Fréttablaðið - 04.06.2004, Blaðsíða 22

Óhugur er í Íslendingum eftir hina skelfilegu atburði semáttu sér stað við Hagamel aðfaranótt mánudags. Hin ólán-sama kona og sonur hennar sem eftir lifa eiga erfiðast allra.
Faðir barnanna, aðrir ættingjar, vinir, skólafélagar, nágrannar og
allir aðrir spyrja hvers vegna þetta gerist en fá engin svör. Öllum
er brugðið.
Það er mikilsvert á stundum sem þessum að trúa ekki öllu
því sem sagt er. Það er þannig að til Fréttablaðsins berst fjöldi
ábendinga, eða réttara sagt sagna, um þetta ólánsama fólk.
Langflestar eiga þær sögur það sameiginlegt að vera alrangar.
Eigi að síður endurspegla þær það sem margt fólk er að tala
um. Allra best er að allir láti getgátur eða hálfsagðar sögur
fram hjá sér fara og leggi ekki trúnað á allt sem sagt er. Sorgin
er næg og það má ekki bæta á hana með áburði á þá sem mest
þurfa að þola.
Hlutverk lögreglu, presta og fjölmiðla er mikið og alvarlegt
í málum sem þessum. Fjölmiðlar verða að vanda vinnu sína sem
mest þeir geta og á sama hátt verða þeir sem búa yfir upplýs-
ingum að koma þeim til fjölmiðla svo fólk fái fréttir af gangi
rannsóknarinnar á þann hátt að hægt sé að treysta þeim í einu
og öllu og fréttir fjölmiðla komi í veg fyrir að söguburðurinn
verði til þess að valda meiri skaða en orðinn er. Það er þannig
að fólk hringir í fjölmiðla og fullyrðir eitt og annað sem það
segist vita og jafnvel að það hafi þekkt til. Það er fjölmiðla að
athuga réttmæti þeirra ábendinga og flytja réttar fréttir af
málinu. Til að það takist sem best verður lögregla að veita þær
upplýsingar sem eru réttastar hverju sinni og eðlilegt er að
birtist. Öfgar í báðar áttir, það er of miklar fréttir eða of litlar
fréttir af þessu hörmulega máli, valda skaða.
Hugur okkar er hjá þeim sem sárast urðu úti. Það er einlæg
bæn allra að guð almáttugur verndi og blessi það fólk sem
mestu sorgina ber. Við hin verðum að gæta okkar og umgangast
þolendur alla og málið með virðingu.
Í fámennum samfélögum hafa atburðir eins og þeir sem urðu
við Hagamel aðfaranótt mánudags mikil áhrif. Fólk þekkist eða
kannast hvert við annað, meira en halda má áður en reynir á.
Þess vegna snertir hvert tapað líf hlutfallslega fleiri en það ger-
ir í milljónasamfélögum. Þess vegna er þjóðin öll spyrjandi en
hún verður að bíða svara. Þau koma, en eflaust er útilokað að
þau svari öllum spurningum sem brenna á fólki. Geri þau það
ekki nær það ekki lengra. Það er svo margt sem engin svör eru
við og í þeim tilfellum er best að biðja fyrir þeim sem mest líða
og óska þess að tíminn og bænirnar dragi úr sársaukanum.
Hann mun þó aldrei hverfa að fullu.
Frambjóðendur á móti
Forsetaframbjóðendurnir Ástþór
Magnússon og Baldur Ágústsson eru
ekki sáttir við að Ólafur Ragnar Gríms-
son hafi skotið fjölmiðlalögunum til
úrskurðar þjóðarinnar. Þeir telja lögin
ekki það mikilvæg að
það hafi verið við
hæfi. Að auki tek-
ur Ástþór undir
með Davíð
Oddssyni og fé-
lögum að forsetinn
sé vanhæfur í málinu
vegna ýmiss konar
sambands hans
við forráða-
menn Norður-
ljósa. Spurning-
in er hvort þessi afstaða þeirra verður
þeim til framdráttar í forsetakosning-
unum. Ekki skyldi það útilokað og vel
má vera að andstæðingar Ólafs Ragn-
ars, sem einkum eru í hópi sjálfstæð-
ismanna, telji þá félaga nú vænlegri
forsetaefni en áður. Ólíklegt er þó að
Ólafur Ragnar hafi ástæðu til að skjál-
fa á beinunum að svo stöddu.
Lögheimili R-listans?
Reykjavíkurlistinn er tíu ára gamall
um þessar mundir. Það er svo sem
ekki hár aldur, a.m.k. ekki ef miðað er
við öldunginn Sjálfstæðisflokkinn,
sem hélt upp á 75 ára afmæli á dög-
unum. En þó tilefni til að gleðjast yfir
árangrinum, völdum og áhrifum, og
það verður gert með dansleik á Hótel
Borg á laugardaginn, þar sem Þórólf-
ur Árnason borgarstjóri og borgarfull-
trúar listans taka á móti gestum.
