sann-
gjarna samkeppni við einkarekin
fyrirtæki, ekki síst í samkeppninni
um auglýsingar,“ segir Herdís. ■
Brotthvarf frá Gaza:
Meirihluti
með Sharon
ÍSRAEL Meirihluti Ísraela er fylgjandi
áætlun Ariels Sharons forsætisráð-
herra um brotthvarf frá Gaza, sam-
kvæmt nýrri skoðanakönnun. 54 pró-
sent segjast fylgjandi því að hverfa
alfarið frá Gaza en 31 prósent voru
fylgjandi því að rýma aðeins þrjár
litlar landnemabyggðir þar, eins og
Binyamin Netanyahu fjármálaráð-
herra leggur til.
Stjórnin er klofin í afstöðu sinni
og óvíst er að Sharon nái að vinna til-
lögu sinni næganlegt fylgi. Shimon
Peres, leiðtogi Verkamannaflokksins,
sagði í útvarpsviðtali að flokkur hans
myndi ekki fara í stjórn með Likud ef
leið Netanyahu yrði valin. ■
ÁRNI SIGFÚSSON
Bæjarstjórinn í Reykjanesbæ segir mikil-
vægt að iðnaðarsvæði og stórskipahafnir
verði skipulögð inni í íbúðarhverfum.
SIGRÍÐUR D. AUÐUNSDÓTTIR
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
ENDURSKIPULAGNING
RÍKISÚTVARPSINS
HERDÍS ÞORGEIRSDÓTTIR
„Lög um almenningsútvarp mega ekki
stangast á við evrópsk viðmið.“