Það vekur athygli að fréttin um þenn-
an dansleik R-listans barst fjölmiðlum
frá skrifstofu borgarstjóra í Ráðhúsi
Reykjavíkur undirrituð af aðstoðar-
manni hans, Eiríki Hjálmarssyni.
Menn velta því fyrir sér
hvort þetta merki að
R-listinn líti á sig sem
opinbera stofnun
með lögheimili í Ráð-
húsinu. Er ekki verið
að rugla saman
stjórnmálum
og stjórn-
sýslu?
Hann er nokkuð sérstakur söng-
urinn um að forseti Íslands hafi
„farið gegn þingræðinu“ í land-
inu með því að synja fjölmiðla-
lögunum staðfestingar síðdegis á
miðvikudag. Ýmsum forustu-
mönnum sjálfstæðismanna er
þetta orðalag sérstaklega tamt í
munni og í gærmorgun vísaði
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
t.d. til ákvörðunar Ólafs Ragnars
með þessum hætti eins og ekkert
væri sjálfsagðara, þegar hún
fyrst ráðherra flokksins tjáði sig
um þessa atburði.
Þingræðisreglan er einfald-
lega ein af mörgum útfærslum á
vestrænu lýðræðiskerfi. Í öllum
þessum kerfum er verið að fást
við og tryggja nokkur grund-
vallaratriði þar sem hæst ber
hluti eins og þrískiptingu ríkis-
valdsins og borgaraleg réttindi.
Einnig er grundvallaratriði
slíkrar útfærslu hvaða leið er
best að fara til að tryggja heppi-
legt jafnvægi milli skilvirkni í
stjórnkerfinu annars vegar og
lýðræðis hins vegar - þ.e. hvaða
leið er best að fara til að trygg-
ja að almenningur geti haft
áhrif á ákvarðanatöku án þess
að slíkar ákvarðanatökur verði
um of svifaseinar og máttlausar.
Ýmsar leiðir hafa verið farnar
til að leysa togstreituna milli
lýðræðis og skilvirkni og er
þingræðiskerfið ein þeirra. Sér-
kenni þingræðisreglunnar er
einfaldlega sú útfærsla á þrí-
skiptingu valdsins að fram-
kvæmdavaldið sækir umboð sitt
til þingsins, situr í skjóli þess og
verður að hafa að baki sér
meirihlutastuðning eða hlut-
leysi í þinginu. Þingræðisreglan
snýr með öðrum orðum fyrst og
fremst að samskiptum fram-
kvæmdavalds og löggjafarvalds
- ríkisstjórnar og þingsins. Þeg-
ar íslenska stjórnarskráin stillir
forsetanum upp sem löggjafa
ásamt þinginu, en þar er talað
um að þing og forseti fari saman
með löggjafarvaldið, þá er það
einfaldlega sérstök útfærsla á
þingræðinu. Forsetinn hefur þá
ákveðnum undantekningarhlut-
verkum að gegna, s.s. varðandi
málskotsréttinn og bráðabirgða-
lög. Sé það tilræði við þingræði
í landinu að þessi undantekning-
arákvæðum sé beitt – í undan-
tekningartilfellum – þá má telja
merkilegt að þingræðið hafi
yfir höfuð haldið velli jafn lengi
og raun ber vitni.
Tilfellið er nefnilega, að ef
menn telja að það sé aðför að
þingræðinu að vald þingsins sé í
undantekningartilfellum tak-
markað með einhverjum hætti,
þá hefur önnur þróun á umliðn-
um misserum verið mun alvar-
legri en nokkurn tíma málskot
forseta. Sú þróun snertir ein-
mitt kjarna þingræðisins, þ.e.
samskipti framkvæmdavaldsins
og löggjafans. Með vaxandi for-
ingjaræði í stjórnarflokkunum,
flokksræði og flokksaga í þing-
flokkum hefur engum dulist að
staða löggjafans gagnvart fram-
kvæmdavaldinu er afar veik.
Sjálft fjölmiðlafrumvarpið er
einmitt gott dæmi um nákvæm-
lega þetta. Ekki einasta var um
stjórnarfrumvarp að ræða held-
ur réðist hin þinglega meðferð
að verulegu leyti af sjónarmið-
um framkvæmdavaldsins. Sum-
ir segja raunar að þegar sé búið
að afnema þingræði hér, því
þingið sé ekki annað en af-
greiðslustofnun fyrir frumvörp
og mál framkvæmavaldsins.
Slíkar fullyrðingar eru vita-
skuld öfgakenndar, enda eiga
handhafar framkvæmdavalds-
ins hér á landi yfirleitt jafn-
framt sæti á alþingi og eru því
hvort tveggja í senn löggjafar-
vald og framkvæmdavald. Hitt
er svo annað mál hvort ekki
væri heppilegra að þingið væri
sjálfstæðara gagnvart fram-
kvæmdavaldinu og þingræðis-
reglan þannig virkari. Ef við
hins vegar sæjum fram á svip-
aða þróun í samskiptum forseta
og þings og verið hefur í sam-
skiptum framkvæmdavalds og
þingsins mætti vissulega spyrja
spurninga um stöðu þingræðis-
ins. Ekkert bendir hins vegar til
þess að eitthvað slíkt sé í pípun-
um og því fráleitt – sérstaklega
hjá þeim sem ekki óttast sam-
skipti framkvæmavalds og
þingsins – að tala um að forset-
inn sé að fara gegn þingræðinu.
Ein hugmynd hefur þó verið
á floti, sem vissulega væri raun-
veruleg aðför að íslenska þing-
ræðiskerfinu, en það er sú sér-
skoðun nokkurra lögfræðinga
að forsetinn hafi ekki málskots-
rétt nema með atbeina ráðherra.
Samkvæmt þeirri kenningu á
forsætisráðherra helst að hunsa
ákvörðun forsetans og hafna því
að fram fari þjóðaratkvæða-
greiðsla. Gengi það eftir væri
beinlínis verið að vega að þrí-
skiptingu valdsins, og segja að
það væri ekki hinn óháði og
þjóðkjörni forseti sem færi með
löggjafarvaldið ásamt Alþingi
heldur væri það hið eiginlega
framkvæmdavald sjálft, sem
hefði síðasta orðið með löggjöf-
ina í landinu. Þó fráleitt verði að
teljast að einhver slík leið verði
farin – þó ekki væri nema vegna
þess að í ljósi yfirlýsinga Hall-
dórs Ásgrímssonar hlyti slíkt að
kalla á stjórnarslit – er brýnt að
hafa í huga að þessi hugmynd
felur í sér raunverulega aðför
að þingræðiskerfi okkar og
stjórnskipan.
Ljóst er að ákvörðun forseta
Íslands hefur vakið miklar til-
finningar og búast má við að
harðar deilur muni rísa. For-
smekk þess er að finna í ósmekk-
legum leiðara í Morgunblaðinu í
gær, þar sem gefið er til kynna
að ákvörðun forsetans byggist á
óeðlilegum hvötum sérhags-
munagæslu fyrir auðhringa. Svo
bregðast krosstré. Mikilvægt er
að umræðan næstu vikur verði
málefnaleg og að menn noti orð
og hugtök bæði á hógværan og
réttan hátt. ■
4. júní 2004 FÖSTUDAGUR
MÁL MANNA
SIGURJÓN M. EGILSSON
Íslendingar eru spyrjandi. Hvað varð til þess að
móðir varð barni sínu að bana og annað barn
hennar komst undan við illan leik? Við höfum engin
svör en verðum öll að sýna aðgát.
Harmleikur
í Reykjavík
„Aðförin að þingræðinu“
ORÐRÉTT
Eitt er þó víst...
Reynslan hefur ... sýnt að
teknókratískir hagfræðingar
hafa yfirleitt rangt fyrir sér og
bölspár þeirra hafa tilhneigingu
til að rætast ekki.
Leiðari Viðskiptablaðsins.
Viðskiptablaðið 2. júní.
En hvað með lesendur?
Það hefur verið mér ómæld
ánægja, afþreying og lærdómur
að skrifa greinar í Viðskiptablað-
ið.
Þorkell Sigurlaugsson mun ekki
kveðja lesendur blaðsins eftir starfs-
lok sín hjá Eimskipi.
Viðskiptablaðið 2. júní.
Er það virkilega?
Þjóðminjasafn Íslands varðveitir
þjóðararf okkar, minjar um sögu
okkar og menningu frá landnámi
til dagsins í dag.
Snorri Már Skúlason, nýr kynningar-
fulltrúi Þjóðminjasafnsins, er búinn
að ná því hvar hann vinnur.
Morgunblaðið 2. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það er svo margt sem engin svör eru við og í þeim
tilfellum er best að biðja fyrir þeim sem mest líða
og óska þess að tíminn og bænirnar dragi úr sársaukan-
um. Hann verður aldrei tekinn að fullu.
,, Í DAGÁKVÖRÐUN FORSETANS
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Þegar íslenska
stjórnarskráin stillir
forsetanum upp sem lög-
gjafa ásamt þinginu, en þar
er talað um að þing og for-
seti fari saman með löggjaf-
arvaldið, þá er það einfald-
lega sérstök útfærsla á þing-
ræðinu.
,,
Sími 562-3811
15%
afsláttur af öllum
barnafatnaði
föstudag og laugardag
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
degitildags@frettabladid.